هزینه غرق شده چیست؟ بررسی جامع با مثال، کاربرد و خطای تصمیم گیری
هزینه غرق شده چیست؟
هزینه غرق شده که با نام های دیگری مانند هزینه غیرقابل بازگشت، هزینه برگشت ناپذیر یا هزینه گذشته نگر نیز شناخته میشود، به سرمایه گذاری هایی اشاره دارد که در گذشته انجام شده اند و دیگر امکان بازیابی یا بازگشت آن ها وجود ندارد. این هزینه ها چه در زندگی شخصی و چه در تصمیم های تجاری، نقش بسیار مهمی در کیفیت تصمیم گیری ایفا می کنند و اغلب موجب بروز خطای فکری و مالی در انسان می شوند.
تعریف دقیق هزینه غرق شده
هزینه غرق شده هزینه ای است که در گذشته صرف شده و بدون در نظر گرفتن نتیجه تصمیمات آینده، قابل بازیابی یا تغییر نیست. به عبارت دیگر، این هزینه ها در فرآیند تصمیم گیری آینده نباید در نظر گرفتهشوند، چون تغییری در آن ها ایجاد نمی شود. چه ادامه دهیم و چه توقف کنیم. در اقتصاد و مدیریت، افراد منطقی باید تنها به هزینه ها و منافع آینده نگاه کنند، نه هزینه هایی که قبلا اتفاق افتاده اند.
تفاوت هزینه غرق شده با سایر هزینه ها
هزینه های غرق شده در مقایسه با هزینه هایی که هنوز باید انجام شوند، کاملا متفاوت هستند. هزینه غرق شده پیشاپیش پرداخت شده است و مستقل از تصمیمات بعدی، تغییری نمی کند. در مقابل، هزینه های مرتبط یا هزینه های آتی، شامل هزینه هایی هستند که در صورت انتخاب گزینه ای خاص در آینده به وجود خواهند آمد و قابل کنترل یا حذف هستند.
برای مثال، اگر سازمانی هزینه ای برای توسعه یک نرم افزار پرداخت کرده و حالا در میانه مسیر متوجه شده که محصول نهایی توجیه اقتصادی ندارد، باید تصمیم بگیرد که آیا ادامه دهد یا نه. در اینجا، هزینه هایی که قبلا برای تحقیق، طراحی یا خرید تجهیزات انجامشده، هزینه غرقشده محسوب می شوند و نباید روی تصمیم گیری نهایی تاثیرگذار باشند.
نمونه هایی از هزینه غرق شده
برای درک بهتر مفهوم هزینه غرقشده، بیایید چند نمونه ساده و کاربردی را بررسی کنیم:
۱. خرید بلیت سینما
فرض کنید برای تماشای فیلمی بلیتی به قیمت ۱۰۰ هزار تومان خریده اید، اما در زمان اجرای فیلم دچار سردرد می شوید. اگر فقط به این دلیل که پول داده اید به سینما بروید، در حقیقت درگیر خطای هزینه غرق شده شده اید.
۲. تعمیر خودرو
خودرویی را چند بار به تعمیرگاه بردهاید و هزینههای زیادی برای آن خرج کردهاید، ولی همچنان ایراد دارد. ادامه دادن تعمیر فقط به این دلیل که قبلاً برای آن پول دادهاید، نمونه واضحی از تصمیم اشتباه بر پایه هزینه غرقشدهاست.
۳. پروژه ساختمانی در رکود بازار
اگر سازنده ای در میانه پروژه ساخت و ساز قرار دارد و بازار مسکن به شدت دچار افت شده، ادامه پروژه فقط به دلیل هزینه های قبلی مانند خرید زمین یا زیرساخت، می تواند منجر به زیان بیشتر شود.
هزینه غرق شده در صنعت و اقتصاد
صنایعی که برای ورود به آن ها نیاز به سرمایه گذاری های بزرگ دارند، بیشتر از سایر حوزه ها با هزینه های غیرقابل بازگشت رو به رو هستند. مثلا در صنایعی مانند پتروشیمی، نیروگاه، یا تولید خودرو، هزینه هایی مانند خرید تجهیزات سنگین، نصب ماشین آلات، اجاره فضای تولید و نیروی انسانی تخصصی، جزو هزینه های غرق شده محسوب می شوند. این هزینه ها به شدت مانع ورود رقبا به بازار نیز می شوند، چون در صورت شکست، جبران ناپذیر خواهند بود.
ممکن است بخواهید درباره هزینه های قابل قبول مالیاتی هم بدانید!
تصمیم گیری صحیح در مواجهه با هزینه غرق شده
در زمان تصمیم گیری، مهم ترین نکته این است که بدانیم هزینه غرق شده را باید نادیده بگیریم. هرگونه تصمیم باید صرفا بر اساس هزینه های قابل تغییر و منافع احتمالی آینده اتخاذ شود. در مدیریت مالی، اصطلاحی به نام تحلیل در حاشیه یا Marginal Analysis وجود دارد که بر مقایسه سود و زیان اقدامات آتی تمرکز دارد، نه آنچه قبلا انجام شده.
