قانون ترک کار و عواقب آن

منظور از قانون ترک کار چیست؟

قانون ترک کار چیست و دارای چه عواقبی است؟ وقتی دو نفر با هم قراردادی را امضا می کنند، از نظر قانونی مسئول مفاد قرارداد هستند. این امر در مورد همه قراردادها، از جمله قراردادهای قانون کار، بین کارمند و کارفرما اعمال می شود.

یکی از مواردی که ممکن است در قراردادهای قانون کار کمتر مورد توجه قرار گیرد، قانون ترک کار است. اینطور نیست که یک روز صبح تصمیم گرفتید بدون اینکه به رئیستان بگویید سر کار نروید. درست مانند سایر امور در زندگی اجتماعی، ترک شغل قوانین خاص خود را دارد. در این مقاله شما را با قوانین ترک شغل و عواقب مالی و قانونی آن آشنا می کنیم.

استعفا یعنی چه؟

استعفا عبارت است از کناره‌ گیری کارمند از مسئولیت‌ های حرفه‌ ای خود بدون رعایت تشریفات مربوط به خاتمه قرارداد کار یا استعفا و به منظور فسخ همکاری. در قانون کار مصوب 1369، در تبصره ها یا بخشنامه ها، قانونگذار به صراحت به قوانین مربوط به ترک شغل اشاره نکرده است. فقط در ماده 25 این قانون به فسخ یک طرفه قرارداد کار اشاره شده است. در این ماده آمده است که:

اگر قرارداد کار برای مدت معینی یا برای انجام کار خاصی منعقد شود، هیچ یک از طرفین حق فسخ قرارداد و ترک کار را ندارند.

تبصره: حل و فصل اختلافات ناشی از این گونه قراردادها و ترک کار در صلاحیت هیات های حل اختلاف است.

بر اساس این ماده قانون ترک کار را می‌ توان به صورت زیر بیان کرد: در صورتی که کارگر به‌ طور یک‌ طرفه قرارداد کار را فسخ کند و بدون دلیل موجه یا قبل از انقضای مهلت، محل کار را ترک کند، کارفرما می تواند از کارگر به هیات های حل اختلاف شکایت کند.

نکته: در صورتی که کارگر قصد فسخ قرارداد را نداشته باشد، عدم حضور وی در محل کار، تعلیق کار محسوب نمی شود.

مراحل قانونی برای ترک کار چیست؟

زمانی که کارگری بخواهد کار خود را ترک کند، باید در زمان ترک کار قوانین زیر را رعایت کند:

• دو تا چهار هفته قبل از اینکه قصد ترک را دارید به کارفرمای خود اطلاع دهد.
• استعفا و دلیل خود را طی نامه ای رسمی به کارفرمای خود اطلاع دهد. استعفانامه باید کوتاه، محترمانه و واضح باشد.

قوانین ترک کار حرفه ای

اگر کارمند قوانین فوق را رعایت نکند، کارفرما می تواند برای ترک کار ناعادلانه شکایت کند. قوانین ترک کار حرفه ای شامل موارد زیر می شود:

• رعایت سلسله مراتب استعفا. ابتدا مدیر یا سرپرست اصلی خود را از تصمیم خود برای پایان دادن به شراکت مطلع کنید. سپس آن را با همکاران خود در میان بگذارید.
• با گزارش به موقع به کارفرمای فعلی خود زمان کافی برای پیدا کردن جایگزین جدید خود را داده و سپس آموزش های لازم را برای اجرای بهتر ماموریت ها به نیروهای ذخیره بدهید.
• زمان دقیق ورود به محل کار جدید را به کارفرمای آینده اطلاع داده و برنامه ریزی های لازم را انجام دهید.

بر اساس قانون ترک کار قرارداد کتبی شامل ضمانت نامه قابل اجراتر است.

دلایل ترک کار کارگران

هنگامی که یک کارگر یا کارمند تصمیم به ترک شغل خود می‌ گیرد، ممکن است این اقدام موجب ترغیب دیگر کارکنان به ترک کار نیز شود. این وضعیت می ‌تواند منجر به از دست رفتن چندین نیروی ارزشمند در یک سازمان یا شرکت گردد. در صورتی که با اصول و علل ترک کار آشنا باشید، می ‌توانید نقاط ضعف سازمان خود را شناسایی و اقدامات لازم را برای حفظ نیروهای خوب انجام دهید. همچنین، با تقویت مدیریت و بخش منابع انسانی، امکان جذب نیروی جدید و با کیفیت نیز وجود دارد. در ادامه، مهم‌ ترین دلایل ترک کار توسط کارکنان را بررسی خواهیم کرد.

