حسابرسی بیمه تامین اجتماعی چیست؟

حسابرسی بیمه تامین اجتماعی چیست؟

شرکت‌ ها و اشخاص حقوقی ملزم به پرداخت حق بیمه کارکنان خود می‌ باشند. به علاوه، موسسه حسابرسی بیمه تامین اجتماعی نیز موظف است دفاتر قانونی شرکت ‌ها را بررسی کرده و اطمینان حاصل کند که این شرکت ‌ها به طور دوره ‌ای یا در مواقع استفاده از جابجایی سهام، مفاصاحساب، انتقال مالکیت و سایر موارد، از رعایت قوانین پیروی کرده ‌اند.

از آن‌ جا که حسابرسی بیمه اهمیت بسزایی برای کارفرمایان، شرکت ‌ها و به طور کلی اشخاص حقوقی دارد، در این مقاله به بررسی حسابرسی بیمه تأمین اجتماعی خواهیم پرداخت و با فرآیند انجام آن آشنا می شویم.

تعریف بیمه تأمین اجتماعی

پیش از اینکه پاسخ پرسش “چیستی حسابرسی بیمه تأمین اجتماعی” را بدهیم، بهتر است که کمی با مفهوم بیمه تأمین اجتماعی و اهمیتی که دارد آشنا شویم. این نوع بیمه به واسطه قوانین کار در ایران تأسیس شد که هدف آن تضمین و حمایت از حقوق کارگران می باشد. سازمان تأمین اجتماعی یکی از بزرگ ترین نهادهای کشور است که از کارگران، کارمندان، افراد مشغول به کار در ادارات و کارخانه ‌ها و همچنین افراد معمولی در جامعه که فعالیت ‌های مثبتی دارند، حمایت می ‌کند تا آن ها در زمان بازنشستگی از حقوق و در زمان کار از خدمات درمانی و رفاهی بهره‌ مند شوند.

طبق قوانین بیمه تأمین اجتماعی، همان طور که پرداخت حقوق و دستمزد کارگران در یک شرکت یا کارخانه اجباری و ضروری است، پرداخت حق بیمه آن ‌ها را نیز الزام دارد. موسسه حسابرسی بیمه تأمین اجتماعی مسئولیت دارد تا از اجرای این تعهدات اطمینان حاصل کند.

آشنایی با حسابرسی بیمه تامین اجتماعی

بررسی اسناد مالی کارفرمایان و دفاتر قانونی شرکت ‌هایی که در تأمین اجتماعی پرونده و کد کارگاهی دارند فرایندی با نام حسابرسی بیمه تأمین اجتماعی را باید طی کند.

در این نوع حسابرسی، اسناد مالی کارگاه‌ ها که به حساب‌ های هزینه ‌ای ارتباط دارند، بررسی می شوند تا از پرداخت حق بیمه توسط کارفرما اطمینان حاصل کنند. این فرایند حسابرسی بیمه اغلب به صورت دوره ‌ای انجام می‌ شود و با توجه به قوانین مربوطه، در صورت عمل نکردن به آن مشمول جریمه خواهند شد.

ماده 28 و 38 قانون تأمین اجتماعی

ماده 28 و ماده 38 از قانون تأمین اجتماعی نحوه انجام حسابرسی بیمه را تعیین می ‌کنند. طبق ماده 28، حق بیمه باید به اندازه سی درصد از مزد یا حقوق پرداختی تعیین شود که هفت درصد آن به عهده بیمه شده، بیست درصد به عهده کارفرما و سه درصد به عهده دولت است. همچنین، حق بیمه سهم کارفرما در حال حاضر با اعمال بیمه بیکاری، سهم دولت را نیز باید بپردازد و این مبلغ به بیست و سه درصد افزایش یافته است.

از سوی دیگر، ماده 38 قانون تأمین اجتماعی تمامی کارفرمایان و پیمانکاران زیر نظر سازمان تأمین اجتماعی را الزام به بیمه‌ گذاری کارکنان خود، همچنین انجام مراحل لازم برای بیمه ‌گذاری نیروهای مربوط به پروژه‌ های مناقصه ‌ای و قراردادی می ‌کند. از این رو، موسسه حسابرسی بیمه تأمین اجتماعی، با استناد به این دو ماده اساسی در قانون ملزم به اطمینان از پرداخت حق بیمه توسط کارفرمایان است.

به طور کلی، حسابرسی بیمه تامین اجتماعی به دو بخش اصلی تقسیم می‌ شود که به ماده 28 و 38 قانون تأمین اجتماعی اشاره دارد. این دو بخش شامل موارد زیر است:

1. از رعایت حقوق بیمه ‌ای کارکنان توسط کارفرمایان اطمینان حاصل کند: در این بخش، سازمان با بررسی دقیق دفاتر قانونی و مدارک مرتبط از جمله لیست بیمه و حتی در برخی موارد، لیست مالیات شرکت‌ ها، وظیفه رصد و اطمینان از رعایت حقوق بیمه ‌ای کارکنان را برعهده دارد.
2. اجرای قوانین تأمین اجتماعی مطابق ماده 38 را تضمین کند: در این بخش، رسیدگی ‌کنندگان و حسابرسان تأمین اجتماعی به دقت تأیید قراردادها، پرداخت ‌های کارمزد و صورتحساب ‌هایی که شامل کارمزد می شوند را بررسی می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که تمامی کارکنان قراردادی حقوق بیمه ‌ای خود را طبق ماده 38 دریافت نمایند.

برای آشنایی با مقاطعه کاری؛ ماده 13 قانون کار کلیک کنید.

تعیین اختیارات سازمان و ماده 47 قانون تامین اجتماعی

ماده 47 از قانون تأمین اجتماعی به مسائل حسابرسی بیمه اشاره می ‌کند. طبق این ماده، کارفرمایان مکلف هستند صورت مزد و حقوق و مزایای بیمه شدگان همچنین دفاتر و مدارک لازم را به موقع به بازرس سازمان ارائه کنند.

بازرسان سازمان می ‌توانند از دفاتر و مدارک مذکور رونوشت یا عکس تهیه کرده و به منابع مرتبط مراجعه نمایند. بازرسان سازمان دارای حق بازرسی کارگاه‌ های مشمول قانون و اختیارات مشابه با مواد 52 و 53 قانون کار هستند و نتایج بازرسی در حداکثر دو ماه به کارفرما اعلام خواهد شد.

موسسه حسابرسی بیمه تأمین اجتماعی به اجرای دوره ‌ای بازرسی از کارگاه‌ های تحت پوشش ماده 47 می ‌پردازد، وظیفه و اختیارات خود را بر پایه این ماده قانونی انجام می ‌دهد.

با توجه به شرایط حسابرسی بیمه، معمولاً مدارک مربوط به دوره 10 ساله مورد بررسی قرار می ‌گیرد. با این حال، به دلیل حجم زیاد پرونده‌ ها و زمان بررسی مدت طولانی حساب ‌های 10 ساله، تصمیم گرفته شده است که به جز شرکت‌ های دولتی، فقط مدارک سال مالی آخرین دوره مورد بازرسی قرار گیرد. البته بر اساس بخشنامه مورخ 05/03/1397 به شماره 2440/97/1000، استثناهایی نیز وجود دارد:

• در مواردی که مرتبط با ادعای سوابق و یا دستمزد باشد.
• در درخواست های مبتنی بر آراء مراجع قضایی و شبه قضایی و در شرکت ‌های در حال تصفیه.
• اگر مدارکی نشان دهد که حقوق بیمه ‌ای نادرست اعلام شده یا مغایرت با اظهارنامه ‌های مالیاتی دارد، بازرسی با موافقت مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی خارج از مهلت قانونی انجام خواهد شد.

با توجه به بند ج، اگر حسابداری مالیاتی یا ارائه مدارک دستمزد به درستی صورت نگیرد، سازمان ممکن است تمام مدارک دوره 10 سال مرتبط را مورد بازرسی قرار دهد. برای جلوگیری از این وضعیت، دقت لازم در امور مالیاتی و دفاتر قانونی اهمیت دارد.

تفاوت حسابرسی بیمه ای و حسابرسی مالیاتی

تفاوت اساسی بین حسابرسی بیمه ‌ای و حسابرسی مالیاتی آن است که حسابرسی بیمه‌ ای به بررسی بخش هزینه ‌های مرتبط با کار و نیروی انسانی می‌ پردازد، در حالی که حسابرسی مالیاتی به بررسی بخش درآمد های یک شرکت می ‌پردازد.

