راهنمای جامع نحوه دریافت دیه حادثه ناشی از کار| بیمه حوادث تامین اجتماعی 1403

قوانین حادثه ناشی از کار چیست؟

حادثه ناشی از کار، اتفاقاتی هستند که در حین انجام وظایف شغلی صنعتی یا به سبب آن برای کارگر رخ می‌ دهد و منجر به آسیب دیدگی یا فوت وی می‌ شود. این حوادث می‌توانند در هر محیط کاری و برای هر کارگری اتفاق بیافتد و پیامدهای جبران‌ ناپذیری برای فرد، خانواده و جامعه به همراه داشته باشد.

این حادثه ناشی از کار نه تنها به طور مستقیم جان و سلامت کارگران را به خطر می‌ اندازد، بلکه هزینه‌ های هنگفتی را نیز به کارفرمایان و جامعه تحمیل می‌کند. انواع مختلفی دارد که می‌تواند در محل کارگاه یا مؤسسات وابسته و خارج از محل کار، در هنگام مسیر رفت و برگشت منزل به محل کار، ماموریت و سایر موارد مشابه رخ دهد. سقوط، برق گرفتگی، آتش سوزی، محبوس یا غرق شدن و مسمویت، شایع‌ ترین انواع حادثه ناشی از کار محسوب می‌ شوند.

کارگر و کارفرما هریک حقوق و تعهداتی در قبال حادثه ناشی از کار دارند. به عنوان مثال کارگر در اسرع وقت بعد از وقوع حوادث باید صحنه را با تمام جزئیات، ارائه مدارک و مستندات به کارفرما گزارش دهد. همچنین کارفرما وظیفه فراهم کردن محیط کار سالم و آموزش ایمنی به کارگران را بر عهده دارد. با انجام این وظایف ساده میتوان احتمال وقوع حادثه ناشی از کار را به طور چشمگیری کاهش دهید. داشتن بیمه در هنگام وقوع حادثه ناشی از کار، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و می‌ تواند مزایای متعددی برای فرد حادثه‌دیده و خانواده او به دنبال داشته باشد.

تعریف حادثه ناشی از کار در قوانین تامین اجتماعی کشور

طبق ماده 60 قانون تامین اجتماعی، حادثه ناشی از کار هر نوع اتفاقی است که برای بیمه شده در حین انجام کار یا به سبب آن رخ دهد و منجر به آسیب دیدگی یا فوت وی شود.

ارتباط با کار، زمان و محل وقوع، آسیب دیدگی یا فوت مهم ترین نکاتی است که باید به طور کامل برای هر حادثه مشخص شود. در این صورت طبق قانون می‌توانید از مزایای بیمه تامین اجتماعی برای جبران خسارات حادثه ناشی از کار، پرداخت دیه و سایر موارد استفاده کنید. علاوه بر این در قانون تامین اجتماعی شرایط دقیق‌ تری برای تشخیص حادثه ناشی از کار ارائه شده است که هریک نیاز به بررسی دارد.

دلایل اصلی بروز حادثه ناشی از کار

یکی از مهم‌ ترین علل حادثه ناشی از کار، عدم آگاهی و آموزش کافی کارگران در مورد خطرات محیط کار و نحوه انجام ایمن کار است. در بسیاری از موارد، در برخی از مواقع این حوادث به دلیل ترکیبی از چند عامل رخ می‌ دهند. به عنوان مثال، ممکن است یک کارگر به دلیل عدم استفاده از تجهیزات ایمنی و همچنین عدم نظارت کافی توسط کارفرما دچار حادثه شود. همچنین علل مختلفی می‌ توانند در بروز حادثه ناشی از کار نقش داشته باشند مثلا:

• عدم استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب مانند لباس کار، کفش ایمنی، کلاه ایمنی
• عدم آگاهی از خطرات و نداشتن عکس‌ العمل مناسب در هنگام بروز حادثه
• معیوب بودن تجهیزات و تأسیسات صنعتی
• عدم رعایت استانداردها و مقررات ایمنی
• فقدان یا نامناسب بودن تهویه
• فشار روانی کار و سایر موارد

