کمپین بهار رویایی
کمپین بهار رویایی
کمپین بهار رویایی
کمپین بهار رویایی
قرارداد جعاله یکی از قراردادهای معتبر و رایج در قانون مدنی ایران است در این نوع قرارداد، پرداخت پاداش تنها زمانی الزامی می‌شود که عمل مورد نظر، به‌صورت کامل و مطابق توافق انجام شده باشد.
ممکن است نام قرارداد جعاله برای بسیاری از افراد ناآشنا باشد و این سؤال پیش بیاید که “قرارداد جعاله یعنی چه؟” یا “جعاله چه کاربردی در روابط حقوقی دارد؟ ” پاسخ این پرسش‌ها، در فهم درست مفاهیم و شرایط این نوع قرارداد نهفته است. در ادامه این مقاله، به بررسی کامل ارکان، شرایط صحت، مزایا، آثار حقوقی و تفاوت‌های قرارداد جعاله با قرارداد اجاره خواهیم پرداخت.
قرارداد جعاله یکی از عقود معین در قانون مدنی ایران است که در آن، یک شخص (جاعل) تعهد می‌کند در صورت انجام یک عمل مشخص توسط شخص دیگر (عامل)، مبلغی به عنوان اجرت یا پاداش (جعل) به او پرداخت نماید. این قرارداد، به دلیل انعطاف‌پذیری و کاربردهای فراوان در زندگی روزمره، از جایگاه مهمی در میان انواع قراردادهای مدنی برخوردار است. طبق ماده 10 قانون مدنی، اصل آزادی قراردادها حاکم است؛ یعنی افراد می‌توانند هر نوع قراردادی منعقد کنند، مشروط بر اینکه مخالف صریح قانون نباشد. با این حال، برخی قراردادها به‌دلیل اهمیت و کاربرد بالایی که دارند، به‌صورت مشخص در قانون ذکر شده‌اند و به آنها عقود معین گفته می‌شود؛ مانند:
در این میان، عقد جعاله نیز یکی از این عقود معین به شمار می‌رود که احکام، شرایط و ارکان آن به‌طور دقیق در قانون مدنی آمده است.
ماده ۵۶۱ قانون مدنی، جعاله را این‌گونه تعریف می‌کند:
“جعاله عبارت است از تعهد شخص نسبت به پرداخت مبلغ مشخصی به عنوان دستمزد در مقابل انجام عملی، چه طرف قرارداد معین باشد و چه نامعلوم.“
بنابراین، قرارداد جعاله به زبان ساده یعنی:
یک تعهد که در آن، شخصی متعهد می‌شود اگر دیگری کاری را برای او انجام دهد، مبلغ معینی به‌عنوان اجرت یا پاداش به وی پرداخت کند.
برخلاف برخی قراردادهای دیگر که انجام‌دهنده عمل (عامل) باید از قبل مشخص باشد، در جعاله حتی شخص نامعین هم می‌تواند عمل مورد نظر را انجام دهد.
بر اساس ماده ۵۶۲ قانون مدنی، قرارداد جعاله دارای سه رکن اصلی است:
در بخش قبل، با مفهوم و تعریف قرارداد جعاله آشنا شدیم. اکنون به بررسی مهم‌ترین رکن این قرارداد، یعنی طرفین قرارداد جعاله می‌پردازیم. سؤال اصلی این است که طرفین عقد جعاله چه کسانی هستند؟
تعریف طرفین قرارداد جعاله بر اساس قانون مطابق ماده ۵۶۲ قانون مدنی:
“ در جعاله، کسی که تعهد می‌کند را جاعل، کسی که عمل را انجام می‌دهد را عامل و مبلغ پرداختی را جعل می‌نامند.“
بنابراین، در قرارداد جعاله:
جاعل یا همان جعل‌گذار، شخصی است که انجام کاری را می‌خواهد و متعهد به پرداخت اجرت به انجام‌دهنده آن کار می‌شود. به زبان ساده، جاعل کسی است که دیگری را برای انجام عملی مشخص، مامور می‌نماید.
عامل، شخصی است که در مقابل دریافت اجرت معین، عمل یا کاری را انجام می‌دهد. پس از انجام کامل و صحیح کار یا تحویل کالای مورد نظر، عامل حق دارد پاداش خود را دریافت کند.