1. عدم پرداخت حقوق

عدم پرداخت حقوق به موقع یکی از عواملی است که می ‌تواند نارضایتی و تنش در محیط کار ایجاد کند. برخی کارفرمایان در پرداخت حقوق و مزایا دچار تاخیر می ‌شوند که این امر باعث نارضایتی کارکنان می‌ گردد. در چنین شرایطی، کارگران می ‌توانند برای پیگیری حقوق خود به مراجع قانونی مراجعه کنند. شایان ذکر است، عدم دریافت به موقع حقوق باید به ‌عنوان یک دلیل قانونی برای ترک کار تلقی شود.

2. مدیریت ناکارآمد

مدیریت ضعیف ممکن است باعث افزایش استرس و بی ‌علاقگی کارکنان به کار شود. در مقابل، مدیران توانمند می‌ توانند وفاداری و عملکرد کارکنان را ارتقا بخشند. مدیران باید مسئولیت‌ های خود را شناخته و به بهبود مهارت ‌های رهبری خود ادامه دهند. نظرسنجی ‌های ناشناس و مطالعه کتاب‌ های مرتبط می ‌توانند به آن ها در این مسیر کمک کنند.

ادعای خسارت از ترک کار

در صورتی که کارگر بدون اطلاع قبلی و بدون دلیل موجه کار را ترک کند، کارفرما می ‌تواند ادعای خسارت کند. اثبات ترک کار بر عهده کارفرما است که باید با ارائه مدارک مستند از جمله قرارداد، مدارک ورود و خروج، و بیمه‌ های پرداختی این ادعا را ثابت کند. شکایت در این زمینه معمولا به اداره کار و رفاه اجتماعی ارجاع می‌ شود و پس از بررسی مدارک، پرونده مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.

گاهی اوقات، کارگری ممکن است به دلایلی به طور موقت غایب شود. اما این به معنای ترک کار نیست. در چنین مواردی، کارگر می ‌تواند به دلیل نقض قوانین کار از کارفرما شکایت کند. مراحل شکایت کارفرما از کارگر به شرح زیر است:

1. جمع ‌آوری مدارک مربوط به اثبات رابطه کاری (قرارداد، مدارک ورود و خروج، مدارک بیمه و…).
2. ثبت شکایت در اداره کار و رفاه اجتماعی.
3. تلاش برای ایجاد سازش میان طرفین در هیات تشخیص.
4. صدور رای نهایی در صورت عدم توافق.

با آگاهی از این مسائل، کارفرمایان می‌ توانند راهکارهای مناسبی برای حفظ و جذب نیروهای کارآمد اتخاذ کنند.

عواقب ترک کار

قرارداد کار به صورت شفاهی و کتبی بین کارمند و کارفرما منعقد می شود و در صورت عدم رعایت آن شامل مجازات های قانون ترک کار می شود:

• قرارداد کتبی شامل ضمانت نامه قابل اجراتر است. به عبارت دیگر، در صورت بروز اختلاف، طرفین می توانند به هیات حل اختلاف مراجعه کرده و در مورد فرد خاطی تصمیم مقتضی بگیرند.
• قانون ترک کار، قراردادهای شفاهی را مانند قراردادهای کتبی معتبر می داند. اما از آن جایی که تعهدات در این قرارداد نوشته نشده است، احقاق این حق مشکل است.

تبعات ترک کار از نظر مالی

اگر قصد ترک کار را دارید، باید اقداماتی را انجام دهید، مثلا کارفرما یا سایر کارمندان را از تصمیم خود مطلع کنید تا کارفرمای شما بتواند شخص دیگری را جایگزین شما کند. در واقع، شما نباید در آخرین لحظه بدون اینکه به کسی بگویید کار خود را رها کنید. در غیر این صورت، عواقب قانون ترک کار ممکن است از دو جهت برای شما خوشایند نباشد: بازنشستگی و بیمه بیکاری.

سنوات: عدم تعلق آن به کارگران پس از ترک کار در قراردادهای دائم و موقت به شرح زیر بررسی می شود:

• قرارداد نامحدود: در صورتی که کارگر قرارداد نامحدود یا غیر معین داشته باشد و استعفا دهد، نمی تواند حق اخراج دریافت کند. در واقع این مسئله منطبق بر مفاد قانون کار است، قانونگذار سنوات کار نکردن او را لحاظ نکرده است و کارگر نمی تواند در این مورد مطالباتی داشته باشد.
• قرارداد موقت: اگر کارگر قرارداد موقت داشته باشد و هر قراردادی در پایان سنوات قرارداد قبلی خود را دریافت کند، بر اساس قانون ترک کار سنوات یا مزایای آن قرارداد به آن ها تعلق نمی گیرد.

بیمه بیکاری: بدیهی است کارگری که داوطلبانه بیکار نشده و اقدام به ترک شغل خود می کند، طبق ماده 2 قانون بیمه بیکاری نمی تواند از بیمه بیکاری بهره مند شود.

