بررسی قانون مرور زمان مالیاتی و محل کاربرد آن
مرور زمان مالیاتی چیست؟
مرور زمان مالیاتی مدت زمانی است که در آن اظهارنامه مودی به هر دلیلی مورد بررسی قرار نگیرد مشمول قانون قرار می گیرد. این امر می تواند به هر دلیلی صورت پذیرد. در نهایت پس از اتمام زمان تعیینشده برای بررسی اظهارنامه مودی تحت قانون مرور زمان مالیات قرار می گیرد. در این شرایط دیگر نمی توان بدون رضایت خود مودی نسبت به دریافت مالیات از آن ها اقدام نمود. به بیان دیگر این قانون دارای آثار اقتصادی، حقوقی و مالیاتی فراوانی می باشد.
اگر مودی اظهارنامه خود را ثبت ننماید و یا میزان درآمد او تعیین نشود دیگر حقی بر قانون مدار برای بررسی مورد وجود ندارد. در نهایت دیگر نمی تواند برای دریافت مالیات نیز اقدام نماید. تنها زمانی امکان دخالت مستقیم قانونی در این پروسه وجود دارد که این امر به درخواست خود مودی صورت پذیرد.
دوره سه ماهه بعد از سپری شدنِ زمان تعیینشده برای ثبت درخواست مالیاتی برای اقدام برای دریافت مالیات در نظر گرفته شده است. گذر از این دوره سه ماهه تمامی حقوق قانونی را از مودی رفع می نماید و دیگر نمی توان از او مالیاتی مطالبه نمود. مشاهدهشده که گاهی مودیان مالیاتی از این قانون برای فرار مالیاتی بهره می برند.
آن ها با بهانه ای که درآمدشان در شرایط خاص طبقه بندی می گردد از پرداخت مالیات سر باز می زنند. حتی گاهی شرکت های بزرگی با این روش از پرداخت مالیات های هنگفت امتناع نمودهاند.
مدت زمان لازم برای قرار گرفتن در قانون مرور زمان مالیاتی
در واقع باید به این نکته اشاره نمود که این قانون برای دو شرایط خاص تعیین شده است. در شرایط اول مودی در زمان تعیین شده به ارائه اظهارنامه خود اقدام نموده است. اما در شرایط دوم مودی هیچگونه اظهارنامه ای را در زمان تعیین شده به ارگان های مالیاتی ارائه ننموده است. در شرایط اول مودی مشمول قانون 156 مرور زمان میگردد و در شرایط دوم مودی مشمول قانون 157 مرور زمان می گردد.
همانگونه که در متن نیز به آن اشاره نمودیم گاهی مودیان در زمان تعیین شده به ارسال برگه اظهارنامه خود اقدام نمی نمایند. یا اینکه به هر دلیلی تا بازه زمانی یکساله ای که توسط قانونگذار تعیین شده به درخواست آن ها ترتیب اثر داده نشده است. در این شرایط بعد از گذشت یکسال و همچنین گذر از دوره سه ماهه تعیین شده برای رسیدگی به این مورد اگر اقدامی صورت نپذیرد به طور قطع اظهارنامه مشمول قانون مرور زمان و قانون 156 مرور زمان می گردد. در این شرایط تمامی اطلاعات مکتوب در اظهارنامه از سود و زیان و سایر اطلاعات توسط کارشناسان تایید می گردد.
گاهی نیز امکان دارد که مودی برگه اظهارنامه خود را ارسال نموده باشد اما از ابلاغ تمامی منبع های درآمد خود سر باز زند. در این شرایط نیز اگر ظرف مدت یکسال برگه اظهارنامه او مورد بررسی قرار نگیرد و در نهایت مشمول قانون مرور زمان می گردد. کارشناسان امور مالیاتی موظف هستند تا برگه تشخیص صادره به انضمام گزارش توجیهی در رابطه با پرونده مذکور را در طی بازه زمانی ده روزه از زمان صدور به دادستانی انتظامی مالیاتی تسلیم نمایند. ادامه رسیدگی در رابطه با پرونده های اینچنینی در این مراکز محقق می گردد.
مرور زمان در قانون مالیات
قانون مرور زمان در بسیاری از کشورها جزء حقوق مودیان در نظر گرفتهشده است. در نتیجه در این کشورها توجه به این حق الزامی و نقض آن نیز ممنوع می باشد. برای مثال در قانون مدنی کشور فرانسه این چنین بیانشده که مرور زمان مالیاتی وسیله ای است برای برائت و یا تملک ذمه البته در حدود تعیینشده توسط قانون. همین امر نیز سبب شدهاست تا قانون مرور زمان برای بسیاری از کشورهای دنیا از نظر اقتصادی امری با اهمیت تلقی گردد. البته بحث مرور زمان تنها در حیطه احکام مدنی قرار نمی گیرد و احکام شرعی نیز به این مهم می پردازد.