رابطه هزینه غرقشده با هزینه فرصت
در بسیاری از مواقع، درگیر شدن با هزینه غرق شده باعث می شود که از هزینه فرصت نیز غافل شویم. هزینه فرصت به معنی از دست دادن منافع گزینه بهتر به دلیل انتخاب یک گزینه دیگر است.
فرض کنید بلیتی برای یک فیلم خریده اید که بعدا متوجه می شوید جذاب نیست. اگر به دیدن آن بروید، علاوه بر از دست دادن هزینه بلیت، ممکن است چند ساعت از زمان ارزشمند خود را نیز از دست بدهید. در این حالت، هم از لحاظ مالی زیان کرده اید و هم فرصت انجام کارهای مفیدتر را از دست داده اید.
خطای هزینه غرق شده چیست؟
خطای هزینه غرق شده یا Sunk Cost Fallacy زمانی رخ می دهد که فرد یا سازمان تصمیمی اشتباه می گیرد، فقط به این دلیل که قبلا برای چیزی هزینه کرده است. این یک اشتباه منطقی در تصمیم گیری است که افراد را به ادامه دادن مسیری وا می دارد که از ابتدا هم اشتباه بوده است.
مثال:
فرض کنید ۲۰۰ دلار برای یک تور مسافرتی پرداخته اید. بعدا با یک تور بهتر به قیمت ۱۰۰ دلار مواجه می شوید. تاریخ دو تور تداخل دارد. شما نمی توانید هیچکدام را لغو کنید. اکثر مردم تور گران تر را انتخاب می کنند، حتی اگر تور ارزان تر لذت بخش تر باشد. این تصمیم فقط به دلیل ترس از «دور ریختن» هزینه قبلی گرفتهمیشود.
هزینه غرق شده در زندگی شخصی
مفهوم هزینه غرقشده فقط به شرکت ها و سازمان ها محدود نمی شود. در زندگی روزمره همه ما نیز به شکل های مختلف وجود دارد:
- ادامه دادنِ به رابطه ای ناسالم فقط به دلیل سال هایی که صرفشده
- نگه داشتن وسایلی که دیگر کاربردی ندارند فقط به دلیل هزینه قبلی
- ادامه دادنِ تحصیل یا شغل نارضایت بخش فقط به خاطر سال های صرفشده
در همه این موارد، اگر تصمیم شما فقط به خاطر هزینه گذشتهباشد، در واقع به جای آینده نگری، درگیر گذشته گرایی شدهاید.
نحوه تشخیص هزینه غرق شده
برای تشخیص اینکه با یک هزینه غرق شده طرف هستید یا نه، کافیست یک سوال ساده از خود بپرسید:
آیا اگر از ابتدا شروع می کردم، باز هم این تصمیم را می گرفتم؟
اگر پاسخ منفی است، احتمالا فقط به خاطر هزینه قبلی به مسیر ادامه میدهید و درگیر خطای هزینه غرق شده شده اید.
جنبه مالی هزینه غرق شده در تصمیم گیری
در زمان تصمیم گیری، باید صرفا مزایای آینده را در مقابل هزینه های جدید و متغیر بسنجیم. چون هزینه های غرق شده ثابت هستند و دیگر تغییری نمی کنند، نباید بخشی از این تحلیل باشند. این اصل یکی از پایه های تفکر اقتصادی و مدیریت مالی موثر است.
مثالی از یک کسب و کار واقعی
فرض کنید شرکت XYZ تولیدکننده تجهیزات ورزشی است. این شرکت ۵۰۰۰ دلار اجاره ماهانه کارخانه می پردازد و ۲۵۰۰۰ دلار برای خرید دستگاه ها هزینه کرده است. این هزینه ها جزو هزینه غرق شده هستند. حال شرکت قصد دارد بررسی کند آیا بهتر است مدل فعلی دستکش ورزشی را ادامه دهد یا مدل بهتری با هزینه بالاتر تولید کند. در اینجا فقط هزینه متغیر تولید جدید باید مد نظر باشد، نه هزینه هایی که قبلا پرداخت شده اند.
چگونه دچار خطای هزینه غرق شده نشویم؟
برای جلوگیری از تصمیمگیری اشتباه بر اساس هزینه غرق شده، این راهکارها مفید هستند:
- روی هدف نهایی تمرکز کنید، نه آنچه قبلا انجام دادهاید.
- اولویت ها را بازبینی کنید.
- مزایا و هزینه های آینده را به دقت تحلیل کنید.
- خودتان را با تصمیم قبلی یکی ندانید.
- اشتباهات گذشته را بپذیرید و تمرکز را بر آینده قرار دهید.
جمع بندی
هزینه غرق شده تمام شده و برگشت ناپذیر است. توجه به آن در تصمیم گیری های آینده تنها باعث تداوم اشتباه و افزایش ضرر خواهد شد. تصمیم منطقی آن است که تنها بر اساس اطلاعات و شرایط حال و آینده گرفتهشود.
هرچقدر زودتر این مفهوم را در تصمیم گیری های شخصی و شغلی خود به کار بگیرید، زودتر از ضررهای عاطفی، مالی و زمانی جلوگیری خواهید کرد.
دیدگاهتان را بنویسید