اندوخته قانونی؛ تعریف، اهمیت و روش های ثبت حسابداری
اندوخته قانونی؛ تعریف، اهمیت و روش های ثبت حسابداری
اندوخته قانونی یکی از مفاهیم کلیدی در حسابداری و مدیریت مالی شرکت هاست که به منظور حفظ ثبات مالی و جلوگیری از خطرات مالی ایجاد می شود. این اندوخته به عنوان سپر حمایتی در برابر بحران های غیر منتظره و همچنین به منظور تامین مالی فعالیت های آینده شرکت استفاده می شود. در این مقاله، به بررسی مفهوم اندوخته قانونی، اهمیت آن، نحوه تشکیل و ثبت حسابداری آن خواهیم پرداخت.
مفهوم اندوخته قانونی
اندوخته قانونی به معنای مقداری از سود خالص شرکت است که طبق قوانین و مقررات خاصی، به عنوان یک ذخیره مالی در نظر گرفتهمیشود. این مفهوم در بسیاری از کشورها به ویژه در نظام های حقوقی و مالیاتی رایج است.
اندوختهقانونی به مقدار مشخصی از سود شرکت گفته می شود که به طور اجباری و به منظور حفظ حقوق سهامداران، به صورت ذخیره در حساب شرکت نگاه داشته می شود. معمولا این مبلغ طبق درصدی از سود خالص شرکت تعیین می شود و نمی توان آن را به عنوان سود تقسیم شده بین سهامداران پرداخت کرد.
بررسی روش محاسبه اندوخته قانونی
طبق ماده ۱۴۰ قانون تجارت مصوب سال ۱۳۴۷، هیئت مدیره هر شرکت موظف است هرساله ۵ درصد از سود خالص شرکت را به عنوان اندوختهقانونی در نظر بگیرد. این اندوخته تا زمانی که به ۱۰ درصد از سرمایه ثبت شده شرکت برسد، به صورت اجباری ذخیره می شود.
به بیان دیگر، هنگامی که مقدار اندوختهقانونی به ۱۰ درصد کل سرمایه شرکت رسید، دیگر این ذخیره سازی اجباری نخواهد بود و به صورت اختیاری درخواهد آمد. در صورتی که شرکت تصمیم به افزایش سرمایه خود بگیرد، نیاز است که به همان نسبت، ۵ درصد از سود خالص نیز به اندوخته قانونی اختصاص یابد. این فرآیند ادامه خواهد یافت تا زمانی که اندوختهقانونی به ۱۰ درصد از کل سرمایه جدید شرکت برسد.
به این ترتیب، شرکت ها باید به طور مداوم و منظم به محاسبه و ذخیره سازی این اندوختهقانونی بپردازند تا از رعایت الزامات قانونی و حفظ سلامت مالی خود اطمینان حاصل کنند.
مبنای محاسبه اندوخته قانونی در حسابداری
بر اساس ماده ۲۳۸ لایحه اصلاحی قانون تجارت، محاسبه اندوخته قانونی باید از سود خالص شرکت صورت گیرد، پس از کسر زیان های انباشته یا وارده در سال های قبل. به عبارتی، شرکت باید از رقم سود خالص سال جاری، زیان های سنواتی را کم کند و سپس یک بیستم (۵ درصد) از مازاد این مبلغ را به عنوان اندوختهقانونی در نظر بگیرد.
فرمول محاسبه به صورت زیر است:
مازاد (مبلغی که باید ۵ درصد آن به عنوان اندوختهقانونی ذخیره شود) = سود خالص سال جاری – زیان های وارده در سال های قبل (زیان انباشته یا سنواتی)
در اینجا لازم به ذکر است که سود خالص شرکت در سال جاری شامل تمامی درآمدها پس از کسر هزینه ها، مانند استهلاک، مالیات، هزینه های عملیاتی و اداری می باشد. چنانچه سود خالص یک شرکت منفی باشد یا پس از کسر زیان های سنواتی، مازاد مقدار منفی حاصل شود، ثبت و تشکیل اندوختهقانونی ضروری نخواهد بود. زیرا اندوخته قانونی تنها در صورت مثبت بودن سود محاسبه و لحاظ می شود.
این روند به شرکت ها کمک می کند تا به طور دقیق و منطقی از سود خود نگهداری کنند و به الزامات قانونی و مالی خود پایبند بمانند.