به گونه ای که در تعاریف علمای اهل سنت اینگونه بیان می شود که مرور زمان به معنی منع پیگیری دعوا در مدت زمانی که از پیگیری آن گذشته می باشد در نظر گرفتهمیشود. البته در احکام تشیع حق از بین رفتنی نیست و تا الابد برای دارنده حق محفوظ دانستهشده است. البته در شرایط قانون گذار مطالبه حق را منوط به بررسی در بازه زمانی مشخصی بنا بر مصلحت تعیین نموده است.
برای مثال در بیان حق مرور زمان اینگونه بیانشده که اگر در طول این مدت اداره مالیاتی قادر به دریافت مالیات از مودی نباشد نمی تواند نسبت به آن اقدام نماید. این در حالی است که اگر مودی در این زمان مالیات خود را پرداخت دیگر قادر به باز پس گیری آن نمی باشد.
مرور زمان جرایم مالیاتی بر اساس ماده 157 قانون مالیات های مستقیم
ماده 157 قانون مالیات های مستقیم به مساله مرور زمان جرایم مالیاتی اشاره دارد. بر اساس این ماده: «افرادی که به عنوان مودی مالیاتی شناخته می شوند و در زمان تعیین شده نسبت به تسلیم اظهارنامه درآمد یا ارسال آن به سامانه مودیان مالیاتی اقدام نکرده اند، یا به طور کلی ملزم به ارائه اظهارنامه در موعد مالیات نبوده اند، مشمول مرور زمان جرایم مالیاتی به مدت 5 سال از تاریخ سررسید پرداخت مالیات خواهند بود.»
پس از گذشت این مدت، دیگر امکان مطالبه مالیات مربوطه وجود ندارد. مگر در صورتی که در این بازه زمانی، درآمد مودی مشخص و برگ تشخیص مالیات صادر شود و این برگ طی حداکثر 3 ماه پس از پایان 5 سال به مودی ابلاغ گردد.
مرور زمان جرایم مالیاتی در انواع مالیات ها
با توجه به بندهای این ماده، مدت زمان حداکثر برای مطالبه مالیات بر درآمد 5 سال و 3 ماه از تاریخ سررسید پرداخت خواهد بود. لازم به ذکر است که تاریخ های سررسید پرداخت مالیات های مختلف متفاوت می باشد. مودیان مالیاتی می توانند برای بررسی اظهارنامه مالیاتی و مهلت های مربوط به سررسید پرداخت مالیات بر درآمد به سامانه مودیان مراجعه کنند.
این موضوع اهمیت زیادی دارد و به همین دلیل در ادامه، سررسید پرداخت انواع مالیات بر درآمد که نقشی حیاتی در محاسبه مرور زمان جرایم مالیاتی ایفا می کند، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
مرور زمان مالیات حقوق؛ بر اساس ماده 86 قانون مالیات های مستقیم
طبق ماده 86 قانون مالیات های مستقیم، کارفرمایان در زمان پرداخت حقوق موظف به محاسبه مالیات مربوط به کارمندان خود مطابق با ماده 85 این قانون هستند و باید این مالیات را پس از کسر از حقوق، حداکثر تا پایان ماه بعد پرداخت نمایند. بنابراین، تاریخ سررسید پرداخت مالیات حقوق مبنای محاسبه مرور زمان این مالیات خواهد بود.
به عنوان مثال، سررسید پرداخت مالیات حقوق فروردین 1402، تا پایان اردیبهشت ماه 1402 خواهد بود و در این صورت، مرور زمان مالیات حقوق از ابتدای شهریور 1407 آغاز می شود. مدیران می توانند به کمک نرم افزارهای حرفه ای، محاسبه دقیق مالیات حقوق را انجام دهند تا از بروز چالش ها در زمان پرداخت جلوگیری کنند.
مرور زمان مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی؛ بر اساس ماده 110 قانون مالیات های مستقیم
بر اساس ماده 110 قانون مالیات های مستقیم، اشخاص حقوقی موظف هستند تا 4 ماه بعد از پایان سال مالیاتی، اظهارنامه، ترازنامه و سایر اسناد مالی خود را به اداره امور مالیاتی ارائه دهند و مالیات مقرر را پرداخت کنند. بنابراین، تاریخ ارائه این مستندات مبنای محاسبه مرور زمان جرایم مالیاتی اشخاص حقوقی خواهد بود.
