چیستی حسابداری هزینه و مروری بر انواع آن

منظور از حسابداری هزینه چیست؟

حسابداری هزینه یکی از زیرشاخه های تخصصی دانش حسابداری است. این نوع از حسابداری که از زیر مجموعه های حسابداری مدیریت به شمار می رود، بررسی و ارزیابی هزینه ها است. موضوع اصلی حسابداری هزینه، فهرست کردن انواع هزینه هایی است که یک واحد اقتصادی متقبل می شود. این هزینه ها ممکن است در فرایند تولید صرف شوند یا هزینه هایی ثابت مثل اجاره بهای انبار باشد.

به عبارت دیگر این نوع حسابداری، تمامی هزینه های مرتبط با تولید را در نظر می گیرد، اعم از این که این هزینه ها ثابت یا متغیر باشد. هدف اصلی از شکل گیری حسابداری هزینه، پاسخگویی به نیازهای مدیریت شرکت است. بنابراین بر خلاف دیگر انواع حسابداری که مستلزم رعایت استانداردهای خارجی است، حسابداری هزینه فقط هزینه های داخلی یک شرکت را ارزیابی میکند. مدیران یک شرکت با استفاده از اطلاعاتی که حسابداری در اختیار آنان قرار می دهد، می توانند مقدار سرمایه مورد نیاز شرکت و سودآوری هر قسمت را تعیین و تصویب کنند.

انواع حسابداری هزینه در تجارت ایران

به طور کلی وظیفه اصلی حسابداری هزینه، تعیین و محاسبه هزینه تمام‌شده کالا و خدماتی است که یک شرکت ارائه می دهد. منظور از هزینه مخارجی است که برای رسیدن‌به درآمد صرف گردیده‌است. حسابداران هزینه معمولا این وظیفه را با مراجعه به مدارک و مراسلات یک شرکت انجام می دهند. هزینه هایی که صورت گرفته است، معمولا در یک دوره یک ساله تحت عنوان سال مالی محاسبه می گردد.

همانطور که اشاره شد هزینه ها در حسابداری به دو دسته ثابت و متغیر تقسیم می گردند. هزینه های ثابت آن دسته از مخارجی هستند که در طول سال مالی تغییر نمی کنند، مثل حقوق کارکنان، اجاره بها و هزینه بیمه. در مقابل هزینه های متغیر به هزینه هایی گفته می شود که میزان آن ها معلوم نیست و حسب مورد متفاوت است، مثل هزینه های ناشی از استهلاک، خسارات مدنی قابل پرداخت و خسارات ناشی از حوادث غیر مترقبه.

به محض تحقق هر هزینه ای شرکت نسبت به پرداخت آن بدهکار می شود، بنابراین هزینه ها به کاهش سرمایه شرکت منتهی می شوند. با استفاده از علم حسابداری، نقاط سودآور و نقاط ضعف یک واحد تجاری مشخص می شود. یکی از راهکارهای حسابداری هزینه، استفاده از منابع نقاط سودآور برای به بازدهی رساندن نقاط ضعف است. در ادامه برخی از انواع اصلی حسابداری هزینه را مورد بررسی قرار خواهیم داد:

حسابداری هزینه استاندارد

حسابداری هزینه استاندارد یا هزینه یابی استاندارد، یکی از انواع حسابداری هزینه به شمار می رود که وظیفه اصلی آن محاسبه بهای تمام‌شده کالاها، دستمزد مستقیم و سربار تولید که بر مبنای استانداردهای مشخص تعیین گردیده‌باشد. هزینه های استاندارد اصولا پیش از آنکه یک واحد تولیدی آغاز به فعالیت کند، مورد ارزیابی قرار می گیرد. اطلاعات هزینه های استاندارد در کارت هزینه استاندارد ثبت می شود و در پایان دوره مالی با هزینه های واقعی مقایسه شده و مغایرت ها و انحرافات آن مشخص می گردد.