حسابرسی بیمه ‌ای به بررسی دفاتر قانونی مرتبط با هزینه ‌های کاری اختصاص پیدا می ‌کند و ارتباطی با سایر هزینه ‌ها ندارد. از سوی دیگر، حسابرسی مالیاتی بخش هزینه ‌ها را از درآمدهای شرکت کاسته و مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

حقوق و دستمزد، دارایی‌ های ثابت، تعدیلات سنواتی، مالیات تکمیلی، تراز حساب‌ ها، خسارت‌ های شعبات و … از جمله مواردی هستند که در حسابرسی مالیاتی بررسی می شوند. اما در مقابل در حسابرسی بیمه ای به مواردی مثل شناسایی هزینه‌ های مرتبط با کار، بهره مندی کارگران از خدمات تامین اجتماعی، شناسایی کارگران و حقوق بیمه ای هر کدام و نظارت بر اجرای قانون قراردادها و حق ‌الزحمه‌ پرداخته می شود.

مراحل اجرای حسابرسی بیمه تامین اجتماعی

به ‌طور کلی برای رسیدگی به حسابرسی بیمه ای یک شرکت مراحل زیر را باید طی کنیم:

1. ابتدا، از سوی شعبه مسئول پرونده شرکت درخواست انجام حسابرسی بیمه ای ، صادر می ‌شود.
2. مدارک مربوط به حسابرسی بیمه شرکت، به موسسات حسابرسی تامین اجتماعی ارسال یا از آن ‌ها درخواست می ‌شود.
3. ارسال فرم های مخصوص قبل از شروع فرایند حسابرسی بیمه ای و ثبت اطلاعات مربوط به دفاتر قانونی و اظهارنامه ‌های مالیاتی
4. تکمیل فرم ‌های دریافتی و ارسال به شعبه یا موسسه حسابرسی تامین اجتماعی توسط شرکت
5. ثبت و ارسال در فرم ها توسط موسسات حسابرسی تامین اجتماعی پس از بررسی مدارک
6. محاسبه و اعلام میزان بدهی توسط شعبه پس از دریافت گزارش
7. برای حسابرسی بیمه ممکن است نیاز به رویت خلاصه پرونده پرسنلی باشد.

آموزش حسابرسی بیمه تامین اجتماعی

ماده 47 قانون تامین اجتماعی الزام می‌ دارد که کارفرمایان، به محض مراجعه بازرس سازمان، تمام اسناد و دفاتر مورد نیاز را به اختیار او قرار دهند. بازرسان نیز مجاز به تهیه رونوشت یا عکس از تمام یا بخشی از این اسناد و دفاتر هستند و می ‌توانند برای جمع ‌آوری اطلاعات لازم از هر یک از مدیران و کارکنان کارگاه دیدن نمایند.

اصول حسابرسی تامین اجتماعی از دفاتر قانونی و نحوه اجرای آن با استفاده از بخشنامه‌ های 11، 11/1، 11/2 و 11/3 جدید اعمال می ‌شود.

تکمیل کاربرگ ها توسط بازرس

روش حسابرسی تامین اجتماعی به این صورت است که حسابرسان بیمه‌ ای با حضور در شرکت مورد نظر، اطلاعات را در کاربرگ‌ های چهار ستونی ثبت می ‌کنند. در حقیقت، در آموزش حسابرسی بیمه ‌ای باید بدانید که این ستون‌ ها شامل چه مواردی می ‌شوند.

کاربرگ چهار ستونی حسابرسی بیمه ‌ای شامل ستون‌ های زیر است که هر ستون نماینده یک نوع کار بوده و به شکل زیر ستون مربوطه را پر می کند:

• در ستون 5-1، حقوق و دستمزد و مزایای کارکنان اصلی شرکت ثبت شده و حق بیمه نسبت به جمع حقوق و دستمزد و مزایا به نرخ 27 درصد محاسبه می ‌شود.
• در ستون 5-2، خدمات نصب یا قراردادهای حق ‌الزحمه ‌ای و دستمزدی ثبت و نرخ بیمه این ستون نسبت به جمع قراردادهای دستمزدی 15 درصد محاسبه خواهد شد.
• در ستون 5-3، تعمیرات مورد ثبت قرار می ‌گیرد و نرخ بیمه این ستون که مربوط به قرارداد خدماتی و دستمزدی میباشد، 7 درصد است.

