مالیات بر مصرف چیست؟| آشنایی با انواع مالیات بر مصرف

مالیات بر مصرف چیست؟

مالیات بر مصرف و مالیات بر درآمد دو بخش اصلی از مالیات محسوب می شوند که در تمام دنیا و کشور ما مرسوم هستند. در واقع مالیات مستقیم همان مالیات بر درآمد و مالیات غیر مستقیم مالیات مصرف نام دارد. به بیان دیگر شما برای خرید برخی از کالاها و یا خدمات باید مالیات مصرف پرداخت نمایید.

مالیات بر مصرف بر خلاف مالیات بر درآمد که برای مالیات بر عایدی سرمایه گرفته می شود، زمانی به شما تعلق می گیرد که مصرف کننده خدمات یا کالایی باشید. اگر به بسته بندی محصولات سوپر مارکتی دقت کرده باشید، قیمت برای مصرف‌کننده با احتساب ارزش افزوده را مشاهده می کنید که شامل مالیات بر مصرف می شود.

مالیات بر ارزش افزوده، مالیات غیر مستقیم و تعرفه ها همگی در دسته مالیات بر مصرف قرار می گیرند. در ادامه راجع به بخش های مختلف این نوع از مالیات بیشتر صحبت خواهیم کرد.

انواع مالیات بر مصرف

مالیات بر مصرف بر روی کالا و خدمات اعمال‌شده و 4 زیر مجموعه اصلی دارد:

مالیات بر ارزش افزوده

هر کالا در زمان تولید ارزش کمتری نسبت به زمان فروش خود دارد که این تفاوت ارزش اصطلاحا ارزش افزوده نامیده‌می‌شود. مالیات بر ارزش افزوده در واقع مالیاتی است که بر روی این اختلاف قیمت اعمال می شود. در بسیاری از کشورها از جمله ایران این مالیات دریافت می شود. اما به طور مثال قانون مالیات آمریکا، مالیات بر ارزش افزوده را قانونی نمی داند.

مالیات بر فروش

خرده فروشی کالا یا خدمات شامل نوعی مالیات بر مصرف به نام مالیات بر فروش می شود. در واقع مالیات بر فروش یکی از اصلی ترین منابع تامین بودجه دولت در بسیاری از کشورها است. گاهی نیز برخی از شهرداری ها مالیات جداگانه ای را به آن اضافه می کنند. البته دولت ها در برخی از موارد، مالیات بر فروش را از روی نیازهای اساسی مردم حذف می کنند.

کالاهای مشمول مالیات بر فروش

محاسبه و جمع آوری مالیات بر فروش که بر خرده فروشی اعمال می شود، بر عهده فروشنده یا همان خرده فروش است. آن ها وظیفه دارند که مالیات فروش در زمان خرید را جمع آوری و سپس به دولت پرداخت کنند. مالیات بر فروش به بسیاری از کالاهای خرده فروشی تعلق می گیرد. مبلغ مالیات بر فروش در هر دولت و در هر شهر ممکن است متفاوت باشد.

مالیات غیر مستقیم

مالیات غیر مستقیم که با نام مالیات غیر مستقیم هم شناخته می شود معمولا بر روی کالاها یا خدماتی اعمال می شوند که دولت قصد توزیع بالای آن را ندارد. مثلا فروش سیگار یا بنزین شامل مالیات غیر مستقیم می شوند. برخی افراد مالیات غیر مستقیم را نوعی سو استفاده برای بالا بردنِ مالیات بر مصرف می دانند.

2 نوع مالیات غیر مستقیم

1. مالیات بر ارزش افزوده: مالیات بر ارزش افزوده در واقع نوعی مالیات غیر مستقیم است که بر خلاف مالیات بر درآمد که از قشر پردرآمد و ثروتمند دریافت می شود، از همه افراد به طور مساوی اخذ خواهد شد. همین موضوع باعث‌شده که مخالفان بسیاری برای آن وجود داشته باشد. به خصوص در کشورهای کمتر توسعه‌یافته که جمعیت طبقه متوسط و ضعیف بیشتر از طبقه ثروتمند جامعه می باشد.
2. عوارض گمرکی: مالیاتی که از گمرک به دلیل واردات و صادرات دریافت می شد، مالیات گمرکی گفته می شود. عوارض واردات مطابق ارزش کالا تعیین می شود. دریافت حقوق یا مالیات گمرکی باعث جذب خریداران به کالاهای داخلی می شود. دومین مزیت این مالیات افزایش درآمد دولت هاست.

مالیات بر کالاهای وارداتی

دسته چهارم مالیات بر مصرف به مالیات بر کالاهای وارداتی تعلق می گیرد. اگر کالایی از کشور دیگر وارد شود، مالیات بر کالاهای وارداتی بر آن اعمال خواهد شد. میزان تعرفه این مالیات به این بستگی دارد که کالای وارد شده جزء مواد خام مورد نیاز تولیدکننده است یا کالای مورد نیاز توزیع کننده. در واقع مصرف کنندگان تعیین کننده و پرداخت کننده اصلی مالیات بر کالای وارداتی هستند.

محاسبه مالیات بر مصرف

در واقع فرمول خاصی برای محاسبه مالیات بر مصرف در کشور ما وجود ندارد. به طور کلی ما زمانی که از محاسبه مالیات مصرف صحبت می کنیم منظورمان همان مالیات بر ارزش افزوده است. برای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده دو روش وجود دارد:

روش تفریقی مستقیم

در این روش باید ما به تفاوت قیمت خرید و فروش را محاسبه کرد. سپس عدد به دست‌آمده را در نرخ مالیات بر ارزش افزوده ضرب کنید. هر دانه از زنجیره در طول بازه خرید و فروش، مالیات بر ارزش افزوده در هر مرحله را پرداخت خواهند کرد.

