آموزش حسابداری دارایی ثابت

حسابداری دارایی ثابت چیست؟

یکی از مباحث مهم در بخش حسابداری، مربوط به حسابداری دارایی ثابت می باشد. دارایی ثابت از جمله مهم ترین دارایی های یک شرکت یا مجموعه می باشد و باید متناسب با آن، ثبت های درستی ارائه شود. در این مقاله، ابتدا به تعریف مفهومی از دارایی ثابت می پردازیم، سپس رویداد هایی که بر روی دارایی ثابت تاثیر می گذارند را با هم بررسی می کنیم، پس از آن روش ثبت دارایی های ثابت را بیان می کنیم و در انتها نیز روش محاسبه استهلاک را ارائه می دهیم. اگر علاقه مند به دریافت اطلاعات پیرامون حسابداری دارایی ثابت می باشید، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

دارایی ثابت چیست؟

اولین عنوان از مقاله آموزش دارایی ثابت، مربوط به چیستی دارایی ثابت می باشد. دارایی ثابت که همان دارایی های غیر جاری می باشد، به آن دسته از دارایی هایی اطلاق می شود که برای عملیات شرکت یا مجموعه تهیه شده است و معمولا طی دوره های زیادی از عملیات شرکت، باقی می مانند. لازم به ذکر است که این دارایی ها دارای سند حسابداری می باشند و باید رویداد های مربوط به آن ها در دفتر حسابداری ثبت شوند.

رویداد هایی که بر روی حسابداری دارایی ثابت تاثیر می گذارند

دارایی های ثابت تحت تاثیر برخی از رویداد ها، تعدیل می شوند. متناسب با این رویداد ها، حسابداری دارایی ثابت دستخوش تغییراتی می شود. برخی از مهم ترین این رویداد ها به شرح زیر می باشد:

• خرید هرگونه دارایی ثابت
• فروش هرگونه دارایی ثابت
• نقل و انتقال هرگونه دارایی ثابت
• حذف یا از دور خارج کردن هرگونه دارایی ثابت
• تعمیرات هرگونه دارایی ثبات
• اسقاط هرگونه دارایی ثبات
• محاسبه استهلاک و تعمیم آن به دارایی ثابت

طی رخ دادن هر یک از رویداد های فوق، حسابداری دارایی ثابت اعمال می شود و تغییرات موجود اعمال می شود. در ادامه می خواهیم بدانیم تاثیر رویداد های فوق بر روی دارایی ثابت چگونه می باشد.

ماشین آلات، ساختمان و زمین، از جمله مهمترین دارایی های ثابت می باشند.

ثبت و حسابداری دارایی ثابت متاثر از رویداد های تاثیر گذار و با اهمیت

همانطور که پیشتر عنوان شد، خرید و فروش هرگونه دارایی ثابت، تاثیر مستقیمی روی معادله حسابداری می گذارد. بنابراین حسابداری دارایی ثابت از خرید و فروش این دارایی ها، متاثر می شود. فرض کنید یک کسب و کاری برای انجام فرآیند عملیاتی خود، نیازمند خرید یک دارایی ثابت می باشد. حسابدار این مجموعه باید عملیات فوق را به شرح زیر ثبت نماید:

دارایی ثابت ** ( بدهکار )

حساب های پرداختنی / بانک ** ( بستانکار )

به این نکته توجه داشته باشید که منظور از دارایی ثابت در عبارت فوق، کالایی می باشد که در زمره دارایی ثابت است. به عنوان مثال اگر این کالا ماشین آلات باشد به همین عنوان ثبت می شود. برای اثاثه اداری یا سایر عناوین نیز همین موضوع صدق می کند. اگر مجموعه محصول را به صورت نقد خریده باشد، در بخش بستانکار عنوان بانک قید می شود. اگر به صورت نسیه محصول خریداری شود، در بخش بستانکار عنوان حساب یا اسناد پرداختنی ثبت می شود.

یکی دیگر از موارد این نوع حسابداری، مربوط به نقل و انتقال این دارایی ها می باشد. اغلب این اتفاق، هنگامی رخ می دهد که مجموعه بخواهد یک دارایی را از یک واحد به واحد دیگر منتقل کند. نتیجه حاصل از این موضوع، تنها در بخش استفاده کننده دارایی می باشد که منجر به تغییر می شود. بنابراین در این حالت نیاز به ثبت سند حسابداری نمی باشد.

عملیات حسابداری دارایی ثابت برای فروش آن نیز عکس حالت خرید می باشد:

حساب های دریافتنی / بانک ** ( بدهکار )

دارایی ثابت ** ( بستانکار )

محاسبه حسابداری دارایی ثابت / استهلاک دارایی ثابت

یکی از مهم ترین بخش های حسابداری دارایی ثابت، محاسبه استهلاک می باشد. استهلاک، نوعی کاهش ارزش می باشد که به مرور زمان به وجود آمده و باعث افت ارزش محصول در شرکت می شود. برای اینکه بهتر با استهلاک آشنا شویم، یک مثال عنوان خواهیم نمود. فرض کنید یک دارایی داریم که ارزش آن 500.000 تومان می باشد. استهلاک انباشته این دارایی در تاریخ یک فروردین 1400، مبلغ 100.000 تومان می باشد. نرخ استهلاک 10% و روش محاسبه آن نیز، استهلاک نزولی می باشد.