تشخیص نوع کار در هر ستون بستگی به میزان دخالت انسان در مقابل تجهیزات دارد. به ‌طور مثال، در صورتی که مشاور برای انجام یک پروژه از تجهیزات استفاده کند، باید بررسی شود که آیا دخالت انسانی بیشتر است یا تجهیزات. این موضوع می ‌تواند در تعیین نحوه محاسبه حق بیمه تأثیرگذار باشد.

همچنین، در صورت عدم پرداخت حق بیمه برای کلیه حقوق، خدمات حرفه ‌ای و دستمزد پرداخت نشده، حسابرسان مجاز به ورود اطلاعات مربوطه به ستون 5-1 با محاسبه 30 درصد جریمه هستند. در ضمن، اگر تجهیزات خاصی برای انجام کارها استفاده شده باشد، ستون 5-2 مورد استفاده قرار می‌ گیرد. در نهایت، برای کارهایی که دخالت انسان کمتری دارد مانند کارهای حسابداری یا تعمیرات، ستون 5-3 استفاده می شود.

دریافت گزارش بازرسی و اقدامات پس از آن توسط شعبه

در این مرحله از حسابرسی تامین اجتماعی، طبق بخشنامه 11/3، روال اقدامات به شکل زیر است:

• پس از دریافت گزارش بازرسی دفاتر قانونی، شعبه باید حداکثر ظرف 3 روز کاری محاسبه و صدور حکم مطالباتی را انجام داده و اعلامیه مربوط را به کارفرما ابلاغ کند.
• فرم شماره 6 مربوط به اطلاعات آماری باید ظرف 3 روز کاری از تاریخ دریافت گزارش بازرسی تنظیم و ارسال شود.
• شعب مقصد باید حداکثر ظرف 10 روز کاری پاسخ خود را به شعبه مبدا نسبت به فرم شماره 7 ارسال کنند.
• اطلاعات فرم شماره 7 باید در پرونده مطالباتی ثبت و ضبط شوند.
• اگر کارفرما پس از مشاهده حسابرسی بیمه نسبت به آن اعتراضی داشته باشد، پرونده خارج از نوبت در هیات ‌های تشخیص مطالبات مورد بررسی قرار می ‌گیرد.
• گاهی و در صورت لزوم هیات‌ های بدوی و تجدید نظر، بازرس یا بازرسان دفاتر قانونی مربوطه را به‌عنوان شخص مطلع دعوت به ارائه توضیحات می نمایند.
• بازرسان تنها به عنوان افراد مطلع حضور داشته و بدون حضور آن ‌ها هم رای صادر خواهد شد.

مدارک لازم جهت حسابرسی بیمه تامین اجتماعی

انواع فرم حسابرسی بیمه تامین اجتماعی

کاربرگ شماره 1

عبارت است از فهرست ‌های ارسالی که شرکت به سازمان ارسال می ‌کند تا حسابرسان تامین اجتماعی بتوانند جمع‌ بندی حقوق و مزایای 12 ماهه را بازنگری و اطلاعات لازم را از آن ‌ها به دست آورند.

توجه: حتماً رسید دریافت لیست ‌ها را تا زمان حسابرسی بیمه نگهداری کنید و این موارد حیاتی مانند جمع حقوق و مزایای مشمول، شماره اظهارنامه … مهم می‌ باشد. همچنین در اعلام اطلاعات غیر مشمول، به دقت اقدام کنید تا از ورود به دام 30 درصدی جرایم حسابرسی بیمه جلوگیری شود.

کاربرگ شماره 2

فرم شماره دو یا کاربرگ دو، از مهم ‌ترین اسناد حسابرسی بیمه برای بررسی مشخصات حقوق و مزایای کارکنان استفاده می‌ شود. در حسابرسی بیمه، کاربرگ 2 حاوی لیستی از حقوق و مزایای ارسال نشده به سازمان است. پس در نتیجه شاهد در نظر گرفتن سرفصل ‌های ثبت شده در این فرم به ‌عنوان حقوق و مزایا هستیم.

