ماده 48 قانون مالیات های مستقیم

مالیات چیست؟

طبق تعریف قانونی، مالیات بخشی از سرمایه و درآمد ملی است که در اختیار دولت قرار می گیرد. جامعه با قرار دادنِ مالیات در اختیار دولت وظایفی را به آن محول می کند. به طور مثال راه اندازی یک سالن ورزشی عمومی و یا یک کتابخانه عمومی از وظایف دولت است. دولت با استفاده از بودجه که مقدار قابل توجهی از آن توسط مالیات های عمومی تامین می شود به نیاز های عمومی پاسخ می دهد.

مالیات ها به طور کلی به 2 دسته مالیات های مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شوند. مالیات های مستقیم به بررسی درآمد های مستقیم افراد می پردازند. در مالیات های مستقیم درآمد های هر فرد ایرانی که از طریق ملک و یا روش های دیگر به دست‌آمده بررسی می شود. البته مالیات مستقیم شامل درآمد های افراد غیر ایرانی نیز می شود به شرطی که درآمد از ایران کسب شده‌باشد.

قانون مالیات های مستقیم در سال 1394 طی یک اصلاحیه تغییراتی کرد. بعضی از تغییراتی که در متن ماده ایجاد و قوانین تصویب‌شده جدید، باعث ایجاد تحولات چشمگیر در تعدادی از مفاهیم شده‌است. طبق این تغییرات شرایط جدیدی برای افرادی که مشمول این قانون بودند رقم خورد. هدف از این متن نیز بررسی ماده 48 قانون مالیات های مستقیم است. در ادامه محتوا در مورد تمام بند ها و تبصره های ماده 48 بحث کرده و از تمام مباحث مبهم رفع ابهام خواهیم کرد.

ماده 48 قانون مالیات های مستقیم

متن ماده 48 قانون مالیات های مستقیم از این قرار است که سهام و سهم الشرکه کلیه شرکت های ایرانی موضوع بحث در قانون تجارت به استثنای شرکت های تعاونی بر اساس ارزش اسمی سهام یا سهم الشرکه به قرار نیم در هزار مشمول حق تمبر خواهد بود و کسور 100 ریال هم 100 ریال محسوب خواهد شد. این ماده یک تبصره نیز دارد که متن آن از این قرار است: حق تمبر سهام و سهم الشرکه شرکت ها باید ظرف مدت 2 ماه از تاریخ ثبت قانونی شرکت و در مورد افزایش سرمایه و سهام اضافی از تاریخ ثبت افزایش سرمایه در اداره ثبت شرکت ها از طریق ابطال تمبر پرداخت شود. افزایش سرمایه در مورد شرکت ‌هایی که قبلا سرمایه خود را کاهش داده‌اند تا‌ مبلغی که حق تمبر آن پرداخت شده‌است، مشمول پرداخت حق تمبر مجدد نخواهد بود.

طبق متن خود ماده 48 قانون مالیات های مستقیم سهام و سهم الشرکه شرکت ها مشمول حق تمبر نیم در هزار خواهد شد. اگر یک شرکت 2 میلیارد تومان سرمایه در هنگام ثبت داشته باشد نیم در هزار این مبلغ همان حق تمبری است که باید پرداخت شود. بنابراین عدد 2 میلیارد را در نیم در هزار ضرب می کنیم. رقم 1 میلیون ریال که از این ضرب حاصل شده همان حق تمبری است که باید پرداخت شود.

در ادامه یک تبصره نیز بر این ماده اضافه شده‌است. تبصره ماده 48 گویای این است که زمانی که ثبت شرکت صورت می گیرد به آن مبلغی که با آن شرکت ثبت می شود حق تمبر تعلق می گیرد ولی اگر در طی زمان فعالیت شرکت در آن عملیات افزایش سرمایه انجام شود، نیم در هزار مبلغ افزایش سرمایه به حق تمبر تعلق می گیرد. درک مفهوم این تبصره با خواندنِ مثالی که در بند بعدی آورده‌ایم آسان تر خواهد شد.

مثال حقوقی برای ماده 48 قانون مالیات های مستقیم

فرض کنید که شخصی شرکتی را با حدود 1 میلیارد تومان سرمایه تاسیس کرده است. در زمان تاسیس نیز حق تمبر را که به این مبلغ تعلق می گرفت پرداخت کرده است. بعد از یک سال شخص قصد افزایش سرمایه در شرکت خود می کند. به همین دلیل 1 میلیارد تومان به 1 میلیارد سرمایه قبلی شرکت اضافه می کند.

در زمان افزایش سرمایه حق تمبر نیم در هزار به رقم سرمایه جدید تعلق می گیرد و شخص آن را پرداخت می کند. در سال دوم شخص دچار رکود اقتصادی شده و تصمیم می گیرد 1 میلیارد از سرمایه شرکت را بردارد. تحت این شرایط سرمایه کلی شرکت دوباره 1 میلیارد تومان می شود.

 در سال سوم شخص دوباره تصمیم می گیرد یک و نیم میلیارد تومان به سرمایه قبلی شرکت اضافه کند. اکنون سرمایه شرکت دو و نیم میلیارد تومان می شود. اما نکته مهم این جا است که طبق تبصره ماده 48 شخص چون قبلا حق تمبر 1 میلیارد افزایش سرمایه را پرداخت کرده است اکنون فقط حق تمبر مابقی را پرداخت می کند. یعنی عدد نیم در هزار را در 500 میلیون ضرب می کنیم و رقم حاصل حق تمبر است که باید پرداخت شود.

موارد عدم شمول ماده 48

همانطور که در ابتدای ماده 48 قانون مالیات های مستقیم آمده تعدادی از شرکت ها مشمول حق تمبر ذکر شده در این ماده نیستند. در متن خود ماده نیز ذکر شده که شرکت های تعاونی و اتحادیه های آن ها مشمول این ماده نیستند. علاوه بر این در متن ماده از واژه شرکت های ایرانی استفاده شده‌است. از این واژه می توان فهمید که موسسه ها نیز مشمول این ماده نیستند. اما معافیت ها از ماده 48 قانون مالیات های مستقیم فقط محدود به این 2 مورد نیست. طبق بند الف ماده 111 قانون مالیات های مستقیم تاسیس شرکت جدید یا افزایش سرمایه شرکت موجود تا سقف مجموع سرمایه های ثبت شده در شرکت هایی که با هم ادغام یا ترکیب شده اند از پرداخت نیم در هزار مالیات حق تمبر معاف هستند.

 در ماده 27 قانون رفع موانع تولید ذکر شده که اگر شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس از مطالبات حال شده سهامداران و از محل درآمد نقدی افزایش سرمایه داشته باشند، از پرداخت حق تمبر معاف هستند. ماده 13 قانون چگونگی اداره مناطق آزاد نیز از این قرار است که اشخاص حقیقی و حقوقی که در مناطق آزاد ثبت شرکت کرده اند، از تاریخ بهره برداری تا حدود 20 سال بعد، از پرداخت مالیات بر درآمد معاف خواهند بود. در آخر طبق ماده 9 قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان، سرمایه اولیه و افزایش سرمایه در واحد های پژوهشی و فناوری و مهندسی مستقر در پارک های علم و فناوری طبق موضوع ماده 13 قانون چگونگی اداره مناطق آزاد، معاف از پرداخت حق تمبر هستند.