خوداظهاری مالیاتی چیست؟

خوداظهاری مالیاتی چیست؟

کلیه افرادی که حساب آن ها مشمول مالیات می شود، باید مطابق آنچه که در بررسی های دولت مشخص می شود، مبلغی را به عنوان مالیات پرداخت نمایند. صاحب حساب هایی توسط دولت چک شده و تراکنش های نا معلوم و غیر شفاف در آن ها مشاهده می شود، باید نسبت به شفاف سازی این تراکنش ها پاسخگو باشد. فرم خوداظهاری مالیاتی یکی از راه های پرداخت مالیات محسوب می شود که افراد با وارد کردن فعالیت های بانکی خود در آن، به بررسی این موارد کمک می کنند.

نگارش اظهارنامه مالیاتی و ارسال آن باید با آموزش قبلی و با دقت کافی انجام شود. به همین علت در این مقاله به این مورد خواهیم پرداخت.

کاربرد فرم خوداظهاری مالیاتی

اظهارنامه مالیاتی یک فرم رسمی است که توسط وزارت اقتصاد و دارایی تهیه و به مودیان مالیاتی ارائه می ‌شود. طبق قوانین، مودیان موظفند این اظهارنامه را با استفاده از کد اقتصادی 16 رقمی و پیش ‌ثبت‌ نام در سامانه مالیاتی تسلیم کنند.

در صورتی که کد مالیاتی و اقتصادی ندارید یا به اطلاعات بیشتری نیاز دارید، می‌ توانید به مقاله «کد مالیاتی چیست؟» مراجعه نمایید.

این اظهارنامه باید به گونه ‌ای تنظیم شود که بدون نیاز به بررسی و ارزیابی کارشناسان سازمان امور مالیاتی، میزان مالیات به‌ طور کامل و صحیح مشخص گردد.

اظهارنامه مالیاتی نباید هیچ گونه ابهامی داشته باشد. زیرا این موضوع ممکن است منجر به بررسی بیشتری از سوی ممیزان مالیاتی شود.

مسئولیت کارشناسان سازمان امور مالیاتی در مورد خوداظهاری مالیاتی

این کارشناسان پس از بررسی مدارک ارائه‌ شده توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی، صحت قانونی این مدارک را تایید کرده و بر اساس آن مالیات قابل پرداخت را تعیین می‌ کنند.

خوداظهاری مالیاتی به معنای ایجاد یک رابطه مبتنی بر اعتماد میان مودیان و سازمان مالیاتی است. در این فرآیند، مودیان برای تعیین مقدار مالیات مستقیم خود میزان درآمد سالانه‌شان را به سازمان امور مالیاتی اعلام می ‌کنند.

این سیستم خوداظهاری مالیاتی از سال 1381 بر اساس قانون مالیات ‌های مستقیم ایجاد شد. پیش از این تاریخ، درآمد مودیان بر اساس نظارت اداره مالیاتی تعیین میشد تا میزان مالیات آن‌ ها مشخص گردد.

پس از ارسال خوداظهاری مالیاتی، فرآیند بررسی اسناد توسط ممیزان مالیاتی در سه مرحله انجام می‌ شود:

1. بررسی مدارک ارائه ‌شده: در ابتدا، مدارکی که توسط مودی ارسال شده است به ‌دقت مورد ارزیابی قرار می ‌گیرند.
2. بررسی اسناد اشخاص ثالث: مرحله دوم شامل بررسی مدارکی است که ممکن است در اختیار اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگر قرار داشته باشد. برای مثال، اگر در سال گذشته با یک شرکت همکاری داشته ‌اید، آن شرکت موظف است در صورت نیاز، مدارک مربوط به معامله را به اداره امور مالیاتی ارائه دهد.
3. دریافت اطلاعات از نهادهای دولتی: در آخرین مرحله، اطلاعات تکمیلی از مؤسسات دولتی مانند بانک ‌ها، شهرداری ‌ها و وزارتخانه ‌ها جمع ‌آوری می ‌شود.

پس از انجام این مراحل و بررسی مدارک توسط ممیز مالیاتی، در صورت تأیید صحت اطلاعات و عدم وجود تخلف، مودی موظف است مالیات مشخص ‌شده را در مهلت مقرر بپردازد.

اظهارنامه الکترونیکی؛ تحول در فرآیند خوداظهاری مالیاتی از سال 1395

در سال ‌های 1381 تا 1395، تمامی مودیان مالیاتی ملزم به پر کردن فرم ‌های خوداظهاری به ‌صورت چاپی از اداره امور مالیاتی منطقه خود بودند. پس از تکمیل این فرم ‌ها، مودیان موظف بودند تا مدارک مربوطه را به اداره مالیاتی تحویل دهند و منتظر نتیجه بررسی‌ باشند.

به‌ دلیل زمان ‌بر بودن این فرآیند و ازدحام در ادارات، در سال 1395 تصمیم به آغاز استفاده از نظام الکترونیکی برای ارسال و بررسی فرم ‌های خوداظهاری مالیاتی گرفته شد. در حال حاضر، مودیان می ‌توانند با ورود به سامانه الکترونیکی مالیاتی، تمامی فعالیت  ‌های مربوط به خوداظهاری را به ‌راحتی انجام دهند.

برای ارسال الکترونیکی فرم خوداظهاری، داشتن کد اقتصادی 16 رقمی الزامی است. همچنین، برای مدیریت بهتر و شفاف‌ تر حساب ‌های بانکی، استفاده از نرم ‌افزارهای حسابداری می ‌تواند بسیار مفید باشد.

