آنچه باید درباره حسابرسی عملیاتی بدانید

مفهوم حسابرسی عملیاتی

حسابرسی فرایندی جهت رسیدگی کردن به سندها و مدارک حسابداری و دیگر شواهدی می باشد، که موسسات با آنها صورت های مالی را می سازند. حسابرسی در زمینه های مختلفی انجام شده و انواع گوناگونی دارد. یکی از پرکاربردترین انواع حسابرسی، حسابرسی عملیاتی می باشد. حسابرسی عملیاتی شیوه ای از رسیدگی و ارزیابی اثر بخش و به صرفه بودن و کارایی داشتن عملیات سازمان و همچنین گزارش دادن همراه با ارائه پیشنهاد برای رفع ایرادات و ارتقاء عملیات سازمان می باشد. در این مقاله با حسابرسی عملیاتی، مراحل، اهداف و اصول اخلاقی آن آشنا خواهید شد.

مراحل حسابرسی

حسابرسی عملیاتی طی مراحلی انجام می شود که باید ترتیب آنها کاملاً رعایت شود‌. این مراحل عبارتند از:

۱– تعیین اهداف اصلی پروژه:

اهداف حسابرسی عملیاتی عبارتند از: ارزیابی نمودن عملکرد سازمان، شناسایی کردن فرصت های موجود برای بهبود عملیات، پیشنهاد دادن راه و روش بهبود عملیات و… .

۲– جمع آوری اطلاعات:

برای جمع آوری اطلاعات باید به بررسی های اولیه و شناسایی اولیه حوزه های دارای مشکل پرداخت.

۳– تدوین طرح حسابرسی عملیاتی:

این مرحله باید برنامه ریزی شده و دقیق انجام شود تا نتیجه مثبتی داشته باشد.

۴– درک و مستند کردن کنترل ها و شرایط.

۵– ارزیابی نمودن کنترل ها و شرایط.

۶– آزمون کردن کنترلهای مناسب.

۷– شناسایی کردن نهایی حوزه های پر ریسک.

۸– بسط و تکمیل کردن یافته های حسابرسی.

۹– ارائه پیشنهاد.

۱۰– ارائه گزارش به مدیریت.

اهداف حسابرسی عملیاتی

بیشترین تاکید حسابرسی عملیاتی بر فرآیند ها و همچنین کنترل های مدیریتی می باشد. طبق نظر حسابرسی عملیاتی وقتی عملکرد مدیران با ضعف همراه باشد موجب می شود در کنترل ها نارسایی به وجود آید. برای اینکه نابسامانی و ایرادات رفع شوند باید کنترل های مدیریتی ارتقا پیدا کنند. گزارش حسابرسی با کمک مدیریت درباره عملیات شرکت و نتایج آن تهیه و ارائه می شود.

اهداف اصلی حسابرسی عملیاتی تحت سرفصل های خاصی قابل بیان می باشند. این سر فصل ها عبارتند از:

۱– شناسایی نمودن اهداف، روش های تعریف شده و همچنین سیاست ‌ها.

۲– شناسایی کردن معیارهای گوناگون ارزیابی عملیات با مد نظر قرار دادن اهداف سازمانی.

۳– ارزیابی نمودن مستقل و بی طرف یک سازمان.

۴– ارزیابی کردن اندازه رعایت نمودن روش های سازمان طبق قوانین و مقررات آن، هدف ها و سیاست ‌ها.

۵– ارزیابی کردن میزان اثربخشی، سیستم‌ های مربوط به برنامه ‌ریزی و همچنین کنترل نمودن مدیریت سازمان.

۶– ارزیابی کردن کیفیت گزارشات مدیریت از نظر دارا بودن قابلیت اعتماد و همچنین مربوط بودن.

۷– شناسایی کردن محدودیت ‌های مختلف فعلی و بالقوه، ایرادات، نقاط ضعف و عوامل ایجاد کننده آن.

معیارهای حسابرسی عملیاتی

هر کدام از انواع حسابرسی ها، استاندارد ها و معیارهای خاص خود را دارند. حسابرسی عملیاتی هم مانند انواع دیگر دارای معیارهای مخصوص خود است. این نوع حسابرسی شامل ۳ نوع استاندارد می باشد، که عبارتند از: استانداردهای عمومی، اجرای عملیات و گزارشی. هر کدام از این استاندارد ها ویژگی های مخصوص به خود دارند.