حسابداری هزینه استاندارد معمولا در بنگاه های اقتصادی تولیدی رواج دارد. هزینه یابی استاندارد با تعیین هزینه های ایده آل در میزان کارایی شرکت تاثیر مستقیم می گذارد. این در حالی است که انجام حسابداری هزینه های استاندارد هزینه چندانی برای شرکت ندارد. انواع استاندارد در حسابداری هزینه عبارتند از:

• استاندارد اساسی؛ شامل استاندارد های همیشگی و ثابت است. این نوع استاندارد تنها با تغییر روش ساخت کالا تغییر می یابد.
• استاندارد جاری؛ این نوع استاندارد در شرایط جاری و دوره ای معین می شود و میزان آن با هزینه های واقعی مقایسه می شود. انواع استاندارد جاری عبارتند از: استاندارد ایده آل، استاندارد عادی، استاندارد واقعی مورد انتظار.

حسابداری هزینه های ثبت

شرکت های تجاری به موجب قانون تجارت، قانون ثبت شرکت ها و دیگر قوانین مرتبط مکلف به ثبت نمودن بسیاری از تصمیمات شرکت از قبیل اساسنامه و نام تجارتی شرکت است. حسابداری هزینه های ثبت به بررسی هزینه هایی که یک واحد اقتصادی برای ثبت اساسنامه و موارد دیگر پرداخت می کند، می پردازد. تصمیم شرکت مبنی بر کاهش و افزایش سرمایه، تعیین مدیران و بازرسان شرکت، تعیین نام تجارتی و تغییر دارندگان حق امضا، از جمله مواردی می باشند که به موجب قانون تجارت، شرکت موظف به ثبت نمودن آن در اداره ثبت شرکت ها می باشد.

ثبت کردن موارد مذکور در اداره ثبت شرکت ها مستلزم پرداخت حق ثبت به عنوان اجرت است. حسابداری هزینه های ثبت کلیه هزینه هایی که شرکت برای ثبت اقلام و موارد گوناگون در یک دوره مالی معین پرداخت می کند را محاسبه می نماید.

حسابداری طراحی اطلاعات

مقدار قابل توجهی از برنامه ریزی و اجرای یک سیستم حسابداری هزینه، صرف جمع آوری و ارائه اطلاعات مالی می شود. حسابداری هزینه اطلاعات مالی بدست آمده را در برنامه های گوناگونی لحاظ کرده و از آنها برای سیاست گذاری های اقتصادی استفاده می کند. برای مثال در مورد یک شرکت بازرگانی تولیدی، میزان سرمایه شرکت، سهم هر کدام از شرکا، هزینه های تولیدی، قیمت نهایی محصول، درآمد شرکت و … اطلاعات آماری گوناگونی هستند که می بایست در فرایند حسابداری هزینه مورد ارزیابی قرار گیرد.

همانطور که مورد اشاره قرار گرفت رشته حسابداری هزینه از رشته های مدیریتی به شمار می رود. در نتیجه اصلی ترین هدف از انجام حسابداری هزینه، استفاده از نتایج آن در برنامه های مدیریتی شرکت های بازرگانی است. با این وجود باید در نظر داشت که حسابداری هزینه از جمله حرفه های داخلی یک واحد اقتصادی است. داخلی بودن حسابداری هزینه به معنای این است که تنها مخارج داخلی و ورودی یک واحد اقتصادی، مورد ارزیابی های حسابداری هزینه واقع می شود. بنابراین انجام حسابداری هزینه، مستلزم رعایت استانداردهای خارجی نیست.

