انواع نکات مهم در زمان اجرای حسابرسی دولتی
زمان اجرای حسابرسی دولتی
در ابتدا برای اینکه بهتر بتوانیم مجموعه وظایف حسابرسی دولتی را مورد بررسی قرار دهیم بهتر است تا اندکی با فعالیت حسابرسی آشنا شویم. حسابرسان افرادی می باشند که با دقت به بررسی اسناد و مدارک مالی شرکت ها، موسسات خصوصی و دولتی براساس استانداردهای علم حسابداری می پردازند. حسابرسان با بررسی های خود می توانند به تخلفات اداری، مالی و بسیاری مشکلات که به ساختار کلی مجموعه آسیب وارد می نماید دست یابند.
فهرست مقاله
Toggleدر نهایت حسابرسان شواهد و مدارک و در نهایت اظهار نظر خود را درباره شرایط شرکت ها و سازمان ها در یک گزارش رسمی ثبت می نمایند. این گزارش ها به صورت مستقیم در اختیار اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت قرار می گیرد. گزارش بخش حسابرسی مدیران ارشد را از شرایط حاکم بر شرکت ها کاملا آگاه خواهد نمود. به طور معمول حسابرسان در سه رده شغلی حسابرسی داخلی، مستقل و دولتی به فعالیت میپردازند.

هر یک از این روش های حسابرسی به تنهایی دارای تعاریف متفاوتی می باشند. البته در این متن تمرکز ما بر تشریح روش حسابرسی دولتی بنا شده است. رشد و گسترش دولت ها در بخش های گوناگون سبب شده است تا مدیران کل در امور جاری در بخش های مختلف حساسیت بیشتری را از خود نشان دهند. در واقع حسابرسان در بخش دولتی نقش مهمی را در پیشگیری از وقوع جرایم اقتصادی و مالی ایفا می نمایند. حسابرسان در مجموعه های اداری به رسیدگی در امور مالی و معاملات صورت گرفته در مجموعه های دولتی مشغول می باشند. آن ها در مجموع با بررسی های انجام شده در گزارش نهایی خود به این امر اشاره می نمایند که فعالیت های اقتصادی مجموعه در چه سمت و سویی می باشد و یا تظابق کاملی با روش های حسابداری دولتی دارد.
تعریف کلی از سازمان ها و ادارات دولتی
در ابتدا برای درک بهتر از مشاغل دولتی مانند حسابرسی دولتی بهتر است تا اندکی با نحوه بررسی و شناخت مجموعه های دولتی آشنایی پیدا نماییم. در واقع مجموعه های دولتی باید در یکی از شرایط ساختاری حاکم بر سازمان های دولتی باید دسته بندی گردند. برای مثال در ابتدا باید سازمان های دولتی از تشکیلات و سازمان مشخصی بهره ببرند و زیر مجموعه این موسسات رده بندی گردند. در نهایت نیاز است تا مجموعه دولتی براساس قانون های حاکم بر کشور ایجاد شده باشد. فعالیت موسسه باید تحت نظر یکی از سه قوه اصلی کشور رده بندی شود و همچنین نباید تحت هیچ عنوانی از نام وزارت خانه بهره ببرد. در واقع ایجاد شرکت های دولتی امری کالا قانونی می باشد. به طور معمول در این مجموعه ها بیش از 50 درصد سرمایه های آن ها متعلق به بخش های دولتی می باشد.
بررسی انواع روش های جاری در این شغل
امر حسابرسی در شرکت ها با روش ها و مدل های مختلفی توسط متخصصان این امر اجرایی می گردد. به طور معمول حسابرسی موسسات شامل روش های حسابرسی داخلی، رعایتی، عملیاتی، قانونی و رسیدگی صورت های مالی موجود در مجموعه ها می شود. هر یک از این رو ها دارای مدل های اجرایی متفاوتی می باشند که توسط حسابرسان اعمال می گردد. برای مثال و درک بهتر موضوع می توانیم به رسیدگی به صورت های مالی اشاره نماییم. در این روش مدیران اجرایی شرکت ها در واقع از اظهار نظر افراد مستقل از مجموعه برای افزایش اعتبار اوراق مالی خود بهره می برند.