۱– استانداردهای عمومی

استانداردهای عمومی شامل چندین ویژگی بارز و مشخص می باشند که عبارتند از:

استقلال:

حسابرس سازمان باید از تمام موارد برون و درون سازمانی که استقلال او را نقض می کنند، دوری کند. استقلال حسابرس باید در حدی باشد که بتواند به صورت کاملاً بی طرف، گزارشات و نتایج خود را ارائه دهد.

قضاوت حرفه‌ای:

قضاوت حرفه ای در صورتی به درستی انجام می شود که حسابرس بدون هیچ طرز فکر از پیش تعیین شده ای مدیر را نه نادرست بداند و نه درستکار. یعنی اگر قبل از حسابرسی عملیاتی پیش زمینه ای درباره مدیر داشته باشد که آن فرد درستکاری است، دیگر نمی تواند قضاوت حرفه ای انجام دهد.

صلاحیت:

حسابرس باید با داشتن علم و تجربه کافی از صلاحیت حرفه ای برخوردار باشد. علم و تجربه باید در کنار هم باشند.

کنترل کیفیت و اطمینان از کار:

موسسه حسابرسی باید دارای سیستم کنترل کیفی باشد، یعنی سه سال یکبار باید حسابرسی حسابرسان خود را توسط همکاران برون سازمانی تحت بررسی قرار دهند. با این روش از کار حسابرسان اطمینان پیدا می کنند.

۲– استانداردهای اجرای عملیات

این استانداردها هم ویژگی های خاص خود را دارند که عبارتند از:

اطمینان معقول:

انجام حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی، اطمینان معقولی را ایجاد خواهد کرد که حسابرسی عملیاتی با دقت انجام شده و آزمون ها و شواهد برای تصمیم گیری کافی بوده است.

برنامه ریزی:

حسابرسان باید طوری عملیات حسابرسی عملیاتی را برنامه ریزی کنند که، به اهداف حسابرسی دست پیدا کنند و خطر حسابرسی را برای ایجاد اطمینان معقول از نتیجه حسابرسی کاهش دهند.

سرپرستی:

مسئولین حسابرسان باید آنها را در هنگام انجام حسابرسی هدایت و رهنمود کنند‌ و همچنین آنها را برای رسیدن به اهداف حسابرسی و رعایت تمام استاندارد های حسابرسی، آموزش و آگاهی دهند.

دستیابی به شواهد کافی و مناسب:

برای نتیجه گیری باید از شواهد کافی و مناسب برخوردار بود. مناسب بودن شواهد در حسابرسی عملیاتی منظور معتبر و مربوط بودن و داشتن قابلیت اتکا پذیری آنها می باشد.

مستند سازی حسابرسی:

حسابرسان برای برنامه ریزی کردن، اجرا و گزارش دادن نتیجه حسابرسی، باید مستندات را تهیه نمایند. حسابرسان باید اهداف و روش حسابرسی و دامنه آن کار حسابرسی شده را مستند کنند‌.

۳– استانداردهای گزارشگری

استانداردهای گزارشگری برای انجام حسابرسی عملیاتی در سه مرحله گزارش تولید محتوا، صدور و توزیع گزارش انجام می شود.

گزارشگری

حسابرسان باید شکل مناسبی از گزارش حسابرسی را مورد استفاده قرار دهند. این گزارش باید قابل استفاده به شکل مکتوب و هر شکل دیگری باشد.

محتوای گزارش

محتوای گزارش باید شامل: روش حسابرسی، اهداف و دامنه کار، تایید رعایت استانداردهای حسابرسی، ماهیت اطلاعات محرمانه و… باشد.

توزیع گزارش‌ ها

از عوامل تعیین کننده چگونگی توزیع گزارش ها تهیه شده مطابق با استانداردهای حسابرسی عملیاتی ، ارتباط حسابرسان با موسسه حسابرسی و ماهیت اطلاعات گزارش می باشند. اگر گزارش محتوای امنیتی داشته باشد، توزیع گزارش محدود می شود.