چارچوب قانونی
در بسیاری از کشورها، شرکت ها ملزم به تشکیل اندوختهقانونی طبق قوانین تجاری هستند. این قوانین معمولا شامل درصدی از سود خالص سالیانه اند که باید به عنوان اندوخته قانونی کنار گذاشته شود. در ایران، طبق قانونِ تجارت، شرکت ها موظف به تشکیل اندوختهقانونی به میزان 5 درصد از سود خالص تا رسیدن به 20 درصد سرمایه ثبت شده خود هستند.
حفاظت از حقوق سهامداران
یکی از مهم ترین اهداف اندوخته قانونی، محافظت از سرمایه و حقوق سهامداران در برابر خطرات مالی است. در مواقع بحرانی، این اندوخته می تواند به عنوان یک منبع مالی برای جبران خسارات یا تامین هزینه های غیر منتظره مورد استفاده قرار گیرد.
جلب اعتماد سرمایه گذاران
شرکت هایی که دارای اندوخته قانونی قوی هستند، بیشتر مورد اعتماد سرمایه گذاران و اعتباردهندگان قرار می گیرند. این نشان دهنده مدیریت مالی مطمئن و مسئولیت پذیری است که می تواند منجر به جذب سرمایه های بیشتر و بهبود اعتبار شرکت شود.
بهبود توانایی سرمایه گذاری
وجود اندوختهقانونی به شرکت ها این امکان را می دهد تا بدون وابستگی به منابع خارجی، به فعالیت های توسعه ای و سرمایه گذاری های جدید بپردازند. این موضوع می تواند موجب رشد و پیشرفت شرکت در بلند مدت شود.
شرکت های موظف به تخصیص اندوختهقانونی
طبق قوانین تجارت، برخی از انواع شرکت ها ملزم به ذخیره سازی اندوختهقانونی هستند. این الزام به ویژه در شرکت هایی که مسئولیت سهام داران و شرکا محدود به مبلغ سهام آن هاست، اهمیت دارد. در این گونه شرکت ها، اندوخته قانونی می تواند به عنوان منبعی برای جبران خسارت ها یا بدهی ها در نظر گرفتهشود.
- شرکت های سهامی عام و خاص: این شرکت ها باید بخشی از سود خود را به عنوان اندوخته قانونی ذخیره کنند تا در مواقع ضرورت مثل جبران خسارت ها یا پرداخت دیون مورد استفاده قرار گیرد.
- شرکت های تعاونی: مشابه شرکت های سهامی، این شرکت ها نیز باید به قوانین مشابهی در خصوص ذخیره سازی اندوخته قانونی پایبند باشند.
- شرکت های با مسئولیت محدود: این نوع شرکت ها نیز موظف به ذخیره اندوختهقانونی هستند و می توانند از این اندوخته برای پوشش هزینه ها و بدهی ها استفاده کنند.
از سوی دیگر، در شرکت هایی مانند شرکت های تضامنی، نسبی و مختلط به دلیل اینکه مسئولیت شرکا و سهام داران نامحدود است و در صورت بروز بدهی، طلبکاران می توانند از اموال شخصی شرکا طلب خود را بگیرند، الزامی به ثبت اندوخته قانونی وجود ندارد. در این حالت، اندوختهقانونی به عنوان یک منبع جداگانه برای پرداخت بدهی ها لحاظ نمی شود.
این مقررات نه تنها کمک می کند که شرکت ها به تعهدات خود پایبند بمانند، بلکه تضمین کننده منافع سهام داران و اعتبار شرکت در مقابل طلبکاران نیز هست.
نحوه تشکیل و ثبت حسابداری اندوخته قانونی
برای تشکیل اندوخته قانونی، شرکت ها باید مراحل زیر را طی کنند:
- محاسبه سود خالص: در ابتدا، سود خالص سالانه شرکت محاسبه می شود.
- محاسبه مبلغ اندوخته قانونی: مبلغ اندوختهقانونی با توجه به درصد تعیین شده از سود خالص محاسبه می شود.
- انتقال به حساب اندوخته قانونی :مبلغ محاسبه شده به حساب مخصوص اندوختهقانونی انتقال می یابد.
ثبت حسابداری اندوخته قانونی
در حسابداری، ثبت اندوختهقانونی به صورت زیر انجام می شود:
- ثبت بدهی و بستانکاری:
- در مرحله اول، مبلغ اندوخته قانونی به عنوان بدهی ثبت می شود.
- در مرحله بعد، مبلغ مذکور به حساب اندوخته قانونی نیز بستانکاری می شود.