مرور زمان مالیاتی بر ارزش افزوده؛ یک موضوع مبهم
بر اساس ماده 21 قانون مالیات بر ارزش افزوده، مودیان مالیاتی باید اظهارنامه خود را حداکثر ظرف 15 روز پس از پایان هر دوره مالیاتی به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند و همچنین، مالیات مربوطه را پس از کسر مالیات های قابل کسر در زمان مقرر پرداخت نمایند. در این قانون، به ماده 157 قانون مالیات های مستقیم اشاره ای نشده است. بنابراین، به نظر می رسد که مفهوم مرور زمان جرایم مالیاتی در مورد مالیات بر ارزش افزوده صدق نمیکند.
اما در ماده 34 قانون مالیات بر ارزش افزوده، مدت نگهداری از اسناد و مدارک مالیاتی به مدت 10 سال پس از سال مالی مربوطه تعیین شده است. به نظر می رسد که قانونگذار باید با دقت بیشتری در خصوص مرور زمان مالیاتی ارزش افزوده عمل کند. به همین دلیل، می توان نتیجه گرفت که قانون مرور زمان جرایم مالیاتی شامل مالیات ارزش افزوده نمی شود و این نوع مالیات تحت شمول قاعده مرور زمان قرار ندارد.
مرور زمان مالیات بر درآمد مشاغل؛ بر اساس ماده 100 قانون مالیات های مستقیم
طبق ماده 100 قانون مالیات های مستقیم، دارندگان مشاغل موظف اند تا اظهارنامه مالیاتی خود را که مربوط به فعالیت های شغلی آن ها در طی یک سال است، جمع آوری کرده و حداکثر تا پایان خرداد ماه سال بعد به سازمان امور مالیاتی تسلیم کنند.
این تاریخ، که به عنوان مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی شناخته می شود، مبنای تعیین تاریخ مرور زمان جرایم مالیاتی برای درآمد مشاغل خواهد بود. به عبارت دیگر، از زمان انقضای این مهلت یعنی پایان خرداد ماه سال بعد مدت زمان خاصی برای پیگیری یا مطالبه مالیات و جرایم مربوط به آن وجود دارد که معمولا به مدت 5 سال است.
به این ترتیب، هر گونه اقدام مربوط به مطالبه مالیات یا جرایم مالیاتی ناشی از عدم تسلیم به موقع اظهارنامه، باید در بازه زمانی معین شده، انجام شود. پس از آن، مودی از نظر قانونی محفوظ خواهد بود. این موضوع اهمیت زیادی دارد چرا که به مودیان مشاغل امکان می دهد تا از حقوق و مزایای قانونی خود بهره برداری کنند.
دلایل مهم در زمان استفاده از قانون مرور زمان مالیاتی
برای برقراری نظم عمومی در مسائل گوناگون نیاز است تا شاکی به ارائه مدارک، شواهد و مستندات مکتوب به مراجع قانونی بپردازد. در نتیجه برای بررسی دعوا نیاز است تا این مدارک به صورت کاملا نظام مند حفظ گردند. برای کاهش وقت و هزینه های اتلاف شده در این راستا قانون مرور زمان برای انواع شکایات و مطالبات مدنی در نظر گرفته شده است. در امور دولتی به ویژه مبحث مهم مالیاتی نیز ما شاهد استفاده از قانون مرور زمان مالیاتی می باشیم.
طبق قانون 157 مرور زمان اینگونه بیان می شود که در صورتی که مودی در تاریخ مشخص پنج ساله اظهار نامه ای به مراکز مالیاتی تقدیم نکرده و یا مشمول معافیت مالیاتی میشده است بعد از گذشت این دوره پنج ساله و دوره گذار سه ماهه دیگر نمی توان نسبت به دریافت مالیات از آن ها اقدام نمود.
گاهی نیز مشاهده می شود که مالیات از کسانی به غیر از مودی مطالبه می شود. در چنین شرایطی ارگان دریافت کننده مالیات باید نسبت به دریافت مالیات از مودی اقدام نمایند. در صورتی که این امر محقق نگردد نیز باز هم مالیات مشمول قانون مرور زمان می گردد و می توان آن را مطالبه نمود.
مواردی که مشمول قانون مرور زمان نمی گردد
در قانون موارد متفاوتی تعیینشده که از قانون مرور زمان مالیاتی پیروی نمی نمایند. یکی از مواردی که در قانون تعیینشده که در حیطه قانون مرور زمان قرار نمی گیرد مبحث مالیات بر دارایی شخصی فرد می باشد. دارایی های شخصی فرد در هر زمان از طرف کارشناسان قابل ردیابی و دریافت مالیات می باشند. مالیات بر درآمدهای حاصله از املاک نیز چه در شرایط خرید و فروش و اجاره مشمول این قانون نمی شود.
