استاندارد شماره 7 حسابداری: حسابداری مخارج تحقیق و توسعه
تحقیق و توسعه (R&D) یکی از اصلی ترین واحدها در شرکت ها و سازمان ها است که وظیفه تسهیل رشد و توسعه کسب و کار را بر عهده دارد. جالب است که این واحدها از دهه 1960 میلادی در برخی سازمان ها آغاز به کار کردند و امروزه در سطح جهانی بر اهمیت آن ها تاکید خاصی می شود. هرچند در کشور ما، توجه به فعالیت های مربوط به تحقیق و توسعه به ویژه در شرکت های کوچک و متوسط هنوز به اندازه کافی جدی گرفته نمی شود. این مقاله با بررسی تعاریف و مفاهیم، به تحلیل حسابداری مخارج تحقیق و توسعه می پردازد.
تعریف
تحقیق و توسعه به مجموعه ای از فعالیت ها اطلاق می شود که شرکت ها برای نوآوری و ارتقای محصولات و خدمات جدید و همچنین رقابت در بازار انجام می دهند. طبق استانداردهای حسابداری ایران، تعریف تحقیق و توسعه به این صورت است:
تحقیق: فرایند پژوهش جدید و برنامه ریزی شده ای است که با هدف کسب دانش علمی یا فنی جدید انجام می شود.
توسعه: به کارگیری دستاوردهای تحقیقاتی و سایر دانش ها در قالب یک طرح یا برنامه برای تولید مواد، تجهیزات یا خدمات جدید و یا بهبود مواردی که قبلا تولید یا ارائه شده اند، قبل از آغاز تولید یا کاربرد تجاری.
حسابداری مخارج تحقیق و توسعه
یکی از مسائل مهم برای حسابداران، نحوه شناسایی و ثبت مخارج تحقیق و توسعه است. در استاندارد شماره 17 حسابداری ایران، راهنمایی هایی در این زمینه ارائه شده‌است:
- تمامی مخارج تحقیق باید به عنوان هزینه در زمانی که واقع می شوند، شناسایی شوند.
- اگر مخارج توسعه معیارهای شناسایی به عنوان دارایی نامشهود را نداشته باشد، باید به عنوان هزینه در دوره وقوع شناسایی شود.
- در صورتی که مخارج توسعه شرایط لازم برای شناسایی به عنوان دارایی نامشهود را داشته باشند، به مبلغ دفتری پروژه تحقیق و توسعه افزوده می شوند.
با توجه به بندهای این استاندارد، مشخص می شود که هرگز مخارج تحقیق نباید به عنوان دارایی شناسایی شوند و همواره باید جزء هزینه های دوره وقوع محسوب گردند. مثال هایی از فعالیت های تحقیق شامل موارد زیر است:
- دستیابی به دانش جدید
- ارزیابی و انتخاب نهایی کاربردهای یافته های تحقیق
- جستجوی جایگزین ها برای مواد و محصولات
- طراحی و ارزیابی گزینه های ممکن برای محصولات جدید یا بهبود یافته
مخارج توسعه به دو دسته تقسیم می شوند:
- دسته اول که نتوانند به عنوان دارایی شناسایی شوند و باید به عنوان هزینه تلقی گردند.
- دسته دوم که به شرایط لازم برای شناسایی به عنوان دارایی برسند و در دوره وقوع به عنوان دارایی ثبت شوند.
طبق بند 44 استاندارد حسابداری شماره 17، برای شناسایی مخارج توسعه به عنوان دارایی، باید شرایط زیر وجود داشته باشد:
- امکان پذیری تکمیل دارایی نامشهود از نظر فنی
- قصد شرکت برای تکمیل و استفاده از آن
- توانایی شرکت برای استفاده یا فروش دارایی
- ایجاد منافع اقتصادی آینده به واسطه این دارایی
- دسترسی به منابع کافی برای توسعه و استفاده از آن
- توانایی در اندازه‌گیری هزینه های مربوط به دارایی به طور قابل اعتماد
به وضوح، شرایط لازم برای شناسایی مخارج توسعه به عنوان دارایی به طور همزمان، نادر است. برخی فعالیت‌های توسعه به شرح زیر هستند:
- طراحی و آزمایش نمونه ها قبل از تولید
- طراحی تجهیزات بر اساس فناوری های جدید
- ساخت و آزمایش تجهیزات نمونه سازی در سطحی که اقتصادی ترین باشد.
- طراحی و بهبود جایگزین های احتمالی برای مواد و خدمات جدید.
