قانون مالیات بر مهریه چیست؟
علاقه زیاد در هنگام ازدواج گاهی اوقات دردسرساز می‌شود و انسان تعهد مالی را قبول می‌کند که قطعاً با شرایط او ناسازگار است. برای مقابله با مشکلاتی که به خاطر این اتفاق رخ می‌دهد قانون مالیات بر مهریه قرار است مصوب شود. در واقع هدف اصلی از تدوین این قانون مقابله با مهریه‌های سنگینی است که امکان پرداخت آن وجود ندارد. بر طبق این قانون زوجین وظیفه دارند بخشی از مهریه توافق شده بین خودشان را تحت عنوان مالیات به دولت بپردازند. هرچه مهریه بیشتر باشد سهم دولت هم بالاتر خواهد بود و طبیعتاً این موضوع می‌تواند خانواده‌ها را از تعیین مهریه سنگین پشیمان کند. در مورد مالیات مهریه نکات بیشتری را با هم مورد بررسی قرار خواهیم داد.
بررسی مزایای قانون مالیات مهریه
تصویب قانون مالیات بر مهریه مزایای زیادی به همراه داشته است. برای اینکه با این قانون و کاربرد آن در جامعه بیشتر آشنا شویم خوب است این مزایا را با هم مورد بررسی قرار دهیم:
- اولین مزیت قانون مالیات بر مهریه کاهش روند رسیدگی به شکایاتی است که در این حوزه مطرح می‌شود.به این ترتیب بانوانی که نسبت به مهریه خود شکایتی دارند از مسیر اجرای احکام می‌توانند پرونده خود را پیگیری نمایند و به حقوق خود برسند. در گذشته آنها مجبور بودند برای رسیدن به حق خودشان ابتدا در مرحله بدوی اقامه دعوی کنند و سپس مراحل بعدی را پیگیری نمایند. معمولاً شکایاتی که در گذشته بر اساس مهریه در دادگاه مطرح می‌شده به مراحل تجدید نظر می‌رسیده و گاهی اوقات نتیجه‌ای هم به همراه نداشته است. در حال حاضر هم زمان رسیدگی به پرونده‌ها کوتاه‌تر شده و هم بانوان سریعتر به حقوق خود می‌رسند
- این قانون کمک کرده تا برخی افراد از پرداخت بخش عمده مالیات معاف شوند. البته در صورتی که مهریه آنها معقول باشد و از سقف تعیین شده در قانون تجاوز نکند.در مورد نحوه محاسبه مالیات مهریه بعداً توضیحات مفصلی خدمت شما بیان خواهیم کرد. در صورتی که مهریه تعیین شده از محدوده قانونی خارج شود قطعاً مالیات آن باید پرداخت گردد و گاهی اوقات هزینه بسیار زیادی را هم به مالیات دهنده وارد می‌کند
- البته مزیت اصلی و مهم‌ترین هدفی که تصویب این قانون به دنبال آن است کاهش مهریه‌های سنگین و پرونده‌هاییکه در دادگاه از آن ناشی می‌شود است. متاسفانه بسیاری از زوجین مهریه‌هایی را توافق می‌کنند که خارج از توان پرداخت زوج است. برخلاف تصور هر دو طرف گاهی اوقات زندگی طبق تمایل آنها پیش نمی‌رود و در هنگام جدایی زوج مجبور است آنچه را تعهد کرده پرداخت کند در حالی که توان آن را ندارد. این قانون کمک می‌کند تا زوجین از تعیین مالیات سنگین خودداری کنند و به یک رقم معقول و منطقی برسند
مالیات بر مهریه را چه کسی باید پرداخت کند؟
یکی از موضوعات مهمی که در مالیات بر مهریه مورد توجه قرار می‌گیرد، فرد پرداخت کننده آن است. طبیعتاً هیچ کدام از زوجین دوست ندارند به تنهایی این مبلغ را پرداخت کنند و فشار اقتصادی ناشی از آن را متحمل شوند. قانون هم سعی کرده در این مورد عدالت را رعایت کند و هر دو طرف را موظف به پرداخت مالیات نماید. پس از اینکه مهریه توسط زوجین تعیین شد و در عقدنامه درج گردید مالیات آن هم مشخص می‌گردد. هر کدام از زوجین موظف هستند نیمی از مالیات ناشی از مهریه را پرداخت کنند. در واقع آنها به صورت مساوی در پرداخت مالیات سهیم می‌شوند و هیچ کدام در این زمینه برتری بر دیگری ندارد.