معرفی انواع حادثه ناشی از کار

حادثه ناشی از کار را می توان بر اساس محل وقوع، محیط کار و خارج از آن دسته‌ بندی کرد. مطابق با نوع جراحت‌ های سطحی و ناتوانی موقت از انجام کار، جراحت‌ های عمیق، از کار افتادگی موقت یا دائم و یا فوت به ترتیب حادثه خفیف و شدید نامیده می‌ شود. ولی در نظر داشته باشید که تشخیص نهایی اینکه یک حادثه مشمول قانون کار هست یا خیر، بر عهده مراجع ذی‌ صلاح مانند سازمان تامین اجتماعی و مراجع قضایی است.

حوادث مشمول قانون کار:

• حادثه در کارگاه: هر گونه حادثه‌ ای که برای بیمه شده در حین انجام کار در کارگاه یا مؤسسات وابسته و یا ساختمان‌ ها و محوطه آن ها رخ دهد، جزو این دسته محسوب می‌ شود.
• حادثه در حین مأموریت: اگر کارگر به دستور کارفرما برای انجام مأموریتی به خارج از کارگاه اعزام شود و در حین انجام مأموریت دچار حادثه شود، آن حادثه ناشی از کار تلقی می‌ شود.
• حادثه در رفت و برگشت: اگر کارگر در حین رفت و برگشت از منزل به محل کار و یا بالعکس دچار حادثه شود، مشروط بر اینکه مسير رفت و آمد مرسوم و متعارف باشد، آن حادثه ناشی از کار تلقی می‌ شود.
• حادثه حین انجام وظایف صنفی: حوادثی که برای اعضای مجامع و هیات‌ های صنفی در حین انجام وظایف مربوط به این مجامع و هیات‌ها رخ می‌ دهد، نیز جزو حادثه ناشی از کار محسوب می‌ شود.
• حادثه حین کمک به مصدوم: اگر کارگری در حین کمک به مصدوم در محل کار یا در حین انجام وظیفه دچار حادثه شود، آن حادثه ناشی از کار تلقی می‌شود.

حوادث غیرمشمول قانون کار

• خود آزاری: حوادثی که به طور عمدی توسط خود بیمه شده به وجود آورده شده باشد.
• مصرف مخدر: حوادثی که در اثر مستی یا ابتلا به مواد مخدر یا روان‌ گردان توسط بیمه شده رخ دهد.
• تخلف از مقررات ایمنی: حوادثی که در اثر عدم رعایت مقررات ایمنی و یا انجام اقدامات خلاف دستورات ایمنی توسط بیمه شده رخ دهد.
• بلایای طبیعی: حوادثی که در اثر بلایای طبیعی مانند سیل، زلزله و … اتفاق بیفتد.

راهنمای انتخاب بیمه مناسب برای حوادث

بیمه‌ ها انواع مختلفی دارند که در زمان وقوع حادثه ناشی از کار برای پرداخت هزینه‌ های درمانی یا غرامت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در هنگام انتخاب بیمه مناسب، باید به موارد مختلفی مانند نوع شغل، میزان درآمد، سابقه بیماری، نیازها و شرایط فردی خود توجه کنید. همچنین باید به دقت شرایط و تعهدات هر نوع بیمه را مطالعه کرده و با مقایسه آن ها، بهترین گزینه که سقف تعهدات بیشتری دارد را انتخاب کنید.

• بیمه تامین اجتماعی

این بیمه که توسط سازمان تامین اجتماعی ارائه می‌شود، به طور کلی برای همه کارگران و کارمندان اجباری است. بیمه تامین اجتماعی در قبال حادثه ناشی از کار، تعهداتی مانند پرداخت غرامت دستمزد، غرامت ازکارافتادگی، غرامت فوت و ارائه خدمات درمانی را بر عهده دارد.

• بیمه حوادث انفرادی

این نوع بیمه را می‌توان به صورت اختیاری خریداری کرد. پوشش بیمه حوادث انفرادی می‌تواند شامل غرامت‌ های درمانی، بیمه از کار افتادگی، غرامت فوت و سایر مزایا باشد.

• بیمه سلامت گروهی

این نوع بیمه توسط کارفرما برای کارکنان خود خریداری می‌شود. پوشش بیمه گروهی می‌تواند شامل موارد مختلفی از جمله حوادث ناشی از کار، بیماری، بارداری و زایمان و … باشد.

• بیمه تکمیلی درمان

این نوع بیمه نیز می‌تواند به جبران هزینه‌ های درمانی حادثه ناشی از کار که تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی نیستند، کمک کند.

پوشش بیمه تامین اجتماعی در حادثه ناشی از کار

سازمان تامین اجتماعی در راستای حمایت از کارگران و ایجاد امنیت شغلی برای آنان، خدماتی را در قالب بیمه حادثه ناشی از کار ارائه می‌ کند. این بیمه در صورت وقوع حادثه برای کارگر در حین انجام وظایف شغلی، مزایایی را به وی یا بازماندگانش پرداخت می‌ کند. در ادامه به شرح این موارد می‌پردازیم.

• هزینه‌ های درمانی
• غرامت دستمزد ایام بیماری
• غرامت نقص عضو
• مستمری از کارافتادگی
• هزینه‌ های کمک‌ معیشت
• هزینه‌ های پروتز و وسایل کمک‌ توانبخشی
• غرامت فوت

مزایا و معایب بیمه حوادث انفرادی در هنگام حادثه ناشی از کار

بیمه حوادث انفرادی می‌ تواند در زمان وقوع حادثه ناشی از کار، تا حدی از خسارات مالی و هزینه‌ های درمانی شما را جبران کند. اما به طور کلی در نظر داشته باشید که بیمه حوادث انفرادی جایگزینی برای بیمه تامین اجتماعی نیست.

 اگر کارگر ایرانی هستید و تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستید، ممکن است نیازی به بیمه حوادث انفرادی نداشته باشید. با این حال، اگر شغل شما پرخطر است یا به دنبال پوشش کامل‌ تری هستید، می‌توانید بیمه حوادث انفرادی را نیز خریداری کنید. اگر ایرانی نیستید یا تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی نیستید، بیمه حوادث انفرادی می‌ تواند گزینه مناسبی برای شما باشد.

مزایا

• پوشش هزینه‌ های درمانی تا سقف تعهدات بیمه
• پوشش حوادث در خارج از محل کار
• غرامت از کار افتادگی
• غرامت فوت

معایب

• شرایط و تعهدات خاص برای دریافت غرامت یا سایر مزایا
• استثنائات در برخی از حوادث، مانند بلایای طبیعی، جنگ و …
• عدم پوشش کامل تعهدات سازمان تامین اجتماعی
• هزینه حق بیمه بالاتر از سایر موارد

هزینه‌ های بررسی و رسیدگی به نتیجه حادثه ناشی از کار

به طور دقیق نمی‌توان بیان کرد که هزینه‌ های بررسی و رسیدگی به نتیجه حادثه ناشی از کار چقدر است. زیرا این هزینه‌ ها از چند صد هزار تومان تا چند میلیون تومان متغیر است. به عوامل مختلفی از جمله شدت حادثه، پیچیدگی پرونده، نیاز به اقدامات جانبی و … بستگی دارد که در ادامه هر کدام بررسی می‌شود.

• نوع حادثه

اگر حادثه جزئی باشد و نیاز به بررسی‌ های پیچیده و تخصصی نداشته باشد، هزینه‌ های کمتری خواهد داشت. در مقابل، اگر حادثه سنگین باشد و نیاز به بررسی‌های بیشتر، معاینات پزشکی تخصصی، نظرات کارشناسی و … داشته باشد، هزینه‌ های پیگیری آن نیز به مراتب بیشتر خواهد بود.

• مدارک و مستندات

هرچه مدارک و مستندات ارائه شده به پرونده حادثه کامل‌ تر باشد، نیاز به بررسی‌ های بیشتر و صرف زمان و هزینه اضافی کاهش خواهد یافت. در مقابل، اگر مدارک مدنظر ناقص باشد، ممکن است نیاز به جمع‌ آوری اطلاعات بیشتر، معاینات مجدد و … باشد که این امر به افزایش هزینه‌ ها منجر خواهد شد.

