ترازنامه چیست و چه کاربردی دارد؟
تعریف ترازنامه
ترازنامه به عنوان گزارشی است که، نشان دهنده تمام دارایی ها و بدهی ها و سرمایه های مربوط به یک واحد تجاری در یک مقطع زمانی مشخص می باشد. این کار در پایان دوره مالی انجام می شود و به یک مقطع زمانی خاص مربوط است که نشان دهنده دارایی، بدهی و سرمایه گذاری سهامداران می باشد و از فرمول زیر تبعیت می کند که شبیه معادله اصلی حسابداری است. این فرمول عبارت است از: سرمایه + بدهی = دارایی.
اجزای ترازنامه
اجزای ترازنامه همانطور که گفتیم، شامل موارد تشکیل دهنده ی زیر است:
- دارایی ها
- بدهی ها
- سرمایه یا همان حقوق صاحبان سهام
دارایی ها
یکی از اجزای ترازنامه دارایی ها می باشند. منابع اقتصادی که دارای منافعی در آینده هستند، به عنوان دارایی در یک واحد تجاری محسوب می شوند. دارایی ها را باید به ترتیب نقد شوندگی آن ها لیست کرد.
در ترازنامه دارایی ها به دو قسمت تبدیل می شوند:
1-دارایی های جاری: دارایی هایی هستند که امکان نقد شوندگی آن ها در طی یک سال یا کمتر از آن وجود دارد.
2-دارایی های غیر جاری: دارایی هایی هستند که زمان نقد شوندگی آن ها به پول نقد بیشتر از یک سال باشد.
دارایی های جاری
در ترازنامه دارایی های جاری شامل موارد زیر می باشد:
- پول نقد یا معادل نقد: پول نقد جزء دارایی های جاری می باشد. اوراق خزانه، سپرده های بانکی کوتاه مدت یا هر چیز دیگری که با همان مبلغ اسمی خود مورد قبول بانک باشد جزء دارایی های جاری حساب می شود.
- اوراق بهادار: اوراق بهادار یا سهام هایی که قابلیت نقد شوندگی بالایی دارند.
- موجودی کالا: کالاها با قابلیت فروش راحت.
- حساب قابل نقد: بدهی مشتریان به شرکت.
- مخارج پیش پرداخت: کلیه مخارجی که برای اجاره ملک، بیمه و تبلیغات هزینه شده اند.
دارایی های غیر جاری
در ترازنامه دارایی های غیر جاری شامل موارد زیر می باشد:
- سرمایه گذاری بلند مدت: اوراق بهادر با نقد شوندگی یک ساله.
- دارایی ثابت: دارایی هایی با عمر بالا هستند، مثل زمین و ساختمان و تجهیزات.
- دارایی نامشهود: به کلیه دارایی هایی که فیزیکی نیستند، اما دارای ارزش هستند، دارایی نامشهود می گویند. دارایی هایی که به وسیله سازمان کسب شده باشند، به عنوان دارایی های نامشهود به ثبت می رسند.
بدهی
از دیگر اجزای ترازنامه بدهی ها می باشند. بدهی ها بار اقتصادی برای شرکت ها و مؤسسات دارند و بر تعهد پرداخت در زمان آینده مبتنی هستند. معمولا تنوع بدهی ها از دارایی ها کمتر است. بدهی ها شامل اسناد پرداختنی، یا حساب های پرداختنی می باشند.
بدهی های جاری
این بدهی ها شامل بدهی های بانکی، سود سهام و سود قابل پرداخت، پیش پرداخت ها به مشتریان، دستمزدها، اجاره و مالیات می باشند.
بدهی های غیر جاری
بدهی های غیر جاری شامل بدهی مالیاتی تعلیقی و دیون بلند مدت می باشند.
سرمایه یا حقوق سهامداران
یکی دیگر از اجزای ترازنامه سرمایه یا حقوق سهامداران است. پولی است که به صاحبان سهام، یعنی صاحبان کسب و کار پرداخت می شود. حقوق سهام دار با دارایی خالص برابر می باشد، زیرا معادل همه دارایی ها، منهای بدهی ها می باشد.