وقتی هر دو خانواده داماد و عروس این فشار اقتصادی را متوجه شوند طبیعتاً ترجیح می‌دهند مهریه کمتری مشخص کنند و به تبع آن مالیات کمتری هم پرداخت نمایند. اگر قرار بود فقط مثلاً داماد این مالیات را پرداخت کند قطعاً طرف مقابل به هیچ شکلی کوتاه نمی‌آمدند و سعی می‌کردند مهریه سنگین‌تری تعیین نمایند. با شرایطی که اکنون قانون در نظر گرفته هر دو طرف مجبور هستند در این زمینه با هم به توافق برسند. بعید است خانواده‌ها راضی شوند فرزندان خود را با چنین هزینه سنگینی در ابتدای زندگی مواجه سازند. مالیاتی که آنها قرار است پرداخت کنند می‌تواند سرمایه زندگی‌شان شود.
درصد مالیات مهریه که باید توسط زن و مرد پرداخت شود
در پاسخ به این سوال که مالیات مهریه بر عهده کیست گفتیم که این مالیات باید توسط زن و مرد پرداخت شود. اما درصد پرداخت نیز در نظر گرفته شده است. به گفته ابوالفضل ترابی، نماینده مجلس شورای اسلامی، برای رعایت مساوات، زن و مرد هر کدام باید 50 درصد از این مالیات را بر عهده بگیرند. از سوی دیگر مبالغ پرداختی به صندوقی با نام صندوق تهیه جهیزیه برای افراد نیازمند واریز می‌شود. برای تشکیل این صندوق نیز در قانون بودجه یک ردیف اعتباری پیش‌بینی شده است. همچنین مبلغ مالیات در کنار حق ثبت مهریه از زوجین دریافت خواهد شد.
آیا حق ثبت مهریه هم بخشی از مالیات است؟
برخی افراد تصور می‌کنند حق ثبت مهریه هم بخشی از مالیات بر مهریه است. ابتدا خوب است با حق ثبت مهریه آشنا شویم و سپس به ارتباط آن با مالیات بپردازیم. زمانی که شما به یک دفتر اسناد رسمی مراجعه می‌کنید و قصد ثبت یک سند را دارید باید مبلغی را تحت عنوان حق ثبت بپردازید. طبیعتاً وقتی می‌خواهید مهریه خود را به صورت رسمی ثبت کنید باید حق ثبت مهریه را پرداخت نمایید. مطابق قانون، افرادی که بیشتر از ۱۴ سکه در مهریه متعهد شوند باید حق ثبت آن را براساس درصدی که تعیین می‌شود به دفتردار بپردازند. هر چقدر مهریه سنگین‌تر باشد مبلغی که باید به دفتردار پرداخت شود هم بیشتر خواهد شد. شاید این موضوع هم بتواند زوجین را تشویق کند به سمت تعیین مهریه کمتر بروند. در پرداخت حق ثبت هم رعایت عدالت شده است و هر دو طرف باید به صورت مساوی این هزینه را بپردازند.
آیا مالیات سکه و مهریه ارتباطی با هم دارند؟
یکی از سوالات دیگری که در مورد مالیات بر مهریه مطرح می‌شود ارتباط آن با مالیات سکه است. همانگونه که شما هم به خوبی می‌دانید افرادی که سکه خریداری می‌کنند باید مالیات آن را به صورت مستقیم پرداخت کنند. طبیعتاً اکنون برای زوجه این سوال مطرح می‌شود که او علاوه بر مالیات مهریه باید مالیات سکه را هم پرداخت کند یا خیر. اگر زوجه هنگام دریافت سکه مالیات آن را بپردازد دیگر نیازی به پرداخت مالیات مهریه نخواهد داشت. البته اگر او چنین کاری انجام ندهد باید مالیات مهریه را تمام و کمال پرداخت کند. یک حالت دیگر وجود دارد و آن هم فروش سکه‌های ناشی از مهریه می‌باشد. اگر زوجه تصمیم بگیرد مهریه خود را پس از دریافت بفروشد باید مالیات آن را پرداخت کند. البته این چیز عجیبی نیست چرا که او از این کار کسب درآمد کرده و باید مالیات درآمد خود را به صورت مجزا واریز کند.
