همه چیز درباره هیات حل اختلاف اداره کار

هیات حل اختلاف اداره کار چیست؟

امضای کتبی یا شفاهی که در قرارداد کار هست، باعث ایجاد یک رابطه قانونی میان کارگر و کارفرما می‌ شود. این ارتباط قانونی میان کارگر و کارفرما، باعث ایجاد مجموعه‌ ای از تعهدات برای آن ها و عدم اجرای تعهدات قانونی یا نقص در اجرای آن ‌ها، باعث بروز اختلاف بین کارفرما و کارگر خواهد شد. به همین سبب بررسی صحیح و قانونی اختلافات صورت گرفته و رسیدگی به آن ها، بسیار حائز اهمیت است. از طرفی جهت برقراری عدالت بین افرادی که در محیط کار با یکدیگر اختلاف پیدا کرده‌ اند، به مجموعه ای از قوانین و استانداردهای لازم الاجرا نیاز داریم. به همین دلیل در قانون کار، نهاد مشخصی جهت رسیدگی به اختلافات بین کارگر و کارفرما، مشخص شده است. نام این نهاد که به بررسی و حل اختلافات کارگر و صاحب کارگاه می‌ پردازد، هیات حل اختلاف اداره کار است.

هیات حل اختلاف اداره کار یکی از نهادهای معتبری است که صلاحیت رسیدگی به اختلافات میان کارگر یا نماینده او و کارفرما را، در چارچوب قانون کار بر عهده دارد. بنابراین مبنای هیات حل اختلاف اداره کار جهت حل و فصل اختلافات موجود، ضوابط و مصوبه های قانون کار است. این نهاد در اداره کار قرار گرفته‌است و به اختلافاتی که در محیط کاری رخ می دهد، رسیدگی می‌ کند. یکی دیگر از اموری که هیات حل اختلاف انجام می دهد، صدور رای نهایی و قطعی جهت پایان اختلافات است.

در ادامه این مقاله با محدوده اختیارات و وظایف این نهاد، تعداد اعضا و نحوه رسیدگی به اختلافات آشنا خواهیم شد. به طور خلاصه می توان گفت این نهاد به اختلافات ناشی از روابط کاری رسیدگی کرده و برای حل و فصل آن‌ ها رأی صادر می کند.

راه حل قانون کار برای اضلاح روابط کارگر و کارفرما

قانون کار بر روابط کاری میان کارگر و کارفرما و شیوه قانونی حل و فصل این اختلافات، نظارت می‌ کند. ماده 157 قانون کار به طور خلاصه می گوید: بهتر است اختلافاتی که میان کارگر و کارفرما به وجود می آید، به شیوه ای مسالمت آمیز، حرفه ای و با همکاری شورای اسلامی کار حل و فصل شود. در صورتی که مشکل ایجاد شده، از این طریق و به شیوه ای مسالمت آمیز خاتمه نیافت، هیات‌ های تشخیص که در اداره کار مستقر هستند، وارد عمل می‌ شوند.

بنابراین می توان اذعان داشت که هیات حل اختلاف اداره کار، مطابق با قانون کار به اختلافات بین کارگر و کارفرما رسیدگی کرده و نهایتا رای نهایی را صادر می کند. اگر طرفین درگیری، قصد اعتراض به آرای صادر شده را داشته باشند باید به هیات حل اختلاف محل مراجعه نمایند.

