آشنایی با نحوه ی محاسبه نوبت کاری در قانون

نوبت کاری یا شیفت کاری یکی از مباحث اصلی قوانین کار محسوب می شود. شیفت کاری تاثیر زیادی در محاسبه ی حقوق و مزایای کارگران دارد. کار نوبتی چیست؟ مطابق ماده 55 قانون کار، هر کاری که فرد باید در روزهایی از هفته به صورت گردشی( صبح، عصر، شب) در محل کار حضور داشته باشد را کار نوبتی یا شیفتی می گویند. بدین ترتیب یک کارگر ممکن است در طول یک ماه 2 ،3 بار یا بیشتر از این در سه نوبت کاری قرار گیرد. در این مقاله به بررسی شرایط و ضوابط کار نوبتی براساس قانون می پردازیم.

آشنایی با مفهوم نوبت کاری

همانطور که میدانید مشاغلی وجود دارند مانند ( مامور آتش نشانی، پرستار، پزشک و … ) که باید به صورت 24 ساعته فعالیت داشته باشند. در این نوع از مشاغل نوبت‌کاری معنا پیدا می کند. هیچ گونه تعطیلی در مشاغل شبانه روزی وجود ندارد. بدین ترتیب کارکنان به صورت شیفتی در محل کار حضور پیدا می کنند. افرادی که در شیفت شبانه یا عصر به فعالیت میپردازند فشار مضاعفی را متحمل می شوند. از این رو قانون کار مبلغی را به عنوان فوق العاده شیفت کاری برای این افراد در نظر میگیرد که در پایان ماه به حقوق فرد اضافه می شود. در قانون کار، کار شیفتی یا نوبتی مطابق قانون 56 طبقه بندی شده است. از این رو کارفرمایان موظف به پرداخت دستمزد نیروی کار خود متناسب با این ماده ی قانونی هستند.

معرفی انواع نوبت کاری

با توجه به مطالبی که گفته شد مطابق با قانون کار شبانه روزی نوبت‌کاری به سه شیفت 8 ساعته تقسیم می شود که عبارتند از:

•     شیفت صبح و عصر: نوبت‌کاری به صورت 8 ساعته می باشد بدین ترتیب کارکنان در نوبت صبح از ساعت 6 تا 2 بعد از ظهر و در شیفت عصر از ساعت 2 بعد از ظهر تا 10 شب مشغول به کار هستند. کارگران علاوه بر دستمزد خود 10 درصد نیز اضافه دریافت می کنند. به این نکته توجه کنید افرادی که همیشه از ساعت 2 تا 10 شب کار می کنند مشمول این قانون نمی شوند.
•     شیفت صبح و شب: در این نوع شیفت کاری افراد از ساعت 6 صبح تا 2 بعد از ظهر  و 10 شب تا 6 صبح کار می کنند. از آنجایی که فشار کار در شیفت شب زیاد است. حقوق آن ها 5/22 درصد اضافه می شود.
•     شیفت عصر و شب: در این نوبت‌کاری افراد از ساعت 2 بعد از ظهر تا 10 شب و 10 شب تا 6 صبح کار می کنند.حقوق کارکنان در این نوبت کاری 5/22 درصد اضافه می شود.
•     شیفت صبح، عصر،شب: کارگران در سه شیفت به صورت چرخشی فعالیت دارند ولی از آن جایی که نوبت‌کاری آن ها در شیفت شب کمتر است 15 درصد به حقوق آنها اضافه می شود.

نمونه هایی از مدل های مختلف نوبت کاری

•     نمونه کار نوبتی صبح و عصر: کارگرانی که به صورت نوبت‌کاری صبح و عصر کار می کنند. می توانند به صورت یک هفته صبح یک هفته عصر، 10 روز صبح 10 روز عصر، یک هفته عصر 5 روز صبح، 5 روز عصر یک هفته صبح فعالیت داشته باشند. توجه کنید که این شیفت های کاری در طول یک ماه چرخشی تکرار می شود.
•     نمونه کار نوبتی صبح و شب: نمونه های نوبت‌کاری صبح و شب عبارتند از: یک هفته صبح یک هفته عصر، 10 روز صبح 10 روز عصر، یک هفته عصر 5 روز صبح، 5 روز عصر یک هفته صبح. شیفت های گفته شده به صورت چرخشی در یک ماه تکرار می شود.
•     نمونه کار نوبتی عصر و شب: نمونه های نوبت‌کاری عصر و شب عبارتند از: یک هفته عصر یک هفته صبح، 10 روز عصر 10 روز صبح، یک هفته عصر 5 روز صبح.
•     نمونه کار نوبتی صبح، عصر، شب: نمونه های نوبت‌کاری صبح، عصر، شب کمی متفