حسابداری دولتی چیست؟
حسابداری دولتی چیست؟
از مهم ترین قسمت های هر نهادی در مباحث بودجه و یا امور مالیاتی، می توان به حسابداری دولتی اشاره کرد. وجود حداقل یک حسابدار دولتی در هر نهادی، امری اجتناب ناپذیر در آن شرکت محسوب می شود. یک حسابدار دولتی به برنامه ریزی و تصمیم گیری درباره بودجه شرکت و کنترل آن می پردازد. در ادامه مقاله، علاوه بر تعریف حسابداری دولتی و بیان ویژگی های حسابداری دولتی، به بیان اصول این نوع حسابداری خواهیم پرداخت.
تعریف حسابداری دولتی
اخبار وقایع بودجه ای و نیز امور مالی در تمام سازمان های اجراکننده زیرشاخه دولت، جمع آورده می شوند، سپس به ثبت می رسند و به طبقه بندی در می آیند. در نهایت به ارائه تفسیر و گزارش خواهیم رسید.
تمامی مراحل بالا را حسابداری دولتی می گویند.
عموما حسابداری دولتی در دو حالت داخل سازمانی و بیرون سازمانی مورد استفاده قرار می گیرند: مسئولین برنامه ریزی، وزیر یا رئیس موسسات دولتی، مدیران میان رده، بازرسان و حسابرسان داخلی. افراد نام برده از جمله کسانی هستند که در داخل سازمان ها به طور مستقیم از اطلاعات مالی شرکت برای تصمیم گیری بهره می برند.
از جمله کسانی که به صورت غیرمستقیم از اطلاعات کسب شده از حسابداریدولتی استفاده می کنند، به موارد زیر می توان اشاره کرد:
هیات دولت، مجلس نمایندگان، حسابرسان مستقل و مردم.
معرفی رشته حسابداری دولتی
حسابداری دولتی در همه شرکت ها و حتی دولت، از مهم ترین بخش ها به شمار می رود. نهادهای گفتهشده، جهت تدوین برنامه های اموراتشان در طی سه ماه تا یک سال و یا سایر دوره های مالی، اقدام به استخدام حسابدار دولتی می کنند. عموما برای اشتغال در این رشته تحصیلی، نیاز به مدرک معتبر است. فارغ التحصیلان رشته حسابداری یا رشته های مرتبط مثل امور مالی می توانند در این زمینه مشغول به کار شوند.
علاوه بر تحصیلات مرتبط در زمینه حسابداری دولتی، داشتن گواهی های آموزشی و نیز تجربه از موارد مهم برای استخدام در سازمان های مختلف است.
موضوعات حسابداری دولتی
حسابداری دولتی از گرایش های حساس و مهم حسابداری به شمار می آید. به همین دلیل متقاضیان این رشته، افزون بر دروس عمومی موضوعات زیر را هم آموزش می بینند:
بستن بودجه را فرا می گیرند، با خزانه های متعددی مثل دولتی، اختصاصی و اعتباری آشنا می شوند، به یادگیری صورت های گسترده مالی در دولت می پردازند، با مدل گزارش گری مالی آشنا می شوند و حسابداری مربوط به خزانه را فرا می گیرند.
مشاغل رشته حسابداری دولتی
سازمان های دولتی به جهت تهیه صورت های مالی، حسابداران را استخدام می کنند. همچنین سازمان ها هم امکان درخواست برای حسابرسی مالی را دارند. از جمله مشاغل برتری که یک حسابدار دولتی می تواند در آن مشغول به کار شود موارد بعدی هستند: حسابرس مالیاتی، نماینده اجرایی خزانه داری، حسابدار رسمی، مدیر مالی، حسابدار دولتی.
کاربرد و هدف های حسابداری دولتی
هدف حسابداری دولتی ارزیابی کردن عملکرد هر یک از دستگاه های اجرایی در زمینه فعالیت آن ها است.
1)ارائه منصفانه و قابل قبول صورت های مالی
2) قوانین مالی و محاسباتی رعایت شود.
3) بررسی میزان درصد تحقق یافته اهداف از قبل معین شده.
4) مراقبت و استفاده به موقع از اموال و دارایی ها.
ویژگی های حسابداری دولتی
حسابداری دولتی ویژگی های زیادی در خود دارد که از اساسی ترین آن ها می توان به این موارد اشاره کرد: جامع بودن گزارش های مالی، انجام شدن به موقع کارها، و اینکه گزارش ها قابل استفاده هستند.
جامع بودن گزارش های مالی: در حسابداری دولتی، همه اطلاعات مالی در گزارش مالی آورده می شود. به همین دلیل، نکات بعدی از ویژگی های حسابداری دولتی هستند:
الف) در گزارش خود به آوردن همه موارد ذکر شده در زمان بودجه بندی اشاره کنید.
ب) مواردی که منع انتشار ندارند را در سایت های دولتی نشر دهید.
پ) به مقایسه اعداد مالی واقعی و اعداد تخمینی بپردازید.
به موقع انجام دادن کارها: از دیگر ویژگی های حسابداری دولتی، انجام به موقع کارها است. کارهای زیادی در حسابداری دولتی نیازمند زمان زیادی جهت اجرا هستند. یک حسابدار دولتی موفق با به موقع انجام دادن کارهای خود، گزارش های مربوطه را به موقع تحویل می دهد. از همین رو، انتظار می رود یک حسابدار دولتی گزارش های مالی مربوط به هر ماه را سر موقع تحویل دهد.
قابل استفاده بودن گزارش ها: گزارش های مالی باید به اندازه ای کامل و جامع باشند که برای بودجه بندی های آینده دولت قابل استفاده باشد. همچنین این گزارش ها باید در خود سازمان هم کاربرد داشته باشند. برای تحقق یافتن ویژگی های حسابداری دولتی، استفاده از روش های مختص حسابداری مالی یک امر ضروری و لازم است.
وظایف حسابدار دولتی چیست؟
حسابدار دولتی وظایف متعددی را به دوش دارد که در ادامه به تعدادی از آن ها اشاره می کنیم.
- تنظیم اسناد مالی
- توانایی عملیات حسابداری پرداخت دستمزد افراد بازنشسته و افراد موظف
- توانایی عملیات حسابداری سپرده ها
- بستنِ حساب ها و تنظیم حساب های پایانی
- توانایی طراحی لایحه تفریق بودجه
- آشنایی با تعریف حسابداری
- دفترداری
- آشنایی با اصول و موازین حسابداری به طور خاص
- شناسایی اصول تشخیص حساب ها و تنظیم سند حسابداری
- آشنایی با اسنادی که در داخل واحد مالی تنظیم شوند
- شناسایی اصول ثبت فعالیت های مالی در دفاتر
- برقراری تنخواه گردان پرداخت
- شناسایی پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان
- شناسایی اصول واریز اسناد تنخواه گردان پرداخت
اصول حسابداری دولتی از جمله موارد مهمی است که حسابداران را در ثبت و نگهداری حساب های مالی شان، راهنمایی می کند. این اصول از جمله مفروضات اساسی، استانداردها، معیارها و قاعده های کلی حاکم بر انجام، ثبت، طبقه بندی کردن و خلاصه نمودن فعالیت های مالی هستند. علاوه بر این موارد تهیه صورت های مالی سازمان های دولتی جهت مطالعات بعدی و بررسی علمی و فنی از دیگر اصول حسابداری دولتی هستند.
پنج اصل بنیادین
- فرض تفکیک شخصیت سازمان های دولتی: بر اساس این فرضیه، هر سازمان دولتی، دارای شخصیت حقوقی مستقل و جداگانه از شخصیت حقیقی کارکنان و مدیرانش است. بدهی ها، دارایی ها و ارزش ویژه هر سازمان دولت نهاد متعلق به دولت است. این فرض باعث می شود تا معادله حسابداری دولتی با تساوی دارایی یا بدهی ها و مازاد تخصیص نیافته ایجاد شود.
- فرض ادامه داشتن فعالیت در نهادهای دولتی: در این فرضیه بر اساس اصول حسابداری دولتی، نهادهای دولتی به صورت همیشگی فعال هستند. بر همین اساس، پیش پرداخت ها و علی الحساب های سال جاری که به بخش متعهد شدن راه می یابند، با نام هزینه قطعی در دفترها ثبت شوند. به همین دلیل، در انتهای سال مالی، اول به پیش پرداخت سنواتی و علی الحساب سنواتی تبدیل می شوند و سپس به سال مالی بعد انتقال می یابند.
- ویژگی کیفی ثبات رویه: بر اساس این ویژگی، روش های حسابداری استفادهشده در سازمان های دولتی در دوره های متفاوت مالی، باید به طور یکنواخت استفاده شوند.
- اصل احتیاط در سازمان های دولتی: این مورد از اصول حسابداری دولتی بیش از سازمان های دولتی، در سازمان های خصوصی به کار می رود، چون معمولا از ارزش های واقعی به جای ارزش های برآوردی استفاده می کنند. به هر ترتیب، در مواردی که تنظیم حساب های مالی سازمان های دولتی به برآورد نیاز داشته باشد، کاملا ضروری است اصل احتیاط رعایت شود.
- ویژگی کیفی افشای رویه ها در سازمان دولتی: بر این اساس، اطلاعات و یادداشت های لازم توجه برای استفاده کنندگان، باید در گزارش های سازمان های دولتی ارائه شوند. این اطلاعات مربوط به روندهای حسابداری اعمالشده، تغییر در روندهای حسابداری و ارقام مقایسه ای دوره قبلی مالی و سایر حقایق است.
تفاوت حسابداری دولتی و حسابداری بازرگانی
حسابداری دولتی و حسابداری بازرگانی، با اینکه در برخی جنبه ها ممکن است به یکدیگر مشابه به نظر برسند، اما تفاوت های بارزی دارند. این تفاوت ها به چهار حوزه اصلی تقسیم می شود که یکی از مهم ترین آن ها به تفاوت در گزارش های مالی مربوط است. البته باید توجه داشت که حسابداری دولتی گاهی با حسابداری ملی اشتباه گرفته می شود.
-
تفاوت در صورت های مالی
در حسابداری سازمان های دولتی، مفهومی به نام سرمایه وجود ندارد که مالکیت افراد را نمایان کند. به جای آن، حساب مازاد وجود دارد که تفاوت میان دارایی ها و بدهی ها را نشان می دهد.
-
هدف و انگیزه
شرکت های بازرگانی به منظور کسب سود فعالیت می کنند، لذا وضعیت مالی آن ها با موسسات دولتی تفاوت دارد. یکی از دلایل اصلی اختلاف در صورت های مالی به همین هدف متفاوت از سوی این دو نوع موسسه بر می گردد. بنابراین، اهداف و وظایف این دو نوع حسابداری بر اساس انگیزه های موسسات بسیار متفاوت است.
-
اهمیت رعایت قوانین
حسابداری دولتی به شدت بر اساس قوانین بودجه ای تنظیم می شود. به عبارت دیگر، این نوع حسابداری تحت تاثیر مقررات خاص قرار دارد و در مواقعی که قانون با اصول پذیرفتهشده حسابداری در تضاد باشد، قانون بالاترین اولویت را خواهد داشت.
-
حساب های مستقل
در حسابداری دولتی، هر منبع مالی به عنوان یک حساب مستقل شناخته می شود و با آن همانند یک موسسه جداگانه رفتار می شود. به همین دلیل، سیستم حسابداری مورد استفاده در این نوع حسابداری با آنچه در شرکت های بازرگانی رایج است، متفاوت است و امکان استفاده از نرم افزارهای معمول حسابداری در موسسات دولتی وجود ندارد.
-
روش های ثبت حسابداری
روش های ثبت حسابداری در حسابداری دولتی نیز کمی متفاوت است. تنوع فعالیت ها در این بخش موجب شکل گیری روش های مختلفی در حسابداری می شود.
-
برخورد با دارایی های ثابت
در حسابداری دولتی، دارایی های ثابت به عنوان هزینه تلقی می شوند، در حالی که در حسابداری بازرگانی، این دارایی ها به بهای تمامشده حساب می شوند و به مرور زمان و با توجه به عمر مفیدشان به حساب هزینه منتقل می شوند.
انواع تنخواه گردان در حسابداری دولتی
در حسابداری دولتی، تنخواه گردان به چند نوع تقسیم می شود که به شرح زیر است:
تنخواه گردان خزانه: اعتباری که در بانک مرکزی موجود است و در حساب درآمد عمومی قرار دارد. به موجب قانون، می توان از مقدار معینی از آن در سال مالی برای تامین نیازهای خزانه وزارت اقتصاد استفاده کرد.
- تنخواه گردان استان: وجهی که خزانه از محل اعتبار تصویبشده برای تامین نیازهای جاری و عمرانی به نماینده خزانه استان ها اختصاص می دهد.
- تنخواه گردان حسابداری: مبلغی که خزانه و نمایندگی خزانه استان در اختیار ذی حساب قرار می دهند.
- تنخواه گردان پرداخت: این نوع تنخواه گردان معیاری از مبلغی است که از تنخواه گردان حسابداری برای پرداخت به ماموران مجاز، پس از تایید وزیر یا رئیس دستگاه در نظر گرفته می شود.
تفاوت وظایف حسابدار دولتی با حسابدار مالی و خصوصی
در حسابداری دولتی افزون بر داشتن سابقه و تبحر در زمینه حسابداری مالی تکمیلی، فرد حسابدار باید توانمندی های بعدی را داشته باشد: امور مربوط به حساب ها را بداند، عملیات حسابداری سپرده ها را انجام دهد، حساب درآمد هزینه اختصاصی را تنظیم کند، صورت های مالی مهم در موسسات دولتی را تهیه نماید، عملیات مالی طرح های عمرانی، ادارات شهرستان ها و شهرداری ها را انجام دهد، لایحه تفریق بودجه را تهیه کند و …
علاوه بر موارد گفتهشده، تفاوت هایی بین وظایف حسابدار دولتی و خصوصی وجود دارد. از آن جمله می توان به نحوه عمل حسابدار دولتی و غیر دولتی اشاره کرد. علیرغم یکسان بودن ماهیت حسابداری در هر دوی این سازمان ها، اما استفاده از مبانی متفاوت، تفاوت در زمان و نیز طریقه شناسایی برخی عناصر صورت های مالی را می توان در زمره تفاوت ها نام برد.
سخن پایانی
به تمامی اموری که در آن حسابدار دولتی سندهای مالی را جهت بررسی به دولت عرضه می کند، حسابداری دولتی می گویند. از وظایف او می توان به بازرسی حساب های مالیاتی جهت تایید درستی و نادرستی اطلاعات اشاره کرد. یک حسابدار دولتی می تواند با داشتن تحصیلات مرتبط با حسابداری و تجربه لازم، به استخدام سازمان های دولتی در بیاید.
امیدواریم از خواندن این مقاله بهره کافی بردهباشید. توصیه ما این است که در ادامه مقاله حسابرسی دولتی را نیز مطالعه نمایید.
دیدگاهتان را بنویسید