• مراجع ذی‌ صلاح

بررسی اولیه حادثه در واحد کار و امور اجتماعی به صورت کاملا رایگان انجام می‌ شود. در صورت اعتراض به این نظریه اداره کار و امور اجتماعی و طرح پرونده در مراجع بالاتر مانند دیوان عدالت اداری یا مراجع قضایی، ممکن است هزینه دادرسی، حق‌ الوکاله وکیل و سایر موارد به کارگر مصدوم یا کارفرما تحمیل شود.

• طول فرایند رسیدگی

هرچه فرایند رسیدگی به پرونده حادثه کوتاه‌ تر باشد، هزینه‌ های پیگیری قانونی آن مثل هزینه رفت و آمد به مراجع مربوطه نیز پایین‌ تر خواهد بود. در مقابل، اگر فرایند رسیدگی به پرونده نیاز به جلسات متعدد، تهیه مدارک و … باشد، هزینه‌ های آن نیز به مراتب بیشتر خواهد بود.

تکلیف کارگران بدون بیمه در زمان وقوع حادثه ناشی از کار چیست؟

عدم وجود بیمه تامین اجتماعی، به معنای سلب تمام حقوق کارگر در زمان وقوع حادثه نیست. بلکه کارگران بدون بیمه نیز با جمع‌ آوری مدارک، شواهد و همچنین پیگیری قانونی می‌ توانند حقوق خود را از کارفرما مطالبه کنند. در ادامه به برخی از اقداماتی که کارگران بدون بیمه در زمان وقوع اتفاق می‌توانند انجام دهند اشاره می‌ کنیم.

1. تماس با اورژانس

اولین و مهم‌ ترین اقدام در زمان وقوع حادثه، تماس با اورژانس برای دریافت کمک‌ های پزشکی فوری است. سلامتی و جان فرد مصدوم از هر چیز دیگری مهم‌ تر است و باید در اسرع وقت تحت مراقبت‌ های پزشکی قرار بگیرد.

2. جمع آوری مدارک

تا حد امکان، سعی کنید مدارک مربوط به حادثه را جمع آوری کنید. این موارد می‌ تواند شامل عکس‌، فیلم‌، نام و اطلاعات تماس شاهدان، گزارش‌ پلیس یا آتش‌ نشانی و هر گونه مدرک دیگری باشد که به اثبات وقوع حادثه و علت آن کمک کند.

3. مراجعه به پزشک یا درمانگاه

 پس از دریافت کمک‌ های اولیه، به پزشک مراجعه و گواهی پزشکی مربوط به حادثه را دریافت کنید. این اقدام می‌ تواند در مراحل بعدی برای اثبات آسیب‌ دیدگی و پیگیری حقوق حادثه ناشی از کار مفید باشد.

4. طرح دعوی علیه کارفرما

 در صورتی که ثابت شود حادثه ناشی از کار حاصل قصور یا عدم رعایت مقررات ایمنی توسط کارفرما بوده است، می‌توانید علیه کارفرما دعوی حقوقی طرح کنید. برای این کار باید به دادگاه کار مراجعه کنید و با ارائه مدارک و شواهد، خواستار جبران خسارات خود شوید.

5. دریافت مشاوره حقوقی

توصیه می‌شود که در این شرایط از یک وکیل متخصص در امور کار و تامین اجتماعی مشاوره بگیرید. وکیل می‌تواند افراد را به درستی در مورد حقوق و تعهدات راهنمایی کند و به روند پیگیری مطالبات کمک می‌ کند.

اقدامات اتباع خارجی بدون قرارداد در زمان حادثه ناشی از کار

اثبات رابطه کارگر و کارفرمایی برای اتباع خارجی بدون قرارداد دشوارتر است، لذا جمع آوری مدارک و شواهد از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین قوانین مربوط به اتباع خارجی و حادثه ناشی از کار در هر کشور متفاوت است، لذا برای کسب اطلاعات دقیق باید به قوانین کشور محل اقامت مراجعه کنید و سپس سایر مراحل مطالبه حقوق را طبق مراحلی که در ادامه بیان می‌شود، انجام دهید.

مراحل ارائه درخواست برای بررسی پرونده حادثه

در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، کارگر مصدوم یا سایر اشخاص حقیقی طی 2 سال می‌توانند برای بررسی و رسیدگی به پرونده مدنظر، درخواست خود را به مراجع ذی‌ صلاح ارائه دهند. قانون حمایت از مصدومان و خانواده آن‌ ها در اثر وقوع حادثه ناگهانی، حمایت‌ های مختلفی از جمله پرداخت دیه و غرامت، از کارافتادگی و … را برای این اشخاص در نظر گرفته است. برای ارائه درخواست بررسی اتفاق باید مراحل زیر به ترتیب انجام شود.

1. جمع‌ آوری مدارک پزشکی، مدارک شناسایی، گزارش حادثه، گزارش پلیس و سایر موارد
2. مراجعه به واحد کار و امور اجتماعی
3. ارائه درخواست به صورت یکی از روش‌ های حضوری، پستی، الکترونیکی
4. بررسی درخواست توسط کارشناسان
5. صدور نظریه
6. اعتراض به نظریه
7. رسیدگی در مراجع بالاتر

روش محاسبه دیه و ارش مربوط به حوادث

محاسبه دقیق دیه و ارش در حادثه ناشی از کار امری تخصصی است و نیاز به دانش و تخصص حقوقی دارد. باید در ابتدا نوع جراحت بررسی و توسط پزشک مجرب و مورد تایید تامین اجتماعی تشخیص داده شود. سپس مطابق با نظر پزشکی قانونی حکم نهایی در خصوص پرداخت دیه و ارش به نفع مصدوم یا خانواده وی صادر می‌شود.

تعریف دیه

دیه مبلغی است که به عنوان خون‌ بها به خانواده مقتول در اثر حادثه پرداخت می‌ شود. نرخ دیه کامل انسان بر اساس جنسیت، مذهب و سن مقتول هر ساله توسط قوه قضائیه در ماه‌ های مختلف سال تعیین و به عموم ابلاغ می‌شود. مبلغ دیه در برخی از اعضاء مرد، بیشتر از زن است. همچنین با توجه به نوع و محل جراحت با هم تفاوت دارد، دیه هر کدام از بخش‌ های آسیب دیده مصدوم جداگانه محاسبه می‌شود.

تعریف ارش

ارش مبلغی است که به عنوان غرامت نقص عضو یا سایر آسیب‌ های مصدوم در اثر حادثه ناشی از کار به وی پرداخت می‌شود. نرخ ارش بر اساس نظر پزشکی قانونی، انجام معاینات پزشکی و با توجه به شدت آسیب، نوع عضو آسیب‌ دیده و کارکرد آن عضو تعیین و محاسبه می‌ شود. شغل و حرفه مصدوم نیز در تعیین میزان ارش می‌ تواند موثر باشد.

در ماه‌ های حرام (محرم و صفر) به دیه کامل مرد و زن، یک سوم دیه کامل اضافه می‌ شود. برای مثال، دیه کامل دست راست مرد در ماه‌ های عادی معادل یک ششم دیه کامل او یعنی 200 میلیون تومان و در ماه‌ های حرام 266 میلیون و 666 هزار و 666 تومان است. علاوه بر این باید بدانید که دیه افراد غیرمسلمان بر اساس دین آن ها محاسبه می‌شود.

مدیریت هزینه‌ های حوادث در سیستم حسابداری

حسابداری نقشی کلیدی در مدیریت و کنترل حادثه ناشی از کار ایفا می‌ کند. حسابداران با ثبت دقیق هزینه‌ های مربوط به این حوادث، تجزیه و تحلیل داده‌ ها، تهیه گزارش‌ ها و ارائه مشاوره، می‌ توانند به مدیران و کارفرمایان در جهت ارتقای ایمنی محیط کار، کاهش تعداد و شدت حادثه ناشی از کار و در نهایت، بهبود عملکرد مالی شرکت کمک کنند.