حسابداری مالی چیست؟

حسابداری مالی به طور کلی به شاخه ای از حسابداری اطلاق می شود که وظیفه اصلی آن، ثبت و ساماندهی اطلاعات مالی است. این شاخه شامل عملیات ثبت، جمع بندی، تنظیم گزارش درباره معاملات تجاری و وظایف قانونی دیگر در طول یک دوره زمانی مشخص است. هدف اصلی حسابداری مالی ثبات دادن به وضعیت مالی سازمان و ارائه گزارشات تفصیلی منظم در خصوص معاملات مالی است. یک حسابدار مالی ممکن است به موجب قانون یا قرارداد وظایف متعددی را به عهده گیرد. در ادامه به برخی از این وظایف اشاره خواهیم کرد:

• تحلیل و بررسی گزارش های حسابداری مالی برای ارزیابی وضعیت عملکرد سازمان. با انجام این کار نقاط قوت و ضعف مجموعه کشف می شود و برای بهبود عملکرد سازمان، با توجه به نتایج به دست‌آمده برنامه ریزی خواهدشد.
• ایجاد چشم انداز های مالی آینده با استفاده از صورتحساب های دوره های مالی قبل.
• آگاهی یافتن از میزان هزینه ها و درآمد سازمان.
• دریافت تاییدیه اسناد و مدارک مربوط به حسابداری و امضای آن ها
• نگهداری از اسناد حسابداری و بایگانی نمودن آن ها
• تعیین ترازنامه دقیق حساب ها، از جمله حساب های بانکی.
• ارائه مشاوره به مدیران در زمینه امور مالی شرکت، طراحی کدینگ سیستم حسابداری به صورت استاندارد و اصلاح نمودن و بستن حساب های شرکت پس از دوره مالی.

تفاوت های حسابداری هزینه با حسابداری مالی

هرچند حسابداری هزینه و حسابداری مالی هر دو نقش مهم و تعیین کننده ای، در مدیریت یک شرکت دارند، اما میان این دو زیر شاخه علم حسابداری تفاوت هایی نیز وجود دارد. حسابداری مالی برای سهامداران خارجی انجام می گیرد، در حالی که حسابداری هزینه از انواع حسابداری مدیریتی می باشد، یعنی کاملا داخلی است. حسابداری مالی برای مدیریت امور جاری و انجام معاملات روزانه شرکت استفاده می شود. این در حالی است که بخش اعظم وظایف حسابداری هزینه پیش از آغاز یافتن فعالیت های شرکت انجام می گیرد و صرفا برای طراحی نظام مالی ایده آل برای سازمان استفاده می شود.

حسابداری هزینه تنها هزینه های یک شرکت را پیش بینی، ثبت و ارزیابی می کند و از این جهت نسبت به حسابداری مالی که هم هزینه ها و هم درآمدها در آن بررسی می شود، موضوع خاص تری دارد. از نظر زمانی معمولا حسابداری هزینه دوره های سه ماهه عملیات مالی سازمان را بررسی می کنند و گزارش آن را به مدیران شرکت تحویل می دهند. در مورد حسابداری مالی دوره های زمانی که یک حسابدار باید وظایف مربوطه را انجام داده و گزارش صادر کند، معمولا به طول یک سال بوده که اصطلاحا آن را سال مالی نامیده اند.

نکات پایانی

در یک واحد اقتصادی بزرگ یا کوچک، هزینه هایی که شرکت برای تولید کالا یا خدمت نهایی پرداخت می کند، به کاهش سرمایه شرکت منجر می گردد. حسابداری هزینه به فرایندی اشاره دارد که هزینه های قابل پرداخت در یک سازمان پیش بینی، ثبت و تحلیل می شوند. کارایی اصلی شاخه حسابداری هزینه پیش از شروع فعالیت های واحد اقتصادی انجام می گیرد و آن عبارت از پیش بینی هزینه های استاندارد است.

در پایان هر دوره هزینه های استاندارد با هزینه های واقعی مقایسه‌شده و نتایج حاصل از آن در دوره های آینده مورد استفاده قرار می گیرد. بنابر یک اصل در حسابداری هزینه، بخش از درآمد ناشی از نقاط قوت یک شرکت باید در بهبود شرایط و توسعه نقاط ضعف آن بکار رود. حسابداری هزینه یکی از روش های کم هزینه برای کاهش میزان هزینه های یک شرکت و افزایش بازدهی مالی آن به شمار می رود.