روش تفریقی غیر مستقیم

در ایران اغلب به این روش مالیات بر ارزش افزوده را محاسبه می کنند و به آن روش صورت حسابی یا روش اعتباری هم گفته می شود. در این روش خریدار عمده یعنی بنگاه اقتصادی یا شرکت، در زمان خرید، مالیات بر ارزش افزوده را هم پرداخت می کنند همچنین در زمان فروش کالا، هم مبلغ مشمول مالیات و هم مالیات بر ارزش افزوده را از خریدار دریافت خواهند کرد. تفاوت مالیات پرداخت شده به فروشنده عمده و مالیات گرفته شده از مشتری جرئی نیز به توسط بنگاه اقتصادی به سازمان امور مالیاتی پرداخت خواهد شد.

چه کالاهایی مشمول پرداخت مالیات بر مصرف هستند؟

مالیات بر مصرف معمولا بر روی کالاهایی اعمال می شود که تغییر قیمت زیادی ندارند. این نوع از کالاها در دسته کالاهای لوکس قرار می گیرند و یا مصرف آن ها ضروری نیست مثلا دخانیات. نکته قابل ذکر این است که طلا و جواهر مشمول مالیات بر مصرف نیستند و به جای آن مالیات سود و کارمزد و اجرت ساخت روی آن ها اعمال می شود. کالاهای مشمول مالیات مصرف در دسته های زیر آورده شده اند:

• خرید و فروش سیگار
• کالاهای لوکس و زینتی
• خرید و فروش محصولات پتروشیمی و نفتی
• خرید و فروش خاویار
• محصولات محتوای رسانه ای
• خدمات بین المللی مخابراتی و حق اشتراک تلفن های خودکار

کالاهای ضروری و مورد نیاز مردم نیز معاف از مالیات بر مصرف هستند. برای نمونه کالاهایی مثل دارو و واکسن، لبنیات و محصولات گوشتی و محصولات کشاورزی فرآوری نشده. قند و شکر نیز معاف از مالیات بودند که از سال 1400 مشمول پرداخت مالیات شدند.

مالیات بر دارایی چیست؟

دارندگان اموال غیر منقول مانند زمین و خانه و اموال منقول شخصی مشهود مانند خودرو و تجهیزات، باید مالیات بر دارایی پرداخت کنند. درآمد دولت از منبع مالیات بر دارایی معمولا صرف بالا بردنِ کیفیت زندگی می شود. به طور مثال ساخت و تعمیر جاده ها، ساخت مدرسه و تامین نیروی پلیس. نرخ مالیات بر دارایی به دلیل نوسانات موجود، به صورت سالانه محاسبه می شود. وظیفه ارزیابی مالیات بر دارایی ها بر عهده شهرداری است.

مزایای مالیات بر مصرف چیست؟

• تامین منبع درآمد دولت برای هزینه های عمومی مملکت
• کاهش تقاضای کالا و خدمات و درنتیجه کاهش تورم
• مالیات بر کالاهای لوکس، مصرف گرایی و تجملات را کاهش می دهد.
• حمایت از کالاهای تولید شده در داخل

معایب مالیات بر مصرف از نظر کارشناسان

همانطور که گفته شد، مالیات بر مصرف از تمامی اقشار جامعه و به طور یکسان گرفته‌می‌شود. که این خود نوعی بی عدالتی به حساب می آید. چرا که مالیات بر ارزش افزوده قدرت خرید مردم عادی را کمتر کرده و از طرفی مصرف گرایی و تجملات را در طبقات بالاتر به همراه داشته است.

از طرفی مخالفان مالیات از درآمد  معتقدند که مالیات تنها باید بر روی چیزهایی که میخریم اعمال شود نه چیزاهایی که به دست می آوریم.

در ایران نیز عملا مالیات بر فروش و مالیات بر مصرف وجود ندارد و این دو با انواع دیگر مالیات ادغام شده‌اند. تنها مالیات بر ارزش افزوده به عنوان مالیات بر مصرف بر روی کالاها اعمال می شوند. به طور کلی می توان گفت اجرایی کردن کامل قانون مالیات بر مصرف معایب زیر را به همراه دارد:

• مبلغ مالیات بر مصرف بسیار بیشتر از مالیات فعلی است.
• مالیات بر مصرف تقریبا روی هر کالایی اعمال می شود.
• افزایش چشمگیر قیمت کالاها
• فشار اقتصادی بالا بر روی اقشار مختلف بخصوص دهک های پایین جامعه
• بازنشستگان نیز در این سیستم مالیاتی، معافیت های خود را از دست می دهند.

جمع بندی

به طور کلی هر هزینه مازاد بر هزینه کالا یا خدمات خریداری‌شده، مالیات بر مصرف نام دارد. اطلاع داشتن از انواع مالیات باعث می شود تا بسیاری از مشکلات مالی و مالیاتی شما حل یا از بروز آن جلوگیری شود. در صورتی که سوالات بیشتری در این زمینه دارید در پایان همین صفحه نظرتان را با ما مطرح کرده تا پاسخگوی آن باشیم. امیدواریم که این مطلب برای شما مفید واقع شده‌باشد.