در حسابرسی های عملیاتی نیز که بیشترین تمرکز را بر رعایت اصول اقتصادی دارد و به طور معمول حیطه ی نظارتی آن بر بخش مشخصی از مجموعه متمرکز می باشد. تمامی روش های حسابرسی به منظور افزایش کیفیت کار، جلوگیری از سوءاستفاده های مالی و رصد دقیق امور اداری و اجرایی در موسسات طراحی شده اند. در واقع اصول اولیه حاکم بر مباحث حسابرسی براساس استانداردهای جاری در علوم حسابداری طراحی گردیده اند.
تعریف کلی حسابرسی دولتی
مجموعه های دولتی دارای ساختاری بسیار گسترده می باشند. این امر نیاز به رسیدگی در امور مالی اینگونه سازمان ها را بیشتر از گذشته نمایان می نماید. در واقع حسابرسی دولتی به مجموعه ای از فرآیندهای نظارتی اطلاق میگردد که در پی آن ماموران دولتی به صورت مستمر بر فعالیت های مالی و معاملاتی جاری در ارگان ها و موسسات دولتی نظارت می نمایند. البته این امر تنها محدود به سازمان های دولتی نمی شود. در بیان کلی تر می توان به این نکته اشاره نمود که حسابرسان دولتی بر امور جاری در موسسات خصوصی که تحت تملک سازمان های دولتی می باشند نیز نظارت کاملی را اجرایی می نمایند.
در واقع از اهداف تعیین شده برای حسابرسان دولتی می توان به این نکته اشاره نمود که آن ها بر فرایندهای جاری در موسسات دولتی نظارت می نمایند. حسابرسان دولتی بر این موضوع نظارت می نمایند که آیا برنامه های اجرایی در سازمان های دولتی و همچنین موسسات وابسته به دولت بر اساس برنامه های بودجه بندی کلی دولت اجرایی گردیده است. توجه داشته باشید که تعیین این موضوع به دولت ها برای برنامه ریزی های کلان کشوری نیز کمک شایانی خواهد نمود.
ابزارها و تکنیک های حسابرسی دولتی
حسابرسی دولتی برای نیل به اهداف خود و انجام خدمات موسسه حسابرسی، به مجموعه ای از ابزارها و تکنیک های متنوع اتکا می کند. این ابزارها به حسابرسان توانایی می دهند که با دقت و کارآمدی بیشتری به ارزیابی فعالیت ها و عملکردهای دولت بپردازند. در ادامه، به تشریح این ابزارها و تکنیک ها خواهیم پرداخت:
نرم افزارهای حسابرسی دولتی
نرم افزارهای حسابرسی یکی از اصلی ترین ابزارهای مورد استفاده در حسابرسی دولتی هستند. این نرم افزارها به حسابرسان این امکان را می دهند که داده ها را جمع آوری، تحلیل و گزارش سازی کنند. از جمله مهم ترین نرم افزارهای مورد استفاده می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- IDEA: برای تحلیل داده ها و شناسایی الگوهای غیر معمول
- ACL: برای استخراج، تجزیه و تحلیل داده ها
- Teammate: برای مدیریت پروژه های حسابرسی و تسهیل همکاری میان حسابرسان

فرآیند حسابرسی دولتی
حسابرسی دولتی یک فرآیند پیچیده و جامع است که شامل مراحل مختلفی می شود. این مراحل شامل بررسی اسناد مالی، ارزیابی کنترل های داخلی، بررسی تطابق با قوانین و مقررات، و ارائه گزارش از یافته ها می باشد. این فرآیند نیازمند متخصصانی با تجربه و دانش عمیق در زمینه های مالی، حقوقی و مدیریتی است. مراحل این فرآیند به شرح زیر است:
1. برنامه ریزی حسابرسی
- تعیین اهداف حسابرسی: در این مرحله، حسابرسان باید اهداف واضحی را برای حسابرسی مشخص کنند. این اهداف ممکن است شامل ارزیابی صحت و دقت گزارش های مالی، بررسی کارایی و اثربخشی برنامه ها و پروژه ها، و سنجش تطابق با قوانین باشد.