مسئولیت کارگر در مقابل کارفرما

زمانی که برای انجام مسئولیتی قراردادی کتبی یا شفاهی می بندید، در برابر مالک کسب و کار و وظایفی که به شما واگذار شده است مسئول هستید. ترک شغل به این صورت به رئیس و کارفرمای شما آسیب و خسارت می زند. در صورتی که قرارداد کار کتبی باشد کارفرما می تواند از شما به وزارت کار شکایت کند و بر طبق آن خسارت مطالبه کند.

اما اگر عقد لفظی باشد، اگر کارفرما بتواند وجود رابطه بین کارمند و کارفرما را ثابت کند، ممکن است از ترک کار کارمند و جلوگیری از انجام مسئولیت های محول شده شکایت کند. در این صورت قانون ترک کار اعمال می شود.

مهلت اعلام ترک شغل

پس از اعلام تصمیم استعفا، کارگر باید به مدت 30 روز تا یافتن جایگزین توسط کارفرما در همان سمت به کار خود ادامه دهد. این بستگی به توافق بین کارگر و کارفرما دارد. گاهی اوقات کارفرما بلافاصله استعفای کارمند را می پذیرد و او را تا یک ماه آینده نگه نمی دارد.

مراحل ثبت شکایت بر اساس قانون ترک کار

بر اساس قوانین اخراج، در صورتی که کارمند بدون هماهنگی، همکاری خود را با کارفرما قطع کند، کارفرما می تواند به شرح زیر علیه کارمند اقدام قانونی کند:

• تهیه مدارک در خصوص وجود رابطه بین کارمند و کارفرما. مدارک دال بر انعقاد قرارداد کتبی یا شفاهی
• به اداره کار شکایت کنید.
• اتخاذ تدابیر لازم جهت شکایت به کمیته تشخیص توسط متخصصین رشته خود و توافق طرفین.

چه کسی مسئول تایید ترک شغل است؟

اثبات استعفا با کارفرما است. کارفرما موظف است با ارائه متن قرارداد یا مدارک کتبی بر اساس قرارداد شفاهی با کارگر، ادعای خود را ثابت کند. در این صورت در صورت خسارت در اثر ترک شغل کارگر می تواند در مراجع ذی صلاح اقدامات قانونی انجام دهد.

تفاوت میان غیبت فرد و ترک کار چیست؟

کارگر در غیاب خود قصد فسخ قرارداد را ندارد در صورتی بر اساس قانون ترک کار، فرد به قصد فسخ قرارداد کار را رها می کند. اما در واقعیت، هیچ معیار دقیقی برای تفاوت بین غیبت و اخراج وجود ندارد. شاید کارگر حتی بعد از ده روز غیبت هم قصد فسخ قرارداد را نداشته باشد.

نکته: دوستان عزیز اگر قصد فسخ قرارداد کاری خود را ندارید حتما غیبت خود را با کارفرما یا مدیر مربوطه هماهنگ نمایید. زیرا طبق ماده 27 قانون کار، کارفرما می تواند در صورت عدم انجام وظایف محوله کارگر را اخراج و قرارداد کار را فسخ کند. غیبت کارگر حتی برای مدت کوتاه ممکن است به منزله قصور در انجام وظایف تلقی شود. از طرف دیگر، هر چه مدت زمان طولانی‌تری کارگر در محل کار نبوده باشد، اثبات ترک کار آسان‌تر است.

در قانون ترک کار شرایط خاصی برای استفاده از مرخصی وجود دارد. قبل از ترک کار حتما مراحل قانونی استفاده از مرخصی را رعایت کنید.

نکات در مورد قانون ترک کار

• در صورتی که کارفرما با کارگر قرارداد کار موقت منعقد کند، موظف به پرداخت کلیه مطالبات در پایان قرارداد می باشد. به عبارت دیگر، بدهی های پرداخت نشده در حکم امانی در دست صاحب کسب و کار خواهد بود. زیرا انعقاد قرارداد جدید به معنای انعقاد و فسخ قرارداد قدیم است. بدین ترتیب، طبق قوانین جواز کار، در قراردادهای مدت معین، کارفرما فقط در آخرین قرارداد کارگر مجاز به پرداخت دیه خواهد بود.
• در زمینه وصول بیمه بیکاری، به این علت که فرد خودخواسته کار را رها کرده است بنابراین نمی تواند برای بیمه بیکاری اقدام کند. بیمه بیکاری فقط در صورت بیکاری بر خلاف میل کارگر به او تعلق می گیرد.

سخن آخر

در این مطلب سعی کردیم در مورد قانون ترک کار و عواقب آن صحبت کنیم. اگر کارگر بدون اطلاع کارفرما و ارائه استعفا، شغل خود را ترک کند، باید منتظر عواقب مالی و قانونی آن باشد. شما به عنوان کارفرما باید بدانید که بی اطلاعی از قانون کار می تواند شما را از ابتدایی ترین حقوقتان محروم کند.