بررسی انواع مالیات سبز؛ تاریخچه، فواید و معضلات آن
مالیات سبز از چه اصولی سرچشمه می گیرد؟
حتما تا بحال نام مالیات سبز را شنیدهاید. مالیاتسبز با نام مالیات زیست محیطی هم شناختهمی شود. این نوع از مالیات، برای فعالیت ها و کارهایی در نظر گرفتهمیشود که باعث آلودگی محیط زیست شده یا به طبیعت آسیب می رسانند.
در این مطالب، ابتدا میخواهیم به تعریف درستی از مالیات زیست محیطی بپردازیم؛ سپس با نگاهی به تاریخچه آن، به بررسی انواع مالیات زیست محیطی خواهیم پرداخت. در آخر، فواید و معضلات قانون مالیات سبز را بیان می کنیم.
همان طور که در مطلب بالا اشاره کردیم، قانون مالیات زیست محیطی برگرفته از آلودگی و آسیبی است که به طبیعت وارد می شود. اساس مالیاتسبز بر مبنای اصل ” آلاینده، پرداخت می کند ” است. از این جمله کوتاه میتوان به تعاریف متنوعی دست یافت. مثل ” کسی که محیط زیست یا طبیعت را آلوده می کند، باید به خاطرش هزینه پرداخت کند ” یا ” آسیبی که به طبیعت وارد می شود، باید بهگونه ای جبران شود”.
اما شاید مهم ترین تعریفی که میتوان از آن فهمید، این باشد که آسیب های ناشی از آلودگی توسط شخص آلوده کننده به وجود آمدهاند؛ پس هزینه های آن هم در قالب خدمات و اقدامات جایگزین آن، متوجه شخص آلوده کننده خواهند بود.
مالیات گاز کربن
بگذارید با مثالی از گاز کربن، به درک بهتری از اصول مالیات سبز برسیم.
بر هیچکس پوشیدهنیست که گاز کربن، مسبب چه مشکلاتی برای طبیعت و حتی انسان ها بودهاست. بنابراین، مالیات کربن، شاخه های از مالیات زیست محیطی به شمار می رود. مالیات کربن به این دلیل وجود دارد تا کارخانجات، سازمان ها و کارگاه هایی که بیشترین میزان تولید کربن دی اکسید را دارند، جریمه کند.
شاید فکر کردن به وضع چنین مالیاتی، بی اهمیت به نظر برسد یا حتی نسبت به آن بی تفاوت رفتار کنیم. اما باید توجه داشته باشیم که کربن، خطرناک ترین گازی است که نه فقط به طبیعت و انسان، بلکه به جو زمین هم آسیب می رساند.
به نمونه های دیگری که مشمول مالیاتسبز می شوند، توجه کنید.
گازسوزی غیر استاندارد و ایجاد آزار صدایی، دو مثال دیگر از آسیب هایی هستند که مشمول مالیات می شوند. مالیات گازسوزی برای ماشین های جدیدی در نظر گرفتهمیشود که با استانداردهای بهره وری و مصرف سوختی که توسط دولت وضع شدهاند، مغایرت دارند.
مالیات صدا نیز برای نهادها، کارخانجات و کارگاه هایی در نظر گرفته می شود که از حد مجاز ایجاد صدا، فراتر می روند.
نکات مثبت قانون مالیاتسبز
پیش از بررسی تاریخچه مالیات زیست محیطی بهتر است از دیدگاه هواداران و مخالفان این قانون، به نکات کلیدی مثبت و منفی آن نگاه کنیم.
افراد موافق، مدعی هستند که مالیات زیست محیطی در کاهش سطح آلودگی، افزایش عایدی دولت و پیشرفت فناوری های سبز جدید بسیار کارآمد بوده است. از سویی دیگر، افراد مخالف معتقد هستند که مالیاتسبز، باعث افزایش هزینه برای برخی از کارخانجات که نیاز به انجام کسب و کارهای خاص هستند، شدهاست. آن ها همچنین به عدم حضور تعاریف استاندارد و اجرای آنان اشاره دارند که همین موضوع، دلایلی را بهوجود آورده که افراد را از پرداخت مالیات، استنکاف می کند.