- تهیه برنامه حسابرسی: پس از تعریف اهداف، حسابرسان باید یک برنامه جامع و مشخص برای انجام حسابرسی تدوین کنند که شامل تمام مراحل و فعالیت های مورد نیاز، زمان بندی، منابع و روش های مورد استفاده باشد.
2. جمع آوری اطلاعات و مستندات
- بررسی اسناد و مدارک: حسابرسان به جمع آوری و بررسی مدارک مالی و اجرایی می پردازند که شامل گزارش های مالی، قراردادها، فاکتورها و سایر مستندات مرتبط می باشد. این بررسی کمک می کند تا صحت و دقت اطلاعات ارزیابی شود.
- برگزاری مصاحبه ها: از طریق انجام مصاحبه با کارکنان و مدیران نهادهای دولتی، اطلاعات بیشتری درباره فرآیندها و عملکردهای موجود به دست می آید. این مصاحبه ها معمولا شامل سوالاتی در مورد روش های کاری و نظرات درباره بهبود عملکرد است.
3. ارزیابی و تحلیل
- تحلیل داده ها: حسابرسان با استفاده از روش های تحلیل داده ها، اطلاعات جمع آوری شده را مورد بررسی قرار می دهند. این تحلیل ها ممکن است شامل تحلیل های آماری، روندی و مقایسه ای باشد و هدف آن شناسایی ناهماهنگی ها و نقاط ضعف است.
- ارزیابی ریسک: در این مرحله، حسابرسان به شناسایی و ارزیابی ریسک های احتمالی در فعالیت ها و فرآیندهای دولتی می پردازند. هدف این ارزیابی، کاهش ریسک ها و تقویت سیستم های کنترلی می باشد.
4. تهیه گزارش حسابرسی
- نگارش پیش نویس گزارش: پس از تحلیل و ارزیابی اطلاعات، حسابرسان پیش نویس گزارشی از نتایج، نقاط ضعف شناسایی شده و پیشنهادهای بهبود را تهیه می کنند. پیش نویس گزارش باید دقیق و جامع باشد.
- بازخورد و اصلاح: پیش نویس گزارش به نهادهای دولتی مربوطه ارسال می شود تا نظرات آن ها دریافت گردد. پس از بررسی بازخوردها، گزارش نهایی تنظیم و اصلاحات لازم انجام می شود. این مرحله به افزایش دقت و جامعیت گزارش کمک می کند.
چالش های حسابرسی دولتی
حسابرسی دولتی، با وجود نقش حیاتی اش در بهبود شفافیت و پاسخگویی در بخش عمومی، با چالش های متعددی روبرو است که می تواند بر دقت و اثر بخشی فرآیند حسابرسی تاثیر بگذارد. در زیر، به بررسی جامع این چالش ها پرداخته شده است:
۱. پیچیدگی قوانین و مقررات
- تغییرات مداوم قوانین: قوانین و مقررات مالی و حسابرسی به صورت مداوم در حال تغییر و به روزرسانی هستند. این تغییرات ممکن است به ویژه در زمینه هایی مثل مالیات ها و بودجه بندی، حسابرسان را وادار کند تا به طور مرتب دوره های آموزشی و بهروزرسانی اطلاعات را دنبال کنند. این امر بر زمان و منابع مورد نیاز برای حسابرسی تاثیر می گذارد.
- تفاوت های منطقه ای: در برخی کشورها، قوانین و مقررات ممکن است در سطح منطقه ای یا محلی متفاوت باشد. این تفاوت ها می تواند به ویژه در ارزیابی های تطابق با قوانین و مقررات چالشی ایجاد کند و نیاز به تخصص و دانش محلی را افزایش دهد.
۲. محدودیت منابع
- کمبود نیروی انسانی: یکی از چالش های اساسی در حسابرسی دولتی کمبود نیروی انسانی متخصص و ماهر است. جذب و حفظ حسابرسان با تجربه و دارای دانش عمیق در زمینه های حسابرسی دولتی می تواند دشوار باشد و این امر ممکن است به کیفیت حسابرسی ها آسیب بزند.