طبقه بندی اقلام ترازنامه
اقلام ترازنامه اهمیت بسیاری دارند و شامل موارد زیر می باشند:
عنوان
در ترازنامه نام کامل سازمان و بعد گزارش باید در سطر اول نوشته شود. تاریخ هم که روز گزارش را نشان می دهد باید حتما قید شود.
واحد اندازه گیری
از اقلام ترازنامه که به صورت واضحی باید بیان شود، واحد اندازه گیری است که باید کاملا مشخص شود. مثلا در ایران واحد اندازه گیری ریال می باشد.
جمع حساب ها
از مهم ترین اقلام ترازنامه جمع حساب ها است. جمع ستون های اول که دارایی ها هستند و جمع ستون دوم که مشمول بدهی و سرمایه می باشد که در نهایت جمع این دو ستون باید برابر باشد. در زیر این دو ستون جمع، دو خط مساوی می کشند که نشان از بسته شدن آن هاست.
کاربرد ترازنامه
ترازنامه در واقع نشان دهنده کلیه دارایی ها و بدهی های موسسات و شرکت ها، در یک مقطع زمانی مشخص است. در اصل صورت های سود و زیان در دوره های زمانی خاصی ارائه می شوند. عموما پول نقد در ترازنامه ها به عنوان مهم ترین آیتم در نظر گرفته می شود. در حالی که سایر آیتم ها مثل سرمایه گذاری ها، حساب های دریافتی، بدهی ها و دیون شرکت، هر کدام نقش مهمی را در صورت مالی شرکت ایفا می کنند.
ترازنامه به عنوان مهم ترین صورت مالی شناخته شده است و موسسات حسابداری و یا حسابدارانی که به بررسی وضعیت مالی یک سازمان می پردازند کار خود را با آن شروع می کنند.
شکل ترازنامه و ساختار آن
ترازنامه به طور کلی در دو قالب اصلی دیده می شود:
شکل حساب: این نوع ترازنامه به شکل حرف “T” است. در بالای این شکل عنوان مشخص می شود و در دو طرف آن دو ستون اصلی قرار دارد. این فرمت به وضوح تساوی معادله حسابداری را نمایش می دهد و در ایران بیشترین کاربرد را دارد.
شکل گزارشی: در این قالب، ستون مربوط به بدهی ها و حقوق صاحبان سهام در زیر ستون دارایی ها قرار می گیرد.
تفاوت های اصلی بین ترازنامه و صورت سود و زیان
ترازنامه و صورت سود و زیان هر دو ابزارهای اساسی گزارش گری مالی هستند، اما اطلاعات متفاوتی ارائه می دهند. ترازنامه به بررسی وضعیت مالی یک شرکت در یک زمان خاص می پردازد و شامل دارایی ها، بدهی ها و حقوق صاحبان سهام است. در مقابل، صورت سود و زیان عملکرد مالی شرکت را طی یک دوره زمانی (معمولا یک سال) ارزیابی می کند و شامل درآمد و هزینه ها می باشد.
ترازنامه به تحلیل ساختار مالی و توانایی شرکت در پرداخت بدهی ها می پردازد، در حالی که صورت سود و زیان بر روی کارایی عملیاتی تمرکز دارد. این دو سند مکمل یکدیگر بوده و به تحلیلگران و سرمایه گذاران اطلاعات دقیقی می دهند.
نحوه تهیه ترازنامه حسابداری
تهیه ترازنامه به سادگی انجام می شود. برای آغاز، باید دو ستون اصلی را ایجاد کنید: یکی برای دارایی ها و دیگری برای بدهی ها و سرمایه ها. سپس، حساب های هر ستون را بر اساس سطح نقدینگی از بالا به پایین مرتب کرده و جمع هر ستون را در انتها محاسبه کنید. جمع این دو ستون باید برابر با یکدیگر باشد.
اطلاعات ارائه شده توسط ترازنامه
هرچند ترازنامه یک دوره مالی به تنهایی ممکن است اطلاعات زیادی نداشته باشد، اما ارزیابی آن با ترازنامه های دوره های قبلی اطلاعات مفیدی ارائه می دهد. همچنین، مقایسه با ترازنامه شرکت های هم صنعت نیز می تواند داده های با ارزشی را فراهم کند. باید توجه داشت که مقایسه ترازنامه های صنایع مختلف به دلیل تفاوت های ساختاری و عملکردی احتمالا نتیجه مفیدی نخواهد داشت.