قرارداد جعاله از نظر نوع عامل به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: جعاله خاص و جعاله عام.
جعاله خاص زمانی است که جاعل انجام کاری را به یک شخص معین و مشخص واگذار می‌کند. در این نوع قرارداد، عامل شخصی مشخص است که ملزم به انجام کار می‌باشد.
مثال: شما از تعمیرکاری به نام آقای سعیدی می‌خواهید که تعمیر اتومبیل شما را در ازای مبلغ ۵۰۰ هزار تومان انجام دهد. در این حالت، فقط آقای سعیدی به عنوان عامل حق انجام کار را دارد و سایر افراد نمی‌توانند آن را به جای او انجام دهند.
در جعاله عام، جاعل کار را به فرد معینی واگذار نمی‌کند و برای او تفاوتی ندارد که چه کسی کار را انجام دهد. در واقع، هر کسی که زودتر کار مورد نظر را انجام دهد، مستحق دریافت اجرت خواهد بود.
نمونه بارز جعاله عام را می‌توان در آگهی‌های گم‌شدگان در روزنامه‌ها مشاهده کرد. برای مثال؛ شخصی که کیف مدارک خود را گم کرده، از عموم مردم درخواست می‌کند که در صورت پیدا کردن کیف، مبلغ مشخصی به عنوان پاداش (مژدگانی) دریافت کنند. در اینجا، عامل مشخص نیست و هر کسی که کیف را پیدا کند، مستحق دریافت اجرت خواهد بود.
یکی از ویژگی‌های مهم قرارداد جعاله این است که عامل ممکن است شخص معین یا غیر معین باشد.
در جعاله عام، عامل نامشخص است و قرارداد یا آگهی خطاب به همه افراد جامعه است. برای مثال:
“هر کسی که بتواند گمشده من را پیدا کند، فلان مبلغ پاداش دریافت خواهد کرد.“
در جعاله خاص، عامل مشخص و معین است، برای مثال؛ قرارداد جعاله بین یک بانک و یک شخص خاص.
طبق ماده ۵۶۴ قانون مدنی، علاوه بر اینکه ممکن است عامل نامشخص باشد، ممکن است کیفیت و شرایط انجام کار نیز هنگام عقد قرارداد مشخص نباشد. برای مثال؛ ممکن است معلوم نباشد که پیدا کردن کالای مفقود شده باید چگونه انجام شود یا شرایط تحویل چگونه باشد.
در بخش‌های قبلی، به تعریف قرارداد جعاله و طرفین آن پرداختیم. حال نوبت به بررسی شرایط اساسی و حقوقی قرارداد جعاله می‌رسد؛ چرا که انعقاد این قرارداد تابع قوانینی است که در مواد ۵۶۱ تا ۵۷۰ قانون مدنی ایران به آنها اشاره شده است.
همانند سایر قراردادها، در قرارداد جعاله نیز باید شرایط عمومی صحت معامله رعایت شود، از جمله:
بر اساس ماده ۵۶۳ قانون مدنی، تعیین دقیق اجرت (جعل) در قرارداد جعاله لازم نیست. به عبارت دیگر، اگر جاعل تعهد کند که در صورت انجام کار، مبلغ یا سهم مشخصی از مال به عامل تعلق گیرد، قرارداد جعاله همچنان معتبر است. در مواردی که گفته می‌شود:
“هر کس وسیله گمشده مرا پیدا کند، بخشی از مال من به عنوان پاداش به او تعلق می‌گیرد.“
از دیگر شرایط مهم قرارداد جعاله، این است که تعیین دقیق عامل (شخص انجام‌دهنده کار) و نیز مشخص بودن کیفیت و شرایط انجام کار، الزامی نیست. این امر باعث می‌شود که قرارداد جعاله انعطاف‌پذیری بیشتری در اجرا داشته باشد.
طبق ماده ۵۶۶ قانون مدنی، قرارداد جعاله یک عقد جایز محسوب می‌شود؛ یعنی هر یک از طرفین می‌توانند تا قبل از انجام کامل موضوع قرارداد، آن را فسخ کنند. با این حال، اگر جاعل قرارداد را در حین انجام کار فسخ کند، موظف است بابت کاری که تا آن لحظه انجام شده است، اجرت را به عامل پرداخت نماید.
