سفته چیست؟ | بررسی کاربردها، قوانین و نکات حقوقی
نکات حقوقی سفته چیست؟
سفته یکی از قدیمی ترین اسناد مالی در نظام حقوقی و اقتصادی ایران است که به عنوان تعهد کتبی پرداخت وجه در زمان مشخص استفاده می شود. برخلاف چک که فرایند پرداخت آن اغلب به صورت نقدی و فوری می باشد، سفته بیشتر به عنوان ابزار تعهدی شناخته می شود و کاربرد گسترده ای در قراردادهای تجاری، شراکت ها، ضمانت های کاری و معاملات شخصی دارد. درک دقیق از ماهیت، ساختار حقوقی و کاربردهای سفته برای هر فعال اقتصادی، کارآفرین یا حتی افراد عادی که درگیر تعهدات مالی هستند، امری ضروری و پرکاربرد به شمار می رود. در این مطلب بررسی می کنیم که سفته چیست و از چه کاربردها و قوانینی در قراردادها برخوردار است.
سفته چیست و چه ویژگی هایی دارد؟
سفته یا فته طلب، سندی رسمی است که صادرکننده آن با امضای خود تعهد می دهد مبلغ معینی را در زمان مشخصی به گیرنده یا دارنده سفته پرداخت کند. این سند، بر خلاف اسناد عادی، دارای اعتبار قانونی است و می تواند در محاکم حقوقی به عنوان مدرک معتبر برای مطالبه وجه استفاده شود.
ویژگی های اصلی سفته شامل مواردی چون ذکر نام صادرکننده، مبلغ قابل پرداخت، تاریخ سررسید، امضای صادرکننده و در بسیاری موارد، نام گیرنده است. همچنین هر سفته دارای شماره سریال و شناسه مخصوصی است که در توزیع رسمی توسط خزانه داری کشور چاپ و منتشر می شود.
کاربردهای رایج سفته در معاملات مالی
سفته در فضای اقتصادی و حقوقی ایران کاربردهای متنوعی دارد و در شرایط مختلف جایگزین مناسبی برای سایر ابزارهای تعهدی مانند چک به شمار می رود. یکی از اصلی ترین کاربردهای سفته، ضمانت در قراردادهای کاری و استخدامی است. کارفرمایان از سفته برای تضمین حسن انجام وظایف کارمندان استفاده می کنند. همچنین در معاملات تجاری، هنگام خرید کالا یا خدمات به صورت نسیه یا اقساطی، صادرکننده تعهد پرداخت مبلغ مشخصی را از طریق سفته می پذیرد.
در قراردادهای شراکت یا سرمایه گذاری نیز سفته برای تضمین بازگشت سرمایه یا تقسیم سود به کار می رود. به علاوه، برخی موسسات مالی یا اشخاص حقیقی هنگام اعطای وام یا قرض، از گیرنده، سفته دریافت می کنند تا در صورت تخلف در بازپرداخت، امکان پیگیری قانونی داشته باشند.
چه زمانی استفاده از سفته توصیه می شود؟
در بسیاری از موارد نیاز به تعهد مالی میان دو یا چند طرف وجود دارد. استفاده از سفته می تواند یک راهکار عملی و مطمئن باشد. این موقعیت ها اغلب با ریسک هایی همراه هستند که استفاده از سندی معتبر مانند سفته می تواند تا حد زیادی این ریسک ها را کاهش دهد.
برخی از موقعیت های رایج برای استفاده از سفته به شرح زیر هستند:
- در روابط کاری، هنگام استخدام نیروهای انسانی برای تضمین حسن انجام کار
- در معاملات اقساطی مانند خرید خودرو، لوازم خانگی یا تجهیزات صنعتی
- در شراکت های تجاری به منظور تضمین سهم الشرکه یا بازپرداخت سرمایه اولیه
- برای ضمانت وام های شخصی میان افراد بدون مراجعه به بانک
- هنگام دریافت پیش پرداخت برای پروژه های پیمانکاری یا خدمات تخصصی
نکات مهم حقوقی سفته چیست؟
سفته سندی ساده به نظر می رسد. اما از نظر حقوقی دارای پیچیدگی هایی است که ناآگاهی از آن ها می تواند مشکلات جدی به همراه داشته باشد. اولین نکته مهم، الزام به درج تاریخ دقیق در سفته است. اگرچه قانون الزام مستقیم به تاریخ گذاری سفته ندارد. اما در دعاوی حقوقی، تاریخ سند نقش تعیینکنندهای در احراز تعهدات طرفین دارد.