ترازنامه نه تنها اطلاعاتی در مورد وضعیت مالی ارائه می دهد، بلکه با محاسبه نسبت های مالی می تواند چشم اندازهای جدیدی ارائه کند. برای نمونه، نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام می تواند نشان دهنده سلامت مالی یک کسب و کار باشد.
نقدینگی و مدیریت مالی
با استفاده از ترازنامه، می توان وضعیت دارایی های جاری را در مقایسه با بدهی های کوتاه مدت بررسی کرد و به تصویری واضح از نقدینگی دست یافت. این اطلاعات به مدیریت بهتر دارایی ها و بدهی ها کمک می کند و به شما اجازه می دهد تا به تعهدات مالی خود رسیدگی کنید.
تاثیر بهره وری بر درآمدزایی
تحلیل همزمان صورت سود و زیان و ترازنامه، امکان ارزیابی کارایی کسب و کار را فراهم می آورد. این ارزیابی می تواند به بهبود استفاده از دارایی ها و افزایش درآمد منجر شود.
شناسایی ریسک های مالی
ترازنامه به شناسایی و مدیریت ریسک مالی نیز کمک می کند. با مقایسه دارایی ها و بدهی ها، می توانید میزان ریسک مالی کسب و کار خود را بررسی کنید.
چالش های موجود در ترازنامه
یکی از چالش های اصلی در ترازنامه ها، عدم تاثیرپذیری از تورم و ثبت دارایی ها به قیمت های خرید اولیه است. این مسئله ممکن است منجر به نمایش نادرست ارزش واقعی دارایی ها شود. مثلا ساختمان خریداری شده با قیمت ۵ میلیون تومان، در ترازنامه های فعلی نیز به همان قیمت ثبت می شود، که این خود می تواند تصمیم گیری های مالی را دشوار سازد. بنابراین، درک این چالش ها برای مدیران و تحلیلگران مالی ضروری است.
تفسیر و تحلیل ترازنامه
ترازنامه وضعیت مالی شرکت ها و مؤسسات را در یک زمان معین نشان می دهد. به این ترتیب نمی توان اطلاعات حساب ها را در دوره های زمانی طولانی به نمایش گذاشت. این صورت مالی به تنهایی شامل اطلاعات خاصی نیست و فقط می توان آن را با دوره های گذشته که در همان سال است مقایسه کرد.
از ترازنامه می توانیم نسبت های بدهی به سهام را، که سلامت آن فعالیت مالی را نشان می دهد دربیاوریم. همیشه معادله در ترازنامه ها پس از انجام مبادلات باید متوازن باشد، اما لازم نیست که در پایان مبادلات آزمون جمع دارایی ها که برابر با جمع بدهی ها و سرمایه است را انجام دهیم. متوازن بودن معادله هم وقتی است که بدهکاری ها با بستانکاری ها مساوی باشند.
بنابراین خرید کردن باعث کاهش وجوه نقد شده، اما موجب افزایش ملزومات می شود. خرید کردن به صورت نسیه هم، باعث افزایش یافتن ملزومات خواهد شد و موجب افزایش حساب های پرداختنی می گردد. پرداخت بدهی ها وجوه نقد را کاهش می دهد، حساب های پرداختنی را کاهش می دهد.
در ترازنامه هر مبادله حداقل دو حساب را تحت تاثیر خودش قرار می دهد. به طور کلی در شکل زیر تمام موارد را نشان داده ایم.
افزایش یافتن سرمایه یک واحد تجاری که از فروش کالاهایش، یا ارائه نمودن خدماتش نشات می گیرد، درآمد آن مجموعه است. در واقع به بهای تمام شده برای هر مجموعه تجاری هزینه گفته می شود. ماهیت هزینه بر خلاف درآمد بوده و باعث کاهش سرمایه می باشد. هر کدام از شرکت ها و مؤسسات برای انواع هزینه هایی که دارند نیازمند حساب های هزینه ای جداگانه ای هستند.
دیدگاهتان را بنویسید