کاربرگ شماره 3

کاربرگ ۳ یا فرم شماره سه، مربوط به جزئیات دقیق حسابداری در قراردادهای پیمانکاری می ‌باشد. در این کاربرگ، ارائه دهندگان کار باید مطابق با ماده ۳۸ قانون و تبصره ‌های مرتبط آن، میزان کسر سپرده بیمه و جزئیات پیمان را اعلام کنند.

کاربرگ شماره ۳ شامل سه بخش اصلی است:

1. اطلاعات کاربرگ
2. اطلاعات قرارداد
3. اطلاعات دفاتر قانونی

در صورتی که ارائه دهندگان کار، لیست ‌های مربوط به قراردادهای مقاطعه‌کاری و پرداخت حق بیمه را طبق ماده ۲۸ قانون ارائه کرده و همچنین نسخه قرارداد منعقده را به شعبه مربوطه ارسال کرده باشند، لازم نیست جزئیات مربوط به آن ‌ها را در کاربرگ شماره ۲ ثبت کنند. بنابراین، این اسناد در کاربرگ شماره ۳ توسط بازرس ثبت می شود.

انواع بازرسی بیمه

1. شناسایی نیروهای انسانی مولد و کارگران مشغول به کار در کارگاه ها
2. بازرسی دفاتر قانونی

سرفصل‌ های رسیدگی در هنگام تکمیل کاربرگ‌ های بیمه

• سند افتتاحیه
• دارایی ها اعم از ثابت یا در جریان تکمیل
• دستمزد، کارمزد، حق الزحمه
• فعالیت های کامپیوتری
• فعالیت های مهندسی
• انواع خدمات
• حمل و نقل
• خرید و کارکرد ماشین‌ آلات
• فعالیت ‌های فرهنگی و هنری
• تبلیغات
• گازرسانی، انتقال نیرو
• فعالیت‌ های کشاورزی مکانیزه

انواع شکل بازرسی بیمه

بازرسی حضوری و سرزده: این نوع بازرسی به معنای حاضریت کامل و مستقیم بازرسان در محل کار است تا اطلاعات مربوط به تعداد و ویژگی‌ های کارکنان به ‌دست آید. این گزارش بسیار حیاتی است زیرا برای اطمینان از تطابق آن با لیست بیمه ارسال شده توسط کارفرما لایق توجه است.

بازرسی فوری یا کشفی: این نوع بازرسی به حضور سریع و غیر منتظره بازرس در محل فعالیت اقتصادی اشاره دارد که کد کارگاهی و اطلاعات پرونده کارگاه برای آن تهیه نشده است. در این شرایط، کارفرما مجبور است تا اسناد مورد نیاز را فراهم کرده، پرونده کارگاه را تشکیل داده و لیست بیمه ماهیانه کارکنان را ارائه دهد. در غیر این صورت، کارفرما باید هزینه ‌های ممکنه مربوط به تأخیر در پرداخت بیمه کارکنان را تحمل کند.

بازرسی تحقیقی: اگر یک درخواست خاص یا شکایت از سوی کارفرما یا کارمندان انجام شود، این نوع بازرسی صورت خواهد گرفت.

لیست شمول و عدم شمول حسابرسی بیمه تامین اجتماعی

اهمیت حسابرسی بیمه سال آخر شرکت های کوچک

به طور کلی برای شرکت های دولتی، زمان حسابرسی بیمه، 10 ساله است. این قانون از سال 1396 اجرایی شد و زمان حسابرسی بیمه شرکت های خصوصی و دولتی را از یکدیگر تفکیک کرد. این کار به چند دلیل انجام شد:

• تدوین قوانین به نفع شرکت های کوچک
• ایجاد مشکل در حسابرسی طولانی بیمه شرکت های کوچک و پرداخت آن
• احتمال تغییر مسئولان حسابداری و مالی در یک شرکت در طی یک دوره طولانی
• از بین رفتن اسناد و مدارک طی جا به جایی حسابداران
• احتمال تغییر نرم افزار حسابداری شرکت در مدت 10 سال

جمع بندی

در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با جرئیات کاملی در زمینه مبحث حسابرسی بیمه تامین اجتماعی آشنا کنیم. امیدواریم که توانسته باشیم به کلیه سوالات شما در این باره پاسخ مناسبی داده باشیم. در صورتی که سوالات بیشتری در رابطه با این مسئله دارید می توانید در بخش نظرات پرسش خود را مطرح نمایید.