مالیات بر مهریه چگونه تعیین می‌شود؟
قبل از اینکه بخواهیم فرآیند محاسبه مالیات بر مهریه را خدمت شما بیان کنیم ذکر یک نکته را ضروری می‌دانیم. تمامی موارد و قوانینی که تا اینجا خدمت شما مطرح کردیم هنوز حالت اجرایی پیدا نکرده‌اند و قرار است در سال ۱۴۰۳ به صورت جدی مورد توجه قرار گیرند. البته به نظر می‌رسد دولت و قوه قضاییه برای کاهش پرونده‌های مربوط به مهریه سعی می‌کنند سریعتر این قانون را اجرایی سازند. به هر حال در صورتی که این قانون اجرایی شود نحوه محاسبه مالیات آن به صورت زیر خواهد بود:
- اولین حالتی که در مالیات مهریه پیش می‌آید این است که طرفین نهایتاً ۱۴ سکه توافق کنند. برای چنین افرادی قانون معافیت مالیاتی در نظر گرفته و نیازی نیست مبلغی را پرداخت نمایند.در واقع آنها به دلیل مهریه مناسبی که در نظر می‌گیرند از طرف دولت تشویق می‌گردند
- حالت دوم آن است که تعداد سکه‌ها بین ۱۵ تا ۱۰۰ عدد تعیین گردد. طبیعتاً این میزان مهریه از حالت اول بیشتر است و قانون نسبت به آن شدیدتر برخورد می‌کند. افرادی که چنین مهریه‌ای داشته باشند باید معادل ۱.۱ از مهریه خود را به عنوان مالیات پرداخت کنند.در واقع اگر آنها مثلاً ۱۰۰ سکه مهریه توافق کنند، طبق قانون باید کمی بیشتر از یک سکه مالیات بپردازند
- در حالت سوم دو طرفدر محدوده ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه برای مهریه به توافق رسیده‌اند. قانون برای این مهریه نسبت به دو حالت قبلی طبیعی است که شرایط سخت‌تری را وضع کند تا افراد کمتر به سراغ این گونه مهریه‌ها بروند. طبق قانونی که قرار است تصویب شود افرادی که چنین مهریه‌ای داشته باشند باید دو درصد از آن را مالیات دهند. یعنی مثلاً اگر ۲۰۰ سکه مهریه تعیین شده باشد باید ۴ سکه به عنوان مالیات پرداخت نمایند
- آخرین حالت که سخت‌گیری شدیدی روی آن اعمال شده و بعید می‌دانیم کسی حاضر شود چنین مالیاتی را پرداخت نماید مربوط به افرادی می‌باشد که بیش از ۲۰۰ سکه مهریه توافق می‌کنند. افرادی که روی چنین مهریه‌ای به توافق برسند باید آماده باشند مالیات ۱۵ درصدی پرداخت نمایند. فرض کنید زوجین روی عدد ۱۰۰۰ سکه برای مهریه توافق کرده باشند. اکنون آنها طبق قانون باید ۱۵۰ سکه تمام تحت عنوان مالیات به حساب دولت واریز کنند. کاملا مشخص است که پرداخت چنین مالیاتی فشار اقتصادی سنگینی به خانواده‌های داماد و عروس وارد خواهد کرد
مثال برای محاسبه مالیات مهریه
برای محاسبه مالیات مهریه باید قیمت روز سکه را در نظر بگیرید. برای مثال در زمان نگارش این مقاله، قیمت روز سکه تمام بهار آزادی، 393,900,000 ریال است. با فرض اینکه تعداد مهریه تعیین شده، 300 سکه تمام بهار آزادی باشد، محاسبه مالیات آن به این شکل خواهد بود. اولا درصد مالیات برای این تعداد سکه 15 درصد است. بنابراین زوجین باید 45 سکه را به دولت پرداخت کنند. از نظر عددی این میزان از سکه به قیمت روز معادل 17,725,500,00 ریال خواهد بود.