وظایف هیات حل اختلاف اداره کار چیست؟

• رسیدگی به اعتراضات اعلام شده در مهلت قانونی، یعنی حداکثر 15 روز بعد از ابلاغ رای اولیه و اتخاذ تصمیمات هیات ‌های تشخیص که در هیات حل اختلاف نیز مطرح شده است.
• به تقاضای کتبی یا شفاهی کارگران بیکار با عنوان داشتن عذر موجه درباره عدم اعلام بیکاری به اداره کار تامین اجتماعی رسیدگی خواهد شد. این امر در محدوده زمانی تعیین‌شده در قانون کار، انجام‌شده و در حدود وظایف و اختیارات هیات حل اختلاف صورت می گیرد.
• به اعتراضاتی که در خصوص طرح طبقه بندی مشاغل صورت می گیرد نیز، رسیدگی می شود. چرا که این موضوع نیز در حوزه اختیارات و وظایف هیات‌ حل اختلاف قرار دارد.
• اتخاذ تصمیمات نهایی در این نهاد ممکن است با اکثریت یا به اتفاق آرا، انجام شود. برای مثال، در جلسات 7 نفره ، به رای 4 نفر و در جلسه 9 نفره نیز به رای 5 عضو نیاز داریم تا یک تصمیم نهایی شود.
• ممکن است شرایطی پیش بیاید که در جلسات رسیدگی به موضوع اختلاف، 8 عضو هیات حاضر شوند. در این شرایط امکان دارد تعداد مخالفان و موافقان هم برابر باشد. در این صورت، رای گروهی معتبر است و مبنای تصمیم گیری قرار می گیرد، که نماینده واحد کار و امور اجتماعی در آن حضور دارد. همچنین، اعضای هیات حل اختلاف می‌توانند از اعضای شورای اسلامی واحدهای خدمات، تولید، کشاورزی و صنعت تولید، خدماتی نیز مشاوره دریافت کنند. این امر باعث افزایش دقت در آرای صادره و تصمیم گیری نهایی خواهد شد.
• هیات حل اختلاف همچنین قادر است یک پرونده را به تشخیص خود برای انجام تحقیقات بیشتر به واحد بازرسی کار بفرستد. نکته ای که لازم است به آن توجه شود، این است که این نهاد باید ظرف یک ماه نسبت به صدور رأی اقدام کند.

نحوه رسیدگی به اختلافات توسط هیات حل اختلاف اداره کار

طرفین اختلاف، می توانند در مدت حداکثر 15 روز با اعتراض به رأی صادره از طرف هیات تشخیص، درخواست تجدید نظر خواهی کنند. یکی از مهم ترین وظایف هیات حل اختلاف اداره کار که در حوزه صلاحیت های آن هم قرار می‌ گیرد، رسیدگی به آرایی است که به آن ها اعتراض شده‌است.

اختلافات ناشی از طرح طبقه بندی مشاغل در کارگاه های مشمول این طرح، باید مستقیماً در این هیات مطرح شوند. بنابراین،رسیدگی به اختلافات ناشی از طرح طبقه بندی مشاغل از دیگر وظایف هیات حل اختلاف اداره کار است. این مورد نیز در حیطه وظایف اعضای شورای حل اختلاف قرار می گیرد.

رسیدگی ابتدایی به تقاضای کارگر بیمه شده‌ای که در حال حاضر بیکار نیز، یکی از وظایف این هیات است. تقاضایی مبنی بر داشتنِ دلیل موجه برای عدم اعلام بیکاری به اداره کار و امور اجتماعی در مدت تعیین شده نیز از وظایف و صلاحیت‌ های این نهاد قانونی است.

بنابراین، می‌ توان گفت که هیات حل اختلاف، نهادی برای تجدید نظر در آرایی است که از سوی هیات تشخیص صادر شده. مگر در مواردی که قانون گذار رسیدگی ابتدایی اختلافات و اموری را به این نهاد سپرده باشد.

هیات های حل اختلاف مرجع رسیدگی به اعتراض هریک از طرفین اختلاف می باشند. این اعتراضات نسبت به تصمیمات و آرای هیات تشخیص صورت می گیرد. البته به استثنای مواردی که قانون کار اتخاذ تصمیم را مستقیما به هیأت حل اختلاف سپرده باشد، وظایف این نهاد به همین موارد محدود می شود. برای مثال اختلافات مربوط به تغییرات اساسی که در شرایط کار  صورت می گیرد و یا اختلافات ناشی از نحوه اجرای طرح طبقه بندی مشاغل و … .

محدوده اختیارات هیات حل اختلاف

هیأت تشخیص و هیأت حل اختلاف پس از دریافت شکایت در مورد اختلاف بین کارگر یا نماینده قانونی وی و کارفرما، به موضوع رسیدگی می کند. به هر ترتیب هیأت حل اختلاف موظف است حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخی که شکایات را دریافت می کند، به موضوع رسیدگی نماید.

طرح دعوا و شکایت در هیات تشخیص یا حل اختلاف، به وسیله دادخواست کتبی، در فرمی معین و به زبان فارسی صورت می گیرد. دعوت طرفین اختلاف جهت حضور در جلسات برای یک مرتبه ضروری است. طرفین اختلاف باید به صورت کتبی به جلسه رسیدگی به شکایات دعوت شوند. عدم حضور هر یک از طرفین یا نماینده‌ قانونی آن‌ ها مانع بررسی شکایت و صدور رای نهایی توسط هیأت نمی شود. اما اگر هیأت حل اختلاف حضور طرفین را ضروری تشخیص دهد، فقط یک ‌نوبت مجددا از آن ها دعوت می‌نماید.