یکی از شرایط اساسی قرارداد جعاله، مشروع و عقلایی بودن عمل موضوع قرارداد است. مطابق ماده ۵۷۰ قانون مدنی، قرارداد جعاله در صورتی صحیح است که عمل مورد تعهد مشروع باشد. بدین معنا که اگر موضوع قرارداد، انجام عملی نامشروع یا غیرعقلایی باشد، قرارداد از اساس باطل و بلااثر است.
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های قرارداد جعاله، آثار حقوقی آن است که نقش تعیین‌کننده‌ای در اجرای صحیح قرارداد دارد. در قانون مدنی ایران، مواد ۵۶۷ تا ۵۶۹ به این موضوعات اختصاص یافته است:
طبق ماده ۵۶۷ قانون مدنی، عامل یا انجام‌دهنده کار تنها زمانی حق دریافت جُعل (اجرت) را دارد که کار مورد نظر جاعل را به صورت کامل انجام داده یا کالای تعیین شده را به جاعل تحویل داده باشد. بنابراین، تا قبل از تکمیل کار یا تسلیم کالا، جاعل ملزم به پرداخت اجرت نیست.
بر اساس ماده ۵۶۸ قانون مدنی، اگر چند نفر به صورت مشترک در انجام کار قرارداد جعاله شرکت کنند، هر یک از آنها به نسبت سهم و عملی که انجام داده‌اند، مستحق دریافت پاداش یا اجرت مشخص شده خواهند بود.
یکی دیگر از آثار مهم قرارداد جعاله، موضوع امانتداری است. مطابق ماده ۵۶۹ قانون مدنی، اگر قرارداد جعاله برای پیدا کردن مال گمشده منعقد شده باشد و عامل آن را بیابد، از زمانی که مال به دست عامل می‌رسد تا زمان تحویل آن به جاعل، مال در حکم امانت است و عامل موظف است در نگهداری آن نهایت دقت و مراقبت را به عمل آورد.
قرارداد جعاله زمانی کامل و موثر است که کار یا کالای مورد نظر به جاعل تحویل داده شود. برای مثال، در صورتی که موضوع قرارداد پیدا کردن اشیاء گمشده باشد، عامل پس از یافتن، موظف است آن را به جاعل تسلیم کند. تا زمانی که تحویل صورت نگرفته، عامل نسبت به موضوع قرارداد مسئولیت امانی دارد.
(مسئولیت امانی یعنی عامل باید در نگهداری مال موضوع قرارداد نهایت دقت را به خرج دهد. اگر به دلیل کوتاهی یا سهل‌انگاری عامل، مال گمشده یا موضوع قرارداد آسیب ببیند یا تلف شود، عامل موظف به جبران خسارت خواهد بود.)
عامل نمی‌تواند موضوع قرارداد جعاله را به شخص دیگری بسپارد. در صورتی که مال تلف شود، چه به دلیل خطای عامل و چه به دلیل شخصی که مال را گرفته است، هر دو مسئول جبران خسارت هستند و به حکم غاصب شناخته می‌شوند. (غاصب به معنای کسی است که بدون حق مالکیت، مال دیگری را در تصرف خود دارد و مسئول جبران خسارت است، حتی اگر تلف شدن مال ناشی از حوادث غیرمترقبه مانند سیل، زلزله یا آتش‌سوزی باشد.) البته اگر سپردن مال به دیگری ضرورت و لزوم داشته باشد، این قاعده استثنا خواهد شد.
برخی شرایط باعث ابطال قرارداد جعاله می‌شوند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
اگر جاعل شخصی غیرعاقل، نابالغ یا غیررشید باشد، قرارداد جعاله به صورت خودکار باطل است، زیرا اهلیت قانونی برای انعقاد قرارداد وجود ندارد.
اگر کاری که باید توسط عامل انجام شود، مجهول، مبهم یا نامشخص باشد و نتوان آن را به طور دقیق تعیین کرد، قرارداد جعاله اعتبار نخواهد داشت. به عبارت دیگر، عدم امکان تعیین کلیات و مشخصات کار موضوع قرارداد منجر به بطلان قرارداد می‌شود.