بررسی تاریخچه
اولین کشوری که اقدام به وضع قانون مالیات زیست محیطی کرد، کشور فنلاند بود. فنلاند در سال 1990 با هدف کاهش اقدامات کربن زا، قانون مالیات کربن را ارائه کرد. کشورهای سوئد و دانمارک، یک سال بعد یعنی در سال 1991 با پیروی از فنلاند، به وضع چنین قانونی اقدام کردند. در حال حاضر، بیش از 16 کشور در اروپا از این قانون مالیات بر کربن دی اکسید تولیدی از کارخانجات آلاینده پیروی می کنند.
جالب توجه است که برخی کشورها، مانند کشور فرانسه، از چارچوب مفهومی مالیات زیست محیطیپیشی گرفته و حالت های دیگر آلودگی را نیز مشمول مالیات کرده است. برای مثال، آلودگی صوتی که توسط اپراتورهای تجاری و غیر تجاری فرودگاه های شلوغ تولید میشود، مشمول پرداخت مالیات است.
انواع آلاینده های زیست محیطی
در مطالب بالا، با نمونه هایی از آلاینده ها و مالیاتسبز بر آن ها آشنا شدیم. مالیات سبز را می توان برای انواع مختلفی از ابزارها و کارخانجات آلاینده اعمال کرد. به چند نمونه رایج آن ها دقت کنید:
- آلودگی هوایی
- مدیریت پسماند
- ایجاد انرژی
- حفاری
- و آلودگی صدایی
اکنون که با انواع آلاینده های زیست محیطی آشنا شدهایم، به سراغ بررسی فواید و معضلات مالیات سبز می رویم.
فواید و معضلات قانون مالیاتسبز
همانطور که حتما تاکنون متوجه شدهاید، مالیات زیست محیطی هم مانند هر ابزار سیاستی طراحیشده تا به اهداف معینی دست یابد. مالیات زیست محیطی هم مانند هر قانونی، فایده ها و مشکلات خودش را دارد.
فواید
1- مالیاتسبز به ترویج شیوه های پایداری میان افراد و شرکت ها میپردازد و همچنین باعث کاهش آلودگی می گردد.
مالیات هایی که برای انتشار کربن و بهره وری سوخت وضع می شوند، استراتژی کارآمد و موثری برای انتقال از سوخت های فسیلی به سوخت های سبز هستند. سوخت های سبز، توسط منابع جدید انرژی که تجدید پذیر هم هستند، تامین می شوند.
بر اساس داده های بانک جهانی، اقدامات کشور فنلاند در کاهش سطح انتشار گاز کربن از سال 1991 تا سال 2014 بسیار موفقیت آمیز بوده است. فنلاند توانسته سرانه کربن 10.71 تن متریک (هزار کیلویی) را تا سرانه 8.66 تن متریک کاهش دهد.
گسترش دامنه مالیات زیست محیطی همچنین باعثشده تا سهامداران بیشتری نیز با انگیزه قوی تری نسبت به کاهش اقدامات آسیب زننده به محیط زیست، عمل کنند.
2- مالیات کربن، تبدیل به منبعی مهم و رو به رشد در سراسر جهان شده که برای تولید عایدی دولت ها، به خصوص در ارتقای کشور بسیار مفید عمل می کند.
در سال 2018، گزارشی از سوی سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی (OECD – Organization for Economic Co-operation and Development ) در زمینه کل مالیات عایدی کشورهای دانمارک و هلند، برآورد کرد که به میزان 8 تا 8.6 درصد آن، برگرفته از مالیات سبز بوده است. کشور هند، 18 درصد از مجموع مالیات عایدی اش، متشکل از مالیات زیست محیطی بوده است.
صنعت انرژی، مدت زیادی است که جزو بزرگ ترین آلاینده های کره زمین محسوب می شود. این صنعت، 76.9 درصد از تمامی مالیات های سبز اتحادیه اروپا را در سال 2017 در بر داشته که همچنین با میزان 19.6 درصدی مالیات صنعت حمل و نقل همراه بوده است.
3- مالیات سبز در تامین رفاه و طرح های اختصاصی رفاه اجتماعی، در ایجاد عایدی اضافی کمک می کند. برای مثال، کشورهای بسیاری از درآمدی که توسط مالیات کربن به دستآمده، در برنامه ها و طرح هایی استفاده میکنند که افراد نیازمند جامعه را هدف قرار دادهاست.
نکته
از طرف دیگر، کشورها اقدام به بازپرداخت مبلغ مالیات به شهروندان می کنند. برای مثال، کشور کانادا تخفیف های 90 درصدی به شهروندان به خاطر وجوهی که از طریق مالیات کربن جمع شده اند، ارائه می کند.