مطابق با توضیحات فوق، می خواهیم استهلاک و حسابداری دارایی ثابت فوق را محاسبه نماییم. اگر بخواهیم استهلاک سال 1400 را محاسبه نماییم، باید به صورت زیر این دارایی را تعدیل نماییم:

500.000 – 100.000 = 400.000

400.000 * 10% = 40.000

همانطور که مشاهده کردید، استهلاک برای این دارایی ثابت در سال 1400، مبلغ 40 هزار تومان می باشد. حال اگر بخشی از سال، از این دارایی استفاده نشود، استهلاک به صورت زیر تعدیل می شود: ( از تاریخ 1 آبان تا 1 اسفند، این محصول مورد استفاده قرار نگرفته باشد )

مطابق با توضیحات فوق، این محصول به مدت 4 ماه استفاده نشده باشد:

500.000 – 100.000 = 400.000

400.000 * 10% = 40.000

40.000 * ( 8 ÷ 12 ) = 26.666

مثالی جامع از حسابداری دارایی ثابت

در اینجا، باید استهلاک را به صورت مناسب و دقیق، محاسبه کرد

در بخش انتهایی مقاله، می خواهیم مثالی جامع از این موضوع ارائه دهیم. فرض کنید یک شرکت، می خواهد ماشین آلات خود را به مبلغ 2 میلیون تومان به فروش برساند. بهای تمام شده این دارایی برای شرکت 500 هزار تومان بوده و استهلاک انباشته آن نیز 350 هزار تومان می باشد. در چنین حالتی، محاسبات حسابداری دارایی ثابت فوق، به شرح زیر می باشد:

بانک / حساب دریافتنی ( بدهکار )   2.000.000

استهلاک انباشته ( بدهکار )           350.000

ماشین آلات ( بستانکار )                500.000

سود حاصل از واگذاری ( بستانکار )   1.850.000

نکته مهم در این رابطه، این می باشد که حسابداری دارایی ثابت فوق، مشمول سود بوده و ماهیت سود نیز بستانکار می باشد. اگر در شرایط مبادله فوق، شرکت زیان کسب نماید، باید این عنوان در بخش بدهکار قید شود.

تغییر در نرخ و روش استهلاک دارایی‌ های ثابت

ممکن است بر اساس قوانین و مقررات جدید مالیاتی، تغییراتی در نرخ یا روش محاسبه استهلاک دارایی ‌ها اعمال شود. اگر تغییری در نرخ یا مدت استهلاک دارایی‌ های مستهلک ‌پذیر به وجود آید، به روال زیر عمل خواهد شد:

روش خط مستقیم

در صورتی که از این روش استفاده شود، مانده ارزش دفتری دارایی در طول باقی ‌مانده عمر مفید آن مستهلک خواهد شد. عمر مفید دارایی براساس جدول جدید از مدت مستهلک شده کسر و در محاسبات اعمال می‌شود. در صورتی که باقی‌مانده عمر مفید یک یا کمتر باشد، کل مانده ارزش دفتری در سال اول اجرای جدول جدید به ‌طور کامل مستهلک خواهد شد.

روش مانده نزولی

در این روش، مانده مستهلک نشده دارایی براساس نرخ جدید قابل استهلاک خواهد بود. اگر تغییر از روش مانده نزولی به خط مستقیم یا بالعکس اعمال شود، فرآیند به صورت زیر خواهد بود:

تغییر از مانده نزولی به خط مستقیم

در این حالت، مانده مستهلک نشده دارایی طی دوره باقی‌ مانده عمر مفید به‌ تدریج مستهلک خواهد شد. عمر مفید جدید دارایی از مدت مستهلک شده کسر و به محاسبات تخصیص داده خواهد شد. اگر عمر مفید جدید کمتر از مدت مستهلک شده باشد، مانده ارزش دفتری در سال اول اجرای جدول به ‌طور کامل مستهلک می ‌گردد.

تغییر از خط مستقیم به مانده نزولی

در این شرایط، مانده مستهلک نشده دارایی قابل استهلاک خواهد بود.

معاوضه دارایی ‌های ثابت

شرکت‌ ها ممکن است به دلایل مختلف اقدام به معاوضه دارایی ‌های خود کنند. طبق ماده 2 قوانین و مقررات اجرایی مربوط به استهلاک دارایی‌ ها و هزینه‌ های تاسیس بر اساس ماده 149 اصلاحی قانون مالیات‌ ها، ارزش منصفانه دارایی یا دارایی‌ های مشابه آن، که از طریق معاوضه به ‌دست  آمده‌ اند، مبنای محاسبه استهلاک قرار می ‌گیرد.

اگر ارزش منصفانه دارایی که تحصیل یا واگذار شده، قابل شناسایی یا محاسبه نباشد، در این صورت، ارزش دفتری دارایی واگذار شده با احتساب تفاوت‌ های نقدی دریافت شده یا پرداختی برای محاسبه استهلاک استفاده می ‌شود.

منظور از تفاوت‌ های نقدی در معاوضه چیست؟

در صورتی که هنگام معاوضه غیرپولی دارایی، ارزش منصفانه دارایی‌ های مبادله شده متفاوت باشد و مبلغی نقدی بین طرفین رد و بدل شود، به این مبلغ “تفاوت نقدی” یا “سرک” گفته می‌ شود.

کلام آخر

حسابداری دارایی ثابت، از جمله مهم ترین رویداد های یک شرکت یا یک مجموعه می باشد و حسابداران باید به این موضوع، دقت کافی داشته باشند. در این مقاله سعی شد به طور کامل و مفید، درباره این موضوع صحبت شود. همچنین با ارائه مثال هایی، سعی شد این موضوع بیشتر مفهوم گردد. در انتها امیدواریم از خواندن این مقاله لذت برده باشید و اطلاعات مفید و مناسبی را کسب کرده باشید.