در صورتی که مبلغ اجرت یا پاداش (جعل) در قرارداد مشخص نشده باشد یا به گونه‌ای مبهم و نامعلوم بیان شده باشد، قرارداد جعاله باطل خواهد بود.
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، قرارداد جعاله یک عقد جایز است؛ یعنی هر یک از طرفین می‌توانند در هر زمان قبل از انجام کامل موضوع قرارداد، آن را یک‌طرفه فسخ کنند. برای مثال، اگر جاعل سفارش انجام کاری را به عامل داده باشد و قبل از تحویل کار پشیمان شود، حق دارد قرارداد را فسخ کند.
یکی از نکات مهم در فسخ قرارداد جعاله، جلوگیری از ضایع شدن حقوق عامل است. اگر عامل بخشی از کار را انجام داده باشد و قرارداد فسخ شود، قانونگذار برای جبران حق او پیش‌بینی‌هایی کرده است:
عامل مستحق دریافت اجرت‌المسمی (مبلغ تعیین شده در قرارداد) نسبت به بخشی از کار انجام شده است. حتی اگر خود عامل قرارداد را فسخ کند، حق دریافت همین اجرت را دارد.
مثال: اگر قرارداد مربوط به کاشی‌کاری استخر به مساحت ۱۰۰ متر باشد و عامل فقط ۵۰ متر را انجام دهد، جاعل باید نصف مبلغ قرارداد را به عامل پرداخت کند.
در این حالت، جاعل موظف است به عامل اجرت‌المثل پرداخت کند؛ یعنی مبلغی متناسب با ارزش کار انجام شده را پرداخت کند.
اگر جاعل قرارداد را فسخ کند ولی عامل از این فسخ اطلاع نداشته باشد و همچنان به انجام کار ادامه دهد، جاعل ملزم به پرداخت مبلغ قرارداد نیست. در این حالت، عامل فقط می‌تواند بابت جبران ضرر و زیان خود، اجرت‌المثل دریافت کند.
در برخی شرایط خاص، قرارداد جعاله به صورت خودکار و بدون نیاز به اعلام فسخ از بین می‌رود که به آن انفساخ گفته می‌شود. این موارد عبارتند از:
اگر در چنین شرایطی کار توسط عامل به بخشی از نتیجه رسیده باشد، اجرت مربوط به آن قسمت به عامل پرداخت می‌شود. اما اگر با وجود تلاش‌ها، نتیجه مطلوب حاصل نشده باشد، جاعل تعهدی به پرداخت اجرت ندارد.
علاوه بر موارد فوق، طرفین قرارداد می‌توانند در متن قرارداد جعاله شرط کنند که در صورت تحقق شرایط خاصی، قرارداد به صورت خودکار منفسخ شود. در این حالت، نیازی به اعلام فسخ یا انجام مراحل خاصی برای از اعتبار خارج کردن قرارداد نیست.
درباره فسخ و سایر موارد الزامی قرارداد کار طبق ماده 10 قانون کار در این مقاله بخوانید.
برای درک بهتر مفهوم قرارداد جعاله، مقایسه آن با عقد اجاره اشخاص می‌تواند بسیار مفید باشد. این دو قرارداد هرچند ممکن است در ظاهر شباهت‌هایی داشته باشند، اما از نظر حقوقی تفاوت‌های مهمی دارند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
این قرارداد در تاریخ ……/ ……. / ……..مطابق با ماده ۱۰ قانون مدنی و مقررات مربوط به عقد جعاله، فی‌مابین طرفین ذیل تنظیم و امضاء گردید و برای طرفین و ورثه و قائم‌مقام قانونی آنها لازم‌الاجرا و لازم‌الاتباع می‌باشد.
جاعل: آقای/خانم ……… فرزند ……… شماره شناسنامه ………. تاریخ تولد ………. شماره ملی ……….آدرس…………………..
عامل: آقای/خانم ……….. فرزند ………. شماره شناسنامه ……… تاریخ تولد ……….. شماره ملی ………آدرس………………….