در مثال دیگر در صورتی که میزان مهریه ثبت شده در عقدنامه 150 سکه تمام بهار آزادی باشد، درصد مالیات تعیین شده برای آن 2 درصد است. به‌عبارت دیگر زوجین باید هر کدام معادل 3 سکه و در مجموع، 6 سکه تمام بهار آزادی را به‌عنوان مالیات پرداخت کنند که از نظر ریالی در تاریخ نگارش این مقاله قیمت 6 سکه تمام بهار آزادی معادل 2,363,400,000 ریال است.
نظرات موافقان و مخالفان قانون مالیات بر مهریه
حقیقت این است که قانون مالیات بر مهریه با واکنش‌های بسیار مختلفی از سوی مردم، نمایندگان مجلس، کارشناسان حقوقی، کارشناسان امور اجتماعی و حتی روانشناسان و مشاوران خانواده و ازدواج مواجه شده است. برای مثال بسیاری از موافقان این طرح، این قانون را رویکردی بازدارنده به تعیین مهریه سنگین می‌دانند. در ادامه برخی از نظرات هر دو گروه را با هم مرور می‌کنیم.
نظر موافقان مالیات بر مهریه
کارشناسان امور دینی به این نکته اشاره کرده‌اند که اگرچه مهریه سنگین، کاری غیر شرعی نیست اما تعیین مهریه سنگین کاری ناپسند از نگاه دین به‌شمار می‌آید. از سوی دیگر در صورتی که مالیات دریافتی صرف امور خیر مانند تسهیل ازدواج برای جوانان و تهیه جهزیه شود، این قانون قابل دفاع است.
بسیاری از کارشناسان حقوقی نیز با این قانون همراهی کرده‌اند زیرا فعالان این حوزه بهتر از هر کسی می‌دانند با توجه به پرونده‌های موجود در دادگاه‌ها تعیین مهریه سنگین را نمی‌توان عاملی برای پیشگیری از طلاق و کیفیت مناسب زندگی زناشویی دانست.
از سوی دیگر تصور رایج مهریه را چه کسی داده و چه کسی گرفته، دیگر موضوعیت ندارد. زیرا نتایج پرونده‌های شکایات زوجین و پرونده‌های طلاق، مساله دیگری را نشان نمی‌دهند. همچنین مهریه به‌دلیل ثبت در عقدنامه دارای ضمانت اجرایی است و در صورتی که مرد توانایی پرداخت آن را نداشته باشد، تعیین مهریه بالا خطری بسیار بزرگ برای این گروه از مردان به‌شمار می‌آید.
برخی از نظرات مردمی را در این زمینه با هم مرور می‌کنیم:
- امیدوارم قانون مالیات مهریه 1403 تصویب شود. تعیین مالیات سکه مهریه روشی بسیار خوب برای کسانی است که مهریه بیش از 14 سکه را تعیین می‌کنند و افرادی که مهریه‌هایی مثلا تا هزار سکه را تعیین می‌کنند باید تا عمر دارند قسط بدهند
- قانون جدید مهریه مالیات را برای آن قانونی می‌کند و این قانون باعث تشویق جوانان به ازدواج می‌شود. همچنین خانواده بعد از تصویب قانون جدید مالیات بر مهریه تلاش خواهند که مهریه را بسیار سبک در نظر بگیرند. در واقع این همان زمانی است که به‌خوبی روشن می‌شود که دختران واقعا قصد زندگی مشترک دارند یا به‌دنبال دریافت سکه هستند؟
نظر مخالفان مالیات بر مهریه
در مقابل موافقان قانون جدید مالیات مهریه افراد بسیاری هم هستند که با این قانون مخالفت می‌کنند. این افراد اعتقاد دارند که مهریه هنوز هم یکی از راهکارها برای اطمینان خانواده‌ها از دوام زندگی زناشویی فرزندانشان است.