- محدودیت بودجه: دسترسی به بودجه کافی برای انجام حسابرسی های جامع امری حیاتی است. بودجه های محدود ممکن است منجر به کاهش تعداد حسابرسی ها و زمان انجام آن ها شده و در نتیجه کیفیت و جامعیت آن ها تحت تاثیر قرار گیرد.
۳. دسترسی به اطلاعات
- عدم شفافیت اطلاعات: عدم شفافیت و دسترسی به اطلاعات دقیق و کامل، یکی از چالش های بزرگ در حسابرسی دولتی است. برخی از نهادهای دولتی ممکن است به دلایل مدیریتی، سیاسی یا دیگر موارد از ارائه اطلاعات لازم خودداری کنند که باعث می شود فرآیند حسابرسی با دشواری هایی مواجه شود.
- پیچیدگی اطلاعات: حجم زیاد و پیچیدگی اطلاعات مالی و اجرایی موجود در نهادهای دولتی می تواند چالشی برای حسابرسان باشد. تجزیه و تحلیل این داده ها به زمان و تخصص بالایی نیاز دارد و هر گونه نقص در این مرحله می تواند به نتایج غلط منجر شود.
۴. دیگر چالش ها
- تغییرات در فناوری: پیشرفت فناوری اطلاعات می تواند هم فرصت ها و هم چالش هایی را برای حسابرسی ایجاد کند. حسابرسان باید قادر باشند تا از فناوری های نوین برای جمع آوری و تحلیل داده ها استفاده کنند، در غیر این صورت ممکن است از رقابت باز بمانند.
- پاسخگویی و شفافیت: فشارهای اجتماعی و سیاسی که به نهادهای دولتی وارد می شود، می تواند بر روی فرآیند حسابرسی تایر بگذارد. نیاز به پاسخگویی بیشتر ممکن است به انحراف نهادها از اهداف واقعی حسابرسی منجر شود.
5. مقاومت در برابر حسابرسی
- مقاومت سازمانی: نهادهای دولتی ممکن است به دلایل مختلفی از جمله ترس از افشای مشکلات و تخلفات، در برابر حسابرسی مقاومت کنند. این مقاومت می تواند باعث کاهش کیفیت همکاری بین حسابرسان و نهادهای تحت حسابرسی شود و روند جمع آوری اطلاعات و اجرای فرآیندهای حسابرسی را به چالش بکشد.
- فرهنگ سازمانی: فرهنگ سازمانی نقش کلیدی در پذیرش حسابرسی دارد. در سازمان هایی که فرهنگ پاسخگویی و شفافیت ضعیف تر است، حسابرسان با چالش های بیشتری در زمینه جمع آوری اطلاعات و اجرای توصیه های خود مواجه خواهند شد. نبود این فرهنگ ممکن است باعث ایجاد موانع جدی در بهبود عملکرد حسابرسی شود.
6. فناوری و امنیت اطلاعات
- نیاز به فناوری های پیشرفته: با توجه به پیشرفت سریع فناوری اطلاعات، حسابرسی دولتی نیازمند استفاده از ابزارها و فناوری های پیشرفته برای تحلیل بهتر داده ها و ارزیابی سیستم ها است. فقدان این فناوری ها می تواند منجر به کاهش کیفیت و دقت حسابرسی شود.
- امنیت اطلاعات: حفاظت از اطلاعات حساس و محرمانه یکی از چالش های مهم دیگر است. تضمین امنیت اطلاعات و جلوگیری از دسترسی های غیرمجاز به داده ها نیازمند سیستم های امنیتی قوی و سیاست های مناسبی است که باید در نهادهای دولتی اعمال شود.
7. پیچیدگی فرآیندهای دولتی
- فرآیندهای بوروکراتیک: فرآیندهای بوروکراتیک و پیچیده موجود در نهادهای دولتی می تواند به طولانی شدن فرآیند حسابرسی منجر شود. این پیچیدگی ها همچنین می تواند بر کارایی و اثربخشی حسابرسی تاثیر گذاشته و زمان مورد نیاز برای انجام آن را افزایش دهد.