فرآیند اخذ مالیات از طریق خوداظهاری مالیاتی

پس از ثبت اظهارنامه مالیاتی در سامانه، کارشناسان مالیاتی به بررسی مستندات و مدارک ارائه‌ شده می ‌پردازند. این بررسی ‌ها طبق قوانین مالیاتی انجام می‌ شوند تا هیچ ‌گونه ابهامی در محاسبه مقدار مالیات وجود نداشته باشد. در ادامه، جزئیات مراحل بررسی کارشناسان مالیاتی را بررسی می ‌کنیم.

بررسی مدارک و مستندات مودی

براساس ماده 229 قانون مالیات‌ های مستقیم، مأموران تشخیص مالیاتی مجاز به بررسی تمام دفاتر و مدارک مودیان برای ارزیابی اظهارنامه یا درآمد آن ‌ها هستند. در نتیجه، مودیان باید مدارک معتبر و قابل استناد را ارائه دهند. گرچه جمع‌ آوری این مستندات و گردش حساب‌ ها در طول یک سال ممکن است چالش ‌برانگیز باشد، اما استفاده از نرم ‌افزارهای حسابداری مانند سپیدار می ‌تواند این فرآیند را تسهیل کند.

تحقیق و رسیدگی به مستندات اشخاص ثالث

طبق ماده 230 قانون مالیات ‌های مستقیم، اشخاص ثالثی که مدارک مربوط به درآمد مودی را در اختیار دارند، موظفند در زمان مراجعه مأموران مالیاتی مدارک و اسناد مورد نیاز را به آن  ‌ها ارائه دهند. اشخاص ثالث به ‌معنای تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی غیر از مودی و مأمور مالیاتی هستند. چنانچه این اشخاص از ارائه مستندات خودداری کنند، مسئول جبران خسارت به دولت خواهند بود و از طریق دادستان کل کشور ملزم به ارائه اطلاعات خواهند شد.

کسب اطلاعات از دستگاه‌ های دولتی

در مواقعی که اداره های مالیاتی به ‌صورت کتبی از وزارتخانه  ‌ها، مؤسسات دولتی، شرکت ‌های دولتی، نهادهای انقلابی و شهرداری ‌ها اطلاعات و مستندات لازم را درخصوص فعالیت‌ ها و درآمد مودی درخواست کنند، این مراجع موظفند که رونوشت‌ های معتبر مدارک و هرگونه اطلاعات ضروری را در اختیار آن ها قرار دهند.

چه افرادی ملزم به پر کردن فرم خوداظهاری مالیاتی هستند؟

طبق مقررات قانونی مالیات‌ های مستقیم، تمام اشخاص حقیقی و حقوقی که در ایران مشغول به فعالیت اقتصادی هستند، موظفند تا فرم خوداظهاری مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. البته افرادی که از پرداخت مالیات معاف هستند، نیازی به پر کردن این فرم ندارند.

این قانون به طور خاص شامل تمامی ایرانیانی می ‌شود که علی ‌رغم سکونت در خارج از کشور، به کسب درآمد در ایران می ‌پردازند. همچنین، افرادی که تابعیت غیر ایرانی دارند و در داخل کشور درآمدزایی می ‌کنند، نیز ملزم به ارائه خوداظهاری مالیاتی به صورت الکترونیکی در زمان مشخص هستند.

مهلت ارسال خوداظهاری مالیاتی

مهلت ارسال خوداظهاری برای اشخاص حقیقی و حقوقی متفاوت است. اشخاص حقیقی باید تا تاریخ 31 خرداد ماه هر سال، فرم خوداظهاری مالیاتی خود را به ثبت برسانند. به عنوان مثال، برای سال 1402، این مهلت تا 31 خرداد 1403 ادامه دارد. از سوی دیگر، اشخاص حقوقی تا تاریخ 31 تیر ماه هر سال فرصت دارند که خوداظهاری مالیاتی الکترونیکی خود را تکمیل و ارسال نمایند.

عواقب عدم ارائه خوداظهاری مالیاتی

در صورت عدم ارسال خوداظهاری مالیاتی، شخص به صورت علی ‌الراس مشمول بررسی و تعیین درآمد توسط ممیزان مالیاتی می‌ شود. این وضعیت به این معناست که مالیات وی به طور خودکار تعیین خواهد شد. همچنین، در این شرایط، مودی موظف به پرداخت 30 درصد مالیات اضافی خواهد بود که البته این جریمه غیر قابل کاهش و بخشش است.

با بهره ‌گیری از نرم ‌افزارهای نوین حسابداری و مالیاتی، می ‌توان به راحتی محاسبات لازم را انجام داد و از این چالش ‌ها در امان بود.

نتیجه گیری

در نهایت، پر کردن و ارسال فرم خوداظهاری مالیاتی یک فرآیند الزامی و حساس برای تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی است که در ایران فعالیت اقتصادی دارند. رعایت مهلت ‌های قانونی و استفاده از نرم ‌افزارهای مالیاتی می ‌تواند به تسهیل این فرآیند کمک کند. همچنین از بروز مشکلاتی مانند تعیین مالیات به صورت علی ‌الراس و جریمه ‌های اضافی جلوگیری نماید. بنابراین، آگاهی از قوانین و مقررات مالیاتی و پیروی از آن‌ ها، به افراد و کسب ‌و کارها این امکان را می ‌دهد تا در محیط اقتصادی بهتری فعالیت کنند و از عواقب ناخواسته پرهیز نمایند.