برای مثال، اگر مبلغ اندوختهقانونی 1,000,000 ریال باشد، ثبت زیر انجام خواهد شد:
بدهکار: اندوخته قانونی 1,000,000 ریال
بستانکار: سود انباشته 1,000,000 ریال
- ثبت در صورت های مالی:
اندوخته قانونی در ترازنامه به عنوان یکی از اقلام سرمایه شرکت نشان دادهمیشود و در صورت سود و زیان از سود خالص کسر نمی شود.
چالش ها و ملاحظات اندوخته قانونی
با وجود اهمیت و مزایای اندوخته قانونی، چالش ها و ملاحظاتی نیز در ارتباط با آن وجود دارد.
محدودیت های قانونی
برخی از کشورها قوانین سخت گیرانه ای در مورد تشکیل و استفاده از اندوخته قانونی دارند که ممکن است برای شرکت ها مشکل ساز شود.
انتخاب مبلغ مناسب
انتخاب مبلغ مناسب برای اندوختهقانونی یکی از چالش های اصلی است. اگر مبلغ بسیار زیاد باشد، ممکن است بر روی تقسیم سود تاثیر منفی بگذارد و احساس رضایت سهامداران را کاهش دهد. از سوی دیگر، اگر مبلغ کم باشد، ممکن است شرکت در موقعیت دشواری قرار گیرد.
شفافیت مالی
شرکت ها باید به دقت شفافیت مالی خود را حفظ کنند و اطلاعات مربوط به اندوختهقانونی را به طور روشن و واضح در صورت های مالی خود درج نمایند. این موضوع می تواند اعتماد سرمایه گذاران را افزایش دهد.
بستن حساب اندوختهقانونی
اندوخته قانونی به عنوان یک حساب دائمی در ترازنامه شرکت ها ثبت می شود و در نتیجه باید با حساب دائمی بسته شود. بستنِ حساب در حسابداری به معنای صفر کردنِ مانده حساب در پایان یک دوره مالی است. اما در مورد حساب های دائمی، این مانده حساب به دوره مالی بعد منتقل می شود.
حساب های دائمی شامل موارد زیر هستند:
- سرمایه
- دارایی ها
- بدهی ها
- اندوخته ها
این حساب ها به دلیل اینکه مانده آن ها از یک دوره مالی به دوره مالی بعد منتقل می شود، به عنوان حساب های ترازنامه ای نیز شناخته می شوند.
اندوخته احتیاطی و تفاوت آن با اندوخته قانونی
اندوخته احتیاطی نیز به عنوان نوعی از اندوخته های شرکت ها شناخته می شود. اما تفاوت هایی با اندوختهقانونی دارد:
اندوخته قانونی: برخلاف اینکه هیئت مدیره موظف است ۵ درصد از سود خالص شرکت را به عنوان اندوخته قانونی ذخیره کند، این کار تا زمانی الزامی است که مبلغ آن به ۱۰ درصد از سرمایه کل شرکت برسد. از نظر قانونی و الزامات مالیاتی، اندوختهقانونی، اجباری می باشد. این نوع اندوخته به منظور ایجاد یک پشتیبان مالی برای جبران زیان ها و بدهی ها و حفظ سلامت مالی شرکت در زمان های دشوار است.
اندوخته احتیاطی: پس از رسیدنِ مقدار اندوختهقانونی به ۱۰ درصد از سرمایه، ذخیره آن اختیاری می شود. اگر هیئت مدیره تصمیم به ادامه ذخیره سازی کند، این مقدار اضافی به عنوان اندوخته احتیاطی شناخته می شود. اندوخته احتیاطی اختیاری بوده و بر اساس نظر هیئت مدیره و شرایط مالی شرکت ایجاد می شود. اندوخته احتیاطی برای احتیاط بیشتر و کمک به فعالیت های آینده شرکت در نظر گرفته خواهد شد.
درباره تفاوت اندوخته و ذخیره در حسابداری این مقاله را مطالعه نمایید.
نتیجه گیری
اندوخته قانونی یک ابزار حیاتی برای مدیریت مالی شرکت هاست که به حفظ حقوق سهامداران، جلب اعتماد سرمایه گذاران و بهبود توانایی های سرمایه گذاری کمک می کند. با وجود چالش ها و محدودیت های موجود، تشکیل و نگهداری اندوخته قانونی می تواند به عنوان یکی از استراتژی های موثر برای پایداری و رشد شرکت ها در بلند مدت محسوب شود.
دیدگاهتان را بنویسید