- تنوع و گستردگی فعالیت ها: تنوع و گستردگی فعالیت های دولتی نیز چالش برانگیز است. برای ارزیابی تمامی جنبه های مختلف فعالیت های دولتی، نیاز به تخصص و دانش گسترده ای وجود دارد که ممکن است در حسابرسان محدودیت ایجاد کند.
8. استقلال و بی طرفی حسابرسان
- فشارهای سیاسی: حسابرسان دولتی به ویژه ممکن است تحت فشارهای سیاسی و سازمانی قرار بگیرند که این فشارها می تواند بر استقلال و بی طرفی آن ها تاثیر منفی بگذارد. حفظ استقلال و بی طرفی حسابرسان در برابر نفوذهای خارجی چالش مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
- تضاد منافع: وجود تضاد منافع در بین حسابرسان و نهادهای مورد حسابرسی می تواند به کاهش کیفیت و دقت حسابرسی منجر شود. شناسایی و مدیریت این تضادها ضروری است تا بی طرفی حسابرسان حفظ شود.
9. ارزیابی عملکرد و اثربخشی
- ارزیابی کارایی: ارزیابی کارایی و اثربخشی برنامه ها و پروژه های دولتی نیازمند وجود معیارهای دقیق است. تعیین و جمع آوری داده های مرتبط با این معیارها می تواند چالشی بزرگ برای حسابرسان ایجاد کند.
- نتایج غیر قابل پیش بینی: نتایج حسابرسی ممکن است به طور غیر قابل پیش بینی و پیچیده باشند که تحلیل و تفسیر آن ها برای حسابرسان نیازمند دانش و تخصص بالایی است.
10. آموزش و به روز رسانی دانش حسابرسان
- نیاز به آموزش مداوم: حسابرسان نیازمند آموزش مداوم برای به روز رسانی دانش خود و همگامی با تغییرات در قوانین و فناوری ها هستند. فراهم کردن برنامه های آموزشی مناسب می تواند چالشی برای سازمان های حسابرسی دولتی باشد.
- دسترسی به منابع آموزشی: دسترسی به منابع آموزشی به روز و باکیفیت نیز یکی از چالش های مهم در حسابرسی دولتی است. حسابرسان باید به منابع آموزشی معتبر دسترسی داشته باشند تا بتوانند دانش و مهارت های خود را به روز کرده و کیفیت کار خود را ارتقا دهند.
بررسی علت های اجرایی نمودن حسابرسی دولتی در سازمان ها
در واقع دلایل متعددی را می توان بیان نمود که نشان دهنده ی لزوم اجرایی نمودن حسابرسی دولتی در سازمان های اجرایی کشور باشد. در قدم اول باید به این نکته اشاره نمود که حسابرسان دولتی با بررسی صورت های مالی و گزارشات ارائه شده در موسسات به بررسی این موضوع می پردازند که آیا فرایندهای اجرایی در این سازمان ها بر اساس اصول و استانداردهای حسابداری دولتی اجرایی گردیده است. همچنین آن ها به بررسی نقش قوانین اجرایی کشور و روش های نظارتی بر آن ها بر عملکرد کلی سازمان ها می پردازند.
بررسی کلی روش های استفاده از منابع مالی، فیزیکی و انسانی موجود در این سازمان ها از دیگر وظایف حسابرسی دولتی می باشد. همچنین حسابرسان دولتی بر اموری مانند زمان ارائه ی مدارک مالی، دارایی و گزارش های سازمانی نظارت می نمایند. آن ها شرایط ارائه ی این مدارک را به صورت کاملا دقیق و استاندارد مورد بررسی و نظارت قرار می دهند. توجه به این نکته نیز الزامی است که حسابرسان دولتی در افشای فساد مالی در سازمان های دولتی نقش کلیدی را ایفا می نمایند. به همین منظور به طور معمول حسابرسان دولتی در رسانه های خبری بسیار مورد توجه قرار می گیرند.