آراء نهایی که از سوی مراجع حل اختلاف صادر می شود، لازم‌ الاجرا بوده و نهایتا احکام وضع‌شده از سوی آنان، برای متخلفین اجرا می شود. ضوابط مربوط به احکام صادره در چارچوب آیین ‌نامه‌ ای است که توسط وزارت تعـاون، کار و رفاه اجتماعی  و دادگستری به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.

اعضای هیات حل اختلاف اداره کار متشکل از چه کسانی است؟

هیات حل اختلاف اداره کار در مرکز همه استان‌ های کشور قرار دارد. این موضوع به تشخیص وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی خواهد رسید. بر اساس ماده 160 قانون کار، هیات حل اختلاف، از 9 نفر تشکیل شده‌است. اعضای هیات حل اختلاف اداره کار ، عبارتند از:

سه نفر از نمایندگان دولت شامل:

• مدیر کل اداره کار و امور اجتماعی استان
• فرماندار شهرستان یا نماینده قانونی وی
• رئیس کل دادگستری استان یا نماینده وی

موضوع مهمی که درباره اعضای هیات حل اختلاف وجود دارد این است: در جلسات رسیدگی به شکایات، حضور سه نفر از نمایندگان کارگران که توسط کانون‌ صنف کارگران یا مجمع نمایندگان کارگران منطقه، انتخاب می‌شوند.

جهت تشکیل جلسه هیات اختلاف از نفراتی که در بالا ذکر کردیم، دعوت می‌شود. ریاست جلسه نیز بر عهده مدیر کل اداره کار و امور اجتماعی استان است. معمولاً ساعات تشکیل جلسه این نهاد، ساعات غیر اداری است. اما امکان تشکیل جلسه در ساعات اداری نیز وجود دارد. شرط اینکه جلسه رسمیت پیدا کند، این است که از 9 نفر، 7 نفر حاضر باشند.

لازم است بدانید اجرای آرا از طرف مراجع حل اختلاف لازم الاجرا می‌ باشد و در نهایت به اجرا گذاشته‌می‌شود. این نکته را نیز بدانید که عمده‌ترین دلیل نقض آرا می‌تواند به دلیل عواملی مانند، عدم ابلاغ آرا، عدم صلاحیت، عدم رعایت اصول و غیره می باشد.

 در ضمن عدم در نظر گرفتنِ اصل برابری نیز یکی از مهم‌ ترین مواردی است که در این هیئت به رای گذاشته‌می‌‌شود. آرایی که صادر می‌ شود در هیئت تشخیص تا ۱۵ روز کاری قابلیت تجدید نظر دارد و برابر ماده ۱۶ قانون دادرسی، برای اشخاصی که در داخل کشور هستند تا سه ماه و افراد مقیم خارج از کشور تا ۶ ماه امکان ارائه درخواست تجدید نظر وجود دارد.

فرآیند اعتراض به آرای هیات حل اختلاف اداره کار

آرای هیات حل اختلاف اداره کار به عنوان آرای قطعی شناخته می‌ شوند و امکان اعتراض به آن ها وجود ندارد. در این رابطه، قانون کار به طور خاص در مورد چگونگی اعتراض به این آرای هیات اطلاعاتی ارائه نکرده است. با این حال، طبق ماده 13 قانون دیوان عدالت اداری (معرفی‌شده در سال 1385)، دیوان مذکور صلاحیت رسیدگی به اعتراضات ناشی از آرای هیات مذکور را دارد. بنابراین، کارفرمایان و کارگران می ‌توانند با ارسال دادخواست به یکی از شعب دیوان عدالت اداری، درخواست خود برای نقض رای صادره از هیات حل اختلاف را مطرح کنند.

لازم به ذکر است که آرای هیات حل اختلاف علاوه بر اینکه غیرقابل اعتراض هستند، اجرای آن ‌ها نیز اجباری است. بنابراین، ارسال دادخواست نقض به دیوان عدالت اداری به معنای متوقف شدن اجرای رای نیست. چنانچه طرفین اختلاف بخواهند اجرای رای را متوقف کنند، باید درخواست توقف فعالیت اجرایی را به دیوان عدالت اداری تقدیم نمایند.

در صورتی که شعبه ‌های دیوان عدالت اداری رای صادره از هیات حل اختلاف را غیر قانونی تشخیص دهند، این رای نقض و پرونده برای رسیدگی مجدد به اداره کار ارجاع می ‌شود.