برخی از کارشناسان حقوقی نیز اعتقاد دارند که مهریه به‌عنوان پشتوانه‌ای برای زندگی زنان به‌شمار می‌آید تا در صورت بروز مشکلات خاص بتوانند از حقوق خود دفاع کنند و یا آینده خود را تامین کنند. همچنین مهریه بالاتر از 14 سکه می‌تواند عاملی بازدارنده برای تقاضای طلاق از سوی مرد باشد.
نظرات مردمی نیز در این زمینه متنوع بوده است. برای مثال در یک مطالعه افکارسنجی که از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس انجام شده است. 26 درصد از مردم مخالف تصویب این قانون بوده‌اند. اگرچه 40 درصد نیز تعیین سقف برای مهریه را کاری منطقی دانسته‌اند. در سطح جامعه نیز با پیچیدن خبر تعیین این مالیات بسیاری از دختران و خانواده‌های آنها با نگرانی می‌پرسند که آیا قانون مالیات مهریه تصویب شد؟
در ادامه برخی از نظرات مردمی مخالفان این قانون را با هم مرور می‌کنیم:
- مشکل در مورد زمان پرداخت مالیات مهریه است. زیرا وقتی هنوز مهریه‌ای از سوی مرد پرداخت نشده است، چرا باید مالیاتی برای آن تعیین شود. این درست مثل این است که دولت از یک عدد داخل سند ازدواج مالیات بگیرد
- وقتی حتی هدیه‌ای که به دیگران می‌دهیم مشمول قوانین اسلامی مانند خمس نیست، چرا باید مهریه دارای مالیات باشد؟
- محاسبه مالیات مهریه و دریافت آن از زوجین هیچ کاربردی ندارد. زیرا اگر هدف، مبارزه با تعیین مهریه سنگین باشد، مردم همیشه راهکاری برای دور زدن این گونه از قوانین پیدا می‌کنند. شاید بهتر باشد کلا سنت مهریه را حذف کنید و مانند کشورهای خارجی قوانین دیگری برای دفاع از حقوق زوجین تصویب شوند
معافیت مالیات بر مهریه
از چند سال پیش که زمزمه‌های طرح قانون مالیات بر مهریه شنیده شد، بسیاری از افراد می‌پرسند که آیا قانون مالیات بر مهریه تصویب شد؟ از سوی دیگر همواره در زمان تصویب قوانین مالیاتی، بسیاری از افراد به دنبال آشنایی با موارد معافیت مالیاتی هستند. در مورد قانون مالیات مهریه تنها یک مورد معافیت مالیاتی وجود دارد و آن، تعیین مهریه کمتر از 15 سکه است. بنابراین هیچ مورد دیگری برای معافیت مالیاتی در این زمینه وجود ندارد.
آیا قانون مالیات مهریه تصویب خواهد شد؟
هیچکس نمی‌تواند با اطمینان بگوید که قانون مالیات بر مهریه چه زمانی تصویب خواهد شد. البته در مورد اینکه این قانون بالاخره تصویب خواهد شد یا خیر به نظر می‌رسد جواب مثبت باشد. به نظر می‌رسد مسئولین به دنبال راه حلی هستند که تعداد پرونده‌های مرتبط با مهریه در دادگاه‌های کشور را کاهش دهند. بهترین راه حل موجود برای آنها همین وضع مالیات و اعمال محدودیت در تعیین مهریه خواهد بود. البته قطعاً این قانون هم مانند هر چیز دیگری موافقان و مخالفان خود را خواهد داشت. موافقان تلاش می‌کنند با تعیین این قانون مشکلات عمده جوانان در حوزه ازدواج را برطرف سازند و مخالفان هم نسبت به آینده تعهدی که زوجین به هم می‌دهند نگران هستند. باید منتظر ماند و دید که در آینده قانون مرتبط با مالیات مهریه چگونه تعیین خواهد شد و خانواده‌ها چه واکنشی نسبت به آن خواهند داشت.