موضوع بعدی به «ظهرنویسی» یا پشت نویسی سفته مربوط می شود. ظهرنویسی زمانی انجام می شود که دارنده سفته قصد انتقال آن به شخص ثالث را داشته باشد یا بخواهد شخص دیگری را ضامن پرداخت قرار دهد. در این حالت، دارنده جدید سفته می تواند مانند دارنده اول، اقدام به مطالبه وجه کند. همچنین انتقال سفته باید به شیوه ای انجام شود که قانون آن را به رسمیت بشناسد.
فرآیند قانونی مطالبه وجه سفته
هنگامی که صادرکننده سفته از پرداخت وجه در تاریخ مقرر خودداری می کند، دارنده سفته می تواند اقدامات قانونی را برای وصول طلب خود آغاز کند. اولین گام در این فرایند، ارسال اظهارنامه رسمی به صادرکننده است که به عنوان اخطار قانونی برای مطالبه وجه تلقی می شود. این اظهارنامه باید به شکل دقیق و از طریق سامانه ثنا یا دفاتر خدمات قضایی ارسال شود تا قابل استناد در دادگاه باشد.
در صورتی که پاسخ مثبتی از سوی بدهکار دریافت نشود، دارنده سفته می تواند با مراجعه به دادگاه حقوقی محل اقامت صادرکننده یا محل پرداخت، دادخواست مطالبه وجه سفته را تنظیم کند. دادگاه با بررسی اصالت سفته، امضا، تاریخ و سایر شرایط قانونی، حکم به پرداخت وجه خواهد داد. در برخی موارد، در صورت وجود دلایل کافی، امکان صدور قرار تامین خواسته نیز وجود دارد که باعث توقیف اموال بدهکار پیش از صدور حکم نهایی می شود.
اشتباهات رایج در استفاده از سفته چیست؟
- صدور سفته بدون امضا یا با امضای جعلی
- ذکر نکردن تاریخ پرداخت یا درج تاریخ به صورت مبهم
- استفاده از سفته سفید امضا بدون تنظیم توافق نامه کتبی
- عدم درج مشخصات دقیق گیرنده یا بدون تعیین مبلغ قطعی
- نگهداری نادرست از سفته و نداشتن نسخه یا تصویر پشتیبان
آیا سفته قابلیت پیگیری کیفری دارد؟
برخلاف چک که در صورت بی محلی قابل تعقیب کیفری می باشد، سفته ذاتا یک سند حقوقی به شمار می آید. عدم پرداخت آن تنها از طریق مراجع حقوقی قابل پیگیری است. به عبارت دیگر، پرداخت نکردن وجه سفته جرم نیست و صادرکننده فقط در برابر تعهد مدنی خود مسئولیت دارد. با این حال، در مواردی مانند جعل امضا، سوءاستفاده از سفته سفید امضا یا خیانت در امانت مرتبط با سفته، امکان پیگرد کیفری فراهم می شود.
بنابراین، چنانچه دارنده سفته بخواهد صادرکننده را تحت پیگرد کیفری قرار دهد، باید جرم مستقلی مانند جعل یا سوءاستفاده را اثبات کند، نه صرفا عدم پرداخت مبلغ تعهد شده. این تفاوت بنیادی بین چک و سفته یکی از نکات مهم در انتخاب ابزار مالی مناسب در قراردادها است.
چگونه از سفته به عنوان ضمانت صحیح استفاده کنیم؟
بهره گیری از سفته برای تضمین تعهدات مالی زمانی موثر و ایمن خواهد بود که نکات حقوقی لازم به درستی رعایت شده باشند. در گام اول، باید موضوع دقیق تعهد در ظهر سفته یا توافق نامه ای جداگانه مشخص شود. مثلا اگر سفته برای ضمانت شغلی دریافت می شود، باید در آن ذکر شود که در صورت ترک کار بدون اطلاع، سفته قابل وصول خواهد بود.
همچنین توصیه می شود از گیرنده سفته رسیدی دریافت شود که در آن هدف از صدور و شرایط بازگرداندن یا عدم استفاده از سفته توضیح داده شده باشد. این رسید در موارد اختلاف می تواند از ادعای سوءاستفاده جلوگیری کند. در صورتی که سفته صرفا برای تضمین می باشد و قصدی برای وصول آن در شرایط عادی وجود ندارد، بهتر است به جای رها کردن متن آن، تمام اطلاعات به شکل کامل و شفاف درج شود.
سخن پایانی
اگر به دنبال ورود قدرتمند به بازار کار حسابداری یا ارتقا مهارت های مالی خود هستید، شرکت در دوره های آموزشی موسسه حسابداری تدبیر مسیری مطمئن برای شما است. ما در دوره های جامع تدبیر، آموزش ها را بر پایه استانداردهای روز حسابداری و قوانین مالیاتی ایران ارائه می دهیم و با ترکیب دانش تئوری و مهارت های عملی، شما را برای فعالیت حرفه ای در شرکت ها و موسسات آماده می کنیم.
دیدگاهتان را بنویسید