اصول اخلاقی حسابرسی عملیاتی

حسابرسی عملیاتی کاری حساس می باشد که نیاز به دقت، علم و تجربه به طور همزمان دارد. افرادی که حسابرسی را بر عهده می گیرند باید از تمام اصول اخلاقی پیروی کنند. حسابرسی های مختلف اصول اخلاقی متفاوت هم دارند. رعایت اصول اخلاقی در انجام حسابرسی عملیاتی شرکت های دولتی نیاز به توجه بیشتری دارد. اصول اخلاقی این نوع حسابرسی عبارتند از:

۱– مد نظر قرار دادن منافع عمومی

مجموعه امکانات رفاهی گروهی از مردم و واحد ها را منافع عمومی می گویند که عملیات حسابرسی آنها انجام می گیرد. حسابرسی باید این مسئولیت را به عهده بگیرد که برای خدمت به مردم در زمینه منافع عمومی، حسابرسی کند. انجام حسابرسی عملیاتی با رعایت این اصل اخلاقی بسیار سخت تر است. این اصل اولویت اول در حسابرسی است و باید منافع عمومی مد نظر حسابرس باشد نه منافع شخصی.

۲– درستکاری

درستکاری در واقع انجام کار حسابرسی با طرز فکری بی طرف، واقع بین و غیر جانبدار توسط حسابرس می باشد. در حسابرسی عملیاتی باید این طرز فکر رعایت شود تا آن حسابرسی مورد اعتماد قرار گیرد. اگر حسابرسی با منافع عمومی همسو و همراه باشد، در واقع قسمت عمده ای از اصل درستکاری رعایت شده است.

۳– بی طرفی

بی طرفی در واقع قسمتی از درستکاری است. اما به خاطر اهمیت زیادی که این اصل دارد آن را در شاخه ای جداگانه نیز آورده اند. حسابرسی عملیاتی باید کاملاً بی طرفانه انجام شود. نبود تضاد منافع و سلامت کامل فکری از اصولی هستند که هر حسابدار باید حتماً دارای آنها باشد.

۴– استفاده درست از اطلاعات، منابع و جایگاه دولتی

حسابرسی عملیاتی به حسابرس اجازه می دهد تا به منابع مختلفی دسترسی داشته باشد و از آنها برای، انجام حسابرسی استفاده کند. یکی از اصول مهم اخلاقی، استفاده درست از اطلاعات، منابع و جایگاه دولتی می باشد. حسابرس از این اطلاعات برای منافع عموم مردم استفاده می کند و هدف آن نفع شخصی خود نیست. اطلاعات فقط باید توسط حسابرس بررسی شوند و نباید به دست افراد دیگر، مثل اعضای خانواده حسابرس برسد. اگر حسابرس این مدارک و اطلاعات را در اختیار افراد دیگر قرار دهد، اصل چهارم را زیر پا گذاشته و این اصل بسیار مهم می باشد.

۵– رفتار حرفه ‌ای

رفتار حرفه‌ای در واقع تمام اصول اخلاقی حسابرسی را شامل می شود. مثلاً یک حسابرس باید طبق رفتار حرفه ای، قوانین و مقررات را رعایت کند. باید همیشه طوری رفتار کند که اعتبارش ضربه نخورد، هیچ رفتاری نباید نشان دهد که باعث کم شدن اعتبار او شود. در طی حسابرسی باید بی طرفی، حفظ اطلاعات، درستکاری و… رعایت شوند. در واقع حسابرسی عملیاتی باید بر اساس قوانین و مقررات و با پایبندی به تمام اصول اخلاقی انجام شود. وقتی یک حسابرس تمام قوانین را رعایت کند و به اصول اخلاقی هم پایبند باشد، رفتاری حرفه ای از خود نشان داده است. حسابرسی عملیاتی از لحاظ رعایت قوانین از سایر حسابرسی ها سخت تر و مهم تر است، نباید هیچ خلافی در این حسابرسی دیده شود. زمانی که تمام استانداردها و چهار اصول اخلاقی دیگر رعایت شوند، ثابت می شود اصل اخلاقی حرفه ای هم رعایت شده است.

کلام آخر

حسابرسی عملیاتی سازمان ها برای اطمینان از درست بودن مدارک و صورتهای مالی انجام می شوند. برای انجام حسابرسی باید به تمام اصول اخلاقی پایبند بود و استانداردها را رعایت کرد. فرقی ندارد چه نوع حسابرسی انجام شود، در هر صورت نکات اخلاقی و استانداردها در آن وجود دارند و باید رعایت شوند. حسابرسی عملیاتی بسیار مهم و اساسی است و باید در انجام آن خیلی دقت کرد که مشکل یا اشتباهی رخ ندهد.