ثبت هزینه‌ ها

حسابداران وظیفه دارند هزینه‌های مربوط به حادثه ناشی از کار را به درستی ثبت و طبقه‌بندی کنند. ثبت دقیق این هزینه‌ها برای محاسبه سود و زیان شرکت، ارائه گزارش‌ های مالی به ذینفعان و انجام تکالیف قانونی مانند پرداخت مالیات بر درآمد ضروری است.

• هزینه‌ های درمانی
• غرامت دستمزد
• مستمری ازکارافتادگی
• غرامت فوت و دیه

تجزیه و تحلیل داده‌ ها

حسابداران می‌ توانند با تجزیه و تحلیل داده‌ های مربوط به حادثه، به شناسایی علل و عوامل وقوع این حوادث و ارائه راهکارهایی برای پیشگیری از آن ها کمک کنند. همچنین این‌کار به مدیران و کارفرمایان در جهت ارتقای ایمنی محیط کار و کاهش تعداد و شدت حادثه یاری می‌ رساند. این اطلاعات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

•  تعداد حوادث ناشی از کار
•  نوع حوادث
•  محل وقوع حوادث
•  علل حوادث
•  افراد یا بخش‌های درگیر در حوادث
•  هزینه‌های ناشی از حوادث

سوالات متداول

چه افرادی مشمول قانون کار و دریافت غرامت در زمان حادثه ناشی از کار می‌ شوند؟

کلیه کارگران دارای قرارداد رسمی و مشمول قانون کار جمهوری اسلامی ایران اعم از مهندسان، کارآموزان و سایر افرادی که در کارگاه یا محیط صنعتی اشتغال دارند، مشمول بیمه حادثه ناشی از کار هستند. در صورت داشتن اسناد معتبر و تایید صلاحیت می‌توانند از مزایای این طرح بهره‌مند شوند.

تکلیف اتباع خارجی بدون قرارداد در زمان وقوع حادثه ناشی از کار چیست؟

وضعیت اتباع خارجی بدون قرارداد در این مورد پیچیده‌تر است. آنها از حمایت‌های کامل قانون کار و تامین اجتماعی برخوردار نیستند. با این حال، می‌توانند با جمع آوری مدارک و شواهد و طرح دعوی حقوقی، علیه کارفرما اقدام کنند. همچنین می‌ توانند برای دریافت مشاوره و راهنمایی به مراجع ذی‌ صلاح مانند سفارت یا کنسولگری کشور خود مراجعه کنند.

اگر کارگری در اثر حادثه ناشی از کار فوت کند، خانواده او چه حقوقی دارند؟

در صورت فوت کارگر در اثر حادثه ناشی از کار، بازماندگان قانونی وی (همسر، فرزندان و پدر و مادر) از سازمان تامین اجتماعی مستمری فوت دریافت خواهند کرد. مقدار دریافتی بر اساس فیش حقوق و سابقه کار کارگر فوت شده محاسبه می‌ شود. همچنین بازماندگان کارگر فوت شده ممکن است از سایر حقوقی مانند غرامت دستمزد، هزینه کفن و دفن و کمک هزینه نقل مکان نیز برخوردار باشند.

کارفرمایان چه تعهداتی در قبال پیشگیری از حادثه ناشی از کار دارند؟

کارفرمایان موظفند محیط کار را برای کارگران ایمن و سالم نگه دارند. همچنین باید از طریق آموزش‌ های لازم، خطرات محیط کار را به کارگران گوشزد کرده و از استفاده از تجهیزات حفاظتی مناسب برای آن ها اطمینان حاصل کنند. همچنین کارفرمایان باید در صورت بروز حادثه ناشی از کار، اقدامات لازم برای رسیدگی به مصدوم و حفظ صحنه حادثه را انجام دهند.

مسئولیت جبران خسارات حادثه ناشی از کار بر عهده چه کسی است؟

مسئولیت جبران خسارات حادثه ناشی از کار در صورتی که مشمول قانون کار باشد، بر عهده کارفرما است. کارفرما باید هزینه‌ های درمانی، غرامت دستمزد، مستمری ازکارافتادگی و سایر خسارات مربوط به حادثه را به کارگر یا ذی نفعان وی پرداخت کند.