بررسی اهداف از پیش تعیین شده برای این شغل در بدنه دولت
در ابتدا برای جلوگیری از فساد مالی، کلاهبرداری و دخل و تصور در معاملات دولتی فرایند حسابرسی دولتی شکل گرفت. در این فرایند اجرایی حسابرسان به منزله بازرسان دولتی در نظر گرفته می شوند که می توانند به راحتی در امور مختلف سازمان های دولتی ورود نمایند. گزارش تخلفات در سازمان های دولتی توسط حسابرسان دولتی می تواند از بسیاری از سوء استفاده های جاری در دولت ها پیشگیری نماید. همین امر نیز سبب می شود تا این بخش از بدنه بزرگ دولت رشد بیشتری نماید تا بتواند از بسیاری از فسادهای حاکم بر بخش های دولتی جلوگیری نماید.
حسابرسان دولتی موظف هستند تا در طول خدمت خود به بررسی برخی از اهداف از پیش تعیینشده دست یابند. برای مثال آن ها باید در طول اجرای وظایف خود بر نحوه اجرای قوانین و مقررات مالی وضعشده توسط قانون گذاران در سازمان ها نظارت نمایند. همچنین آن ها باید بر میزان دسترسی سازمان های دولتی و شرکت های وابسته به دولت به اهداف تعیین شده توسط دولت مرکزی نظارت نمایند. از دیگر وظایف و اهداف تعیین شده برای حسابرسان دولتی ارائه ی گزارش های مالی دقیق و منصفانه از جانب آن ها می باشد. بررسی استفاده ی بهینه از منابع نیز از دیگر اهداف تعیین شده برای حسابرسی دولتی می باشد.
کاربرد گزارش های ارائه شده توسط حسابرسان دولتی
به طور قطع اطلاعات استخراجشده توسط حسابرسان دولتی در بخش های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند. برنامه ریزی های کلان برای کشور نیازمند دانش کافی در رابطه با مسائل مالی جاری در تمام بخش های کشور می باشد. تعیین بودجه سالانه کشور یکی از فرایندهای اجرایی توسط برنامه ریزان داخلی می باشد. برنامه ریزان برای ارائه ی برنامه ای مدون و کاربردی نیازمند استفاده از اطلاعات و گزارش های مالی دقیق و کاربردی دارند. آن ها می توانند این اطلاعات را از طریق فرایندهای اجرایی در بخش حسابرسی دولتی کسب نمایند و مورد استفاده قرار دهند.
از طرف دیگر اعضای هیئت مدیره و مدیران اجرایی در سازمان ها نیز از اطلاعات استخراجشده توسط حسابرسان استفاده می نمایند. کنترل و مدیریت منابع به واسطه ی استفاده از این گزارش ها به راحتی محقق می گردد. مدیران سطوح میانی سازمان ها، بازرسان امور مالی و در نهایت کاربران خارج از سیستم های اداری دولتی برخی از استفاده کنندگان از این گزارش ها قلمداد می گردند. انجام فرایند حسابرسی برای سازمان ها فواید فراوانی را به همراه دارد.
حسابرسی دولتی به نظارت بر اطلاعات، بررسی ورودی ها و خروجی های درون سازمانی و همچنین باقی مانده منابع در این سازمان ها کمک شایانی می نماید. همچنین اطلاعات استخراجشده در این بخش به سایر بخش ها در مدیریت منابع و برنامه ریزی برای آن ها کمک می کند. استفاده از گزارش های ارائهشده توسط این بخش دارای وجاهت قانونی بوده و در نتیجه از اعتبار کافی برخوردار می باشد. همین امر نیز سبب می شود تا از این اطلاعات در پروژه های تحقیقاتی و انتشار مطالب خبری استفاده نمایند. در نتیجه با بررسی نقش کلیدی حسابرسی مالی در سلامت سازمان های دولتی متوجه خواهیم شد که نظارت های درون سازمانی در تمام ارگان های دولتی و خصوصی الزامی و سازنده می باشد.
نتیجه گیری
حسابرسی دولتی با مجموعه ای از چالش ها مواجه است که می تواند بر دقت، اثربخشی و کیفیت آن تاثیر بگذارد. هماهنگی میان نهادهای دولتی، بهبود فرهنگ سازمانی، تامین منابع مالی و انسانی مناسب، و استفاده از فناوری های نوین می تواند به بهبود فرآیندهای حسابرسی و افزایش شفافیت و پاسخگویی در بخش عمومی کمک نماید.
دیدگاهتان را بنویسید