افشای مخارج تحقیق و توسعه در صورت های مالی
واحدهای تجاری موظف اند مخارج تحقیق و توسعه ای را که در دوره به عنوان هزینه شناسایی کرده اند، در صورت های مالی خود به طور جداگانه افشا کنند.
مثال
فرض کنید شرکت «نمونه» برای پروژه تولید یک محصول جدید، قراردادی با یک پیمانکار منعقد کرده است. پس از بررسی های لازم، پیمانکار پلان پروژه را تدوین و به کارفرما تحویل می دهد. مبلغ کل قرارداد برای تدوین پلان 40 میلیون تومان است. از آن‌جا که این مخارج نتوانسته اند شرایط لازم برای شناسایی به عنوان دارایی نامشهود را احراز کنند، به طور کامل به عنوان هزینه در دوره وقوع شناسایی و ثبت می شوند.
در مرحله بعد، پس از بررسی کامل طرح، شرکت تصمیم به اجرای آن می گیرد و قرارداد دیگری به مبلغ 80 میلیون تومان برای ساخت محصول جدید با پیمانکار منعقد می شود. در این مرحله، پیمانکار طبق پلان، محصول را تولید کرده و نمونه های اولیه را به کارفرما تحویل می دهد. پس از بررسی نمونه ها، کارفرما تصمیم به تولید انبوه محصول جدید می گیرد. در این مثال، با توجه به احراز شرایط مندرج در استاندارد، مبلغ قرارداد (80 میلیون تومان) می تواند به عنوان دارایی شناسایی شود.
ورود به حساب ها به شکل زیر خواهد بود:
- دارایی نامشهود – دانش فنی (بدهکار)
- موجودی نقد و بانک / حساب‌های پرداختنی (بستانکار)
برای آشنایی با استانداردهای حسابداری در ایران بخوانید.
نحوه محاسبه هزینه های تحقیق و توسعه
برای ثبت هزینه های تحقیق و توسعه در سوابق حسابداری، مراحل زیر پیشنهاد می شود:
تهیه فهرست هزینه ها: ابتدا تمام هزینه های مرتبط با بودجه تحقیق و توسعه را لیست کنید. هزینه ها را بر اساس نوع آن ها دسته بندی کرده و در صورت لزوم جزئیات بیشتری ارائه دهید. از رسیدها یا سفارش های خرید برای هر هزینه استفاده کنید تا تاریخ حسابداری آن ها مشخص باشد.
بررسی استفاده های آینده: برای هر مورد در بودجه، ارزیابی کنید که آیا می تواند مزایای بلند مدت قابل اعتمادی ارائه دهد یا خیر. در صورت مثبت بودنِ پاسخ، آن را به عنوان هزینه سرمایه ای طبقه بندی کنید و در غیر این صورت، آن را به عنوان هزینه های متحمل‌‌شده ثبت کنید.
ثبت هزینه های سرمایه ای به عنوان دارایی: هزینه های سرمایه ای را در ترازنامه خود به عنوان دارایی ثبت کنید. برای هر دارایی یک ردیف خاص تخصیص دهید و در صورت وجود دارایی های قابل توجه، می توانید بخشی جداگانه برای تحقیق و توسعه ایجاد کنید.
محاسبه و کاهش ارزش باقی مانده: اگر انتظار دارید که دارایی تحقیق و توسعه دارای ارزش باقی‌مانده باشد، این مقدار را از هزینه اولیه کم کنید. به عنوان مثال، اگر 50,000 دلار برای تجهیزات هزینه کرده اید و پیش بینی می کنید که می توانید آن ها را به قیمت 10,000 دلار بفروشید، این مبلغ را از 50,000 دلار کسر کنید.
تقسیم ارزش استهلاک: مقدار مذکور را بر طول عمر قابل انتظار دارایی تقسیم کنید. این زمان معمولا به طول پروژه مربوط می شود. به طور مثال، اگر پروژه تحقیق و توسعه پنج سال طول بکشد، با تقسیم 40,000 دلار بر 5، هر سال 8,000 دلار مستهلک می شود.
ثبت هزینه های انجام شده: در نهایت، تمام هزینه های متحمل شده را به عنوان هزینه ثبت کنید و آن ها را در همان دوره حسابداری که خرید انجام شده، فهرست کنید. اگر منطقی تر باشد، هزینه های سرمایه ای را نیز در دسته بندی انجام شده ثبت کنید. این فرایند به شما کمک می کند تا به درستی هزینه های تحقیق و توسعه خود را مدیریت و ثبت نمایید.
دیدگاهتان را بنویسید