4- از مالیات زیست محیطی می توان به عنوان یک محرک در استفاده از فناوری های جایگزین نیز بهره برد. از آن جایی که فناوری سوخت های فسیلی رایج برای تولید کنندگان و مصرف کنندگان بسیار گران میشود، بهره های به دستآمده از این نوع مالیات را میتوان در جهت دهی به مردم در استفاده از فناوری های جایگزین سوخت فسیلی به کار برد.
5- به خاطر وجود فناوری های سبز، افزایش میزان مالیاتسبز و همچنین افزایش سرعت بهره وری از آن، اکوسیستم با رشد بی نظیری مواجه شدهاست. روز به روز بر تعداد سرمایه گذاران ریسک پذیر و شرکت های سرمایه گذاری که اعتقاد دارند ” فناوری های سبز جایگزین، قدرت جامعه آینده خواهد بود ” اضافه میشود.
با وجود مزیت های فوق العاده ای که مالیات سبز در پی داشته و سبب کاهش انتشار کربن دی اکسید در جو زمین شدهاست، نمی توان از تاثیر و تغییر متفاوت آن بر زمین چشم پوشید.
مشکلات
1- هیچگونه تعریف یا استاندارد مشخصی برای مالیات سبز وجود ندارد. این مسئله، باعث میشود که قوانین مالیات گیری بهصورت دلخواه وضع بشوند. برای نمونه میتوان به مالیات کربنی که در کشورهای سراسر جهان وضعشده، بهعنوان مشکل اشاره نمود.
گاز کربن دی اکسیدی که در اتمسفر منتشر میگردد، در برخی کشورهای اروپایی مانند سوئد، به سرانه 126 متریک تن هم می رسد. از سویی دیگر، ایالات متحده آمریکا در حال حاضر اصلا قانون مالیات کربن را ندارد.
در این مورد، تفاوت نظر در سوئد در مقایسه با آمریکا، ممکن است شخصی را که اطلاعات کافی ندارد، به این تصور بیندازد که انتشار کربن، مشکلی جدی بوده و باعث آسیب بیشتری به محیط زیست بشود. اما آمریکا در سال 2016 به میزان 4 برابر نسبت به سوئد، گاز کربن دی اکسید را منتشر کرده است.
چنین وضعیتی در کشورهای درحال پیشرفت مانند هند و چین، پیچیدهتر می شود. چرا که آن ها مجبور هستند تا تعادلی میان الزامات حفاظت از محیط زیست و تقاضاهای رقابتی برای ارتقا و پیشرفت را برقرار کنند.
نکته
زغال سنگ در این کشورها، هنوز به عنوان سوخت تامینی غالب شناخته میشود و مالیاتسبز برای جلوگیری از ایجاد موانع برای صنعت، مجبور به مداخله است. در نتیجه، این مالیات با بهره بسیار کمتری همراه بوده و حتی جرائم ناچیز تری برای کارخانجات در نظر میگیرد.
2- مالیات سبز همچنین میتواند باعث افزایش هزینه های تولید شود که در نتیجه، منجر به افزایش یافتنِ هزینه های کلی محصول میگردد. وقتی شرکتی که از سوخت فسیلی استفاده میکند، برای پرداخت مالیات زیست محیطی جریمه شود، این جریمه را با افزایش قیمت محصولات، به مشتریان تحمیل می کند.
تحقیقی که در این زمینه انجام شد، ثابت کرد که مصرف کنندگان کم درآمد، بیشترین ضربه را به خاطر این افزایش هزینه، متحمل می شوند. نه تنها بر آن ها، بلکه برای طرح ها و برنامه های رفاه اجتماعی نیز باعث ایجاد مانع می شود.
مالیات زیست محیطی، راه حفاظت از طبیعت را هموار می سازد
اکنون با خواندنِ مطالبی که در بالا ذکر شد، به درک بهتری از مالیات سبز رسیدیم. در آخر باید بگوییم که مالیات زیست محیطی، طرحی است که برای رفتارها، کارها و مشاغلی ایجاد شده که به سلامت کره زمین آسیب می زنند. آن ها بر اصل ساده ” آلاینده، پرداخت میکند” بنا شدهاند و اینکه در متوقف سازی تغییرات آب و هوایی، بسیار ضروری هستند.
دیدگاهتان را بنویسید