در نتیجه مودی باید در زمان نقل و انتقالات در دفاتر اسناد رسمی حتما به ارائه مدارک معتبر از سازمان های مالیاتی بپردازد. دومین موردی که از این قانون جدا میباشد مالیات و عوارض بر ارزش افزوده می باشد که در سال 1387 تعیین گردیده است. بر اساس این قانون عوارض بر ارزش افزوده مشمول قانون مرور زمان نمی گردد. در نهایت می توان اینگونه بیان نمود که مالیات اموال و دارایی های شخصی، جریمه ها اعم از جریمه های مالیاتی و عوارض بر ارزش افزوده و همچنین سایر منابع مالیات بر درآمد تابع این قانون قرار نمی گیرند.
شرایط تعیین شده برای استفاده از قانون مرور زمان
اولین شرطی که برای مودیان مالیاتی برای دسترسی به این قانون در نظر گرفتهشده مدت زمان سپریشده از زمان ارائه اظهارنامه مالیاتی و عدم رسیدگی به آن به مدت یک سال می باشد. در کسب و کارهایی که از معافیت های مالیاتی و یا حتی قوانین حمایتی برخوردار می باشند طبق قانون 157 مرور زمان این مدت 5 سال است.
در نتیجه چنانچه در حیطه زمانی تعیینشده توسط قانونگذار به پرونده مالیاتی مودی رسیدگی نشود او مشمول استفاده از قانون مرور زمان می گردد. البته در بیان کلی و تعریف قانون مرور زمان شرایط گوناگونی برای مودی وجود دارد. از این میان می توان به مواردی مانند موضوع مرور زمان، مهلت مرور زمان و در نهایت مبداء مرور زمان اشاره نمود.
انواع روش های مرور زمان مالیاتی
اولین نوع مرور زمان برای مالیات در مرحله تشخیص در نظر گرفتهشده است. در تعریف این مورد بیانشده که در واقع مدت زمانی است که از طرف قانون برای مودی تعیین شدهاست. در نهایت بعد از گذشت زمان فوق دستگاه اجرایی دیگر قادر به تشخیص و تعیین میزان مالیات برای مودی نمی باشد. نوع دوم قانون مرور زمان در مرحله وصول در نظر گرفتهشده است. در این شرایط نیز که در برخی از کشورها مانند فرانسه حاکم می باشد
با وجود رسیدگی و صدور برگه تشخیص مالیات بعد از سپری شدن زمان مندرج در قانون باز هم نمی توان نسبت به دریافت مالیات اقدام نمود. در نهایت سومین نوع قانون مرور زمان همان قانون مرور زمان رسیدگی می باشد. نوع دیگری از قانون مرور زمان نیز برای زمانی ابلاغ به تاخیر افتاده در نظر گرفته شدهاست. در این شرایط بعد از گذر دوره پنج ساله اگر برگه ابلاغ و یا صدور نهایی ظرف سه ماه به مودی ارائه گردد نیز باز هم مشمول قانون مرور زمان قرار خواهد گرفت.
نتیجه گیری
به موجب قانون تعیین شدهاست که برخی از مشاغل در دوره های گذار یک ساله مکلف به ارائه برگه های اظهارنامه مالیاتی می باشند. در اینگونه فعالیت های اقتصادی چنانچه بعد از گذشت دوره یکساله میزان مالیات و درآمدها و سود و زیان شخص بررسی نگردد مشمول قانون مرور زمان می گردد. در این شرایط قانونگذار دیگر قادر به بررسی مالیات فرد نبوده مگر در شرایطی که خود مودی در این رابطه اقدام نماید. البته در برخی مشاغل نیز مشاهده می شود که در طی دوره های گذار پنج ساله از پرداخت مالیات معاف می باشند و یا بنابر دلایل گوناگون از ارائه اظهارنامه امتناع نموده اند.
در این شرایط نیز بعد از گذر از دوره پنج ساله یاد شده در متن قانونگذار نمی تواند نسبت به دریافت مالیات اقدام قانونی صورت دهد. در نتیجه در این شرایط نیز مودی مشمول قانون مرور زمان مالیاتی خواهد شد.
البته باید به این نکته نیز اشاره نمود که با توجه به اینکه مدت زمان تعیینشده برای بهره مندی از این قانون دوره ای پنج ساله می باشد. اما مدت تعیین آغاز مشمولیت از این قانون در شرایط گوناگون و نحوه مصاحبه آن متفاوت می باشد. همچنین با توجه به این مورد که بر جرایم مالیاتی قانون مدت زمان تعلق نمی گیرد باید به این نکته اشاره نمود که عموما مدت زمان مندرج برای نگهداری از اسناد مربوط به این امر ده سال در نظر گرفته شدهاست. در نتیجه بعد از گذشت زمان فوق به نحوی جرایم مالیاتی باز هم مشمول قانون مرور زمان قرار می گیرند.
دیدگاهتان را بنویسید