انجام کلیه اقدامات قانونی، حقوقی، قضایی، اداری و سایر اقدامات لازم توسط عامل در جهت اخذ معوض از شهرداری نسبت به شش قطعه زمین واقع در…………….. به پلاک‌های ثبتی اصلی و فرعی به مساحت تقریبی …………..مترمربع، در ادارات زمین شهری و شهرداری منطقه………..
تبصره: مبلغ حاصل از فروش معوض توسط شهرداری باید حداقل معادل ارزش زمین‌های بدون نقص موضوع قرارداد یا مبلغ کارشناسی شده توسط اداره املاک شهرداری با توجه به مدارک مثبته موجود باشد.
عامل موظف است کلیه اقدامات حقوقی، اداری و قانونی لازم را در ارتباط با پلاک‌های ثبتی مذکور از طریق ادارات، نهادها و ارگان‌های ذی‌ربط پیگیری نماید.
عامل حق دارد تا زمان حصول نتیجه نهایی، هر گونه خاتمه قرارداد شامل صلح، سازش، مصالحه یا توافق با ارگان‌های مربوطه را انجام دهد، مشروط بر اینکه در محدوده اختیارات مندرج در قرارداد باشد، در غیر این صورت باید رضایت کتبی جاعل را دریافت نماید.
یک فقره وکالت نامه شماره ………… مورخ …………….. دفترخانه به عامل اعطا شده است.
جاعل می‌تواند ضمن استخدام وکیل دادگستری و استفاده از مشاورین صلاحیت‌دار، نظارت لازم را داشته باشد.
مبلغ اجرت قرارداد معادل ………. تومان می‌باشد که برابر با یک و نیم درصد قیمت……….. پلاک‌های مذکور است.
مدت قرارداد از تاریخ اعطای وکالت بلاعزل این قرارداد تا تاریخ ……………. می‌باشد.
تبصره: تمدید قرارداد منوط به رضایت کتبی طرفین است.
در صورت عدم انجام هیچ فعالیت مؤثر از سوی عامل یا نمایندگان وی در مدت قرارداد، جاعل حق فسخ قرارداد را دارد.
کلیه هزینه‌های انجام مراحل اداری به عهده عامل است و جاعل هیچ تعهدی به پرداخت هزینه‌ها ندارد. هزینه‌های پرداخت شده توسط عامل در صورت عدم حصول نتیجه قابل استرداد نیست.
در صورت فسخ قرارداد توسط جاعل بدون دلیل موجه، دو فقره چک امانی به عنوان حق‌الزحمه عامل لازم‌الاجرا خواهد بود و جاعل حق شکایت ندارد.
حصول نتیجه نهایی یعنی دریافت مبلغ معین از شهرداری یا فروش معوض و دریافت وجه آن در حساب جاعل می‌باشد. در غیر این صورت، چک‌های امانی عودت و یک و نیم سهم از شش سهم به ارزش معوض به عامل پرداخت می‌گردد.
جاعل به منظور تضمین حق عامل، دو فقره چک به شماره‌های ………….. و ………….. هرکدام به مبلغ ………………… ریال (………………….. تومان) در وجه عامل به امانت می‌گذارد. پس از حصول نتیجه نهایی و تأیید کتبی طرفین، چک‌ها به عامل بازگردانده می‌شود.
طرفین قرارداد با اطلاع کامل از مفاد قرارداد آن را امضا می‌نمایند:
امضا جاعل: ………………………
امضا عامل: ………………………..
شاهد ۱: ……………………………
شاهد ۲: ……………………………
قرارداد جعاله یکی از ابزارهای حقوقی مهم و کاربردی در نظام حقوقی ایران است که با ویژگی‌های خاص خود، امکان انعقاد توافقاتی را فراهم می‌کند که در آن، انجام عملی مشخص منوط به پرداخت اجرت یا پاداش است. این قرارداد به دلیل انعطاف‌پذیری در تعیین عامل و کیفیت انجام کار، جایگاه ویژه‌ای در معاملات روزمره دارد و می‌تواند به عنوان راهکاری مناسب برای همکاری‌های مختلف در زمینه‌های گوناگون مورد استفاده قرار گیرد.
برای آگاهی از اخبار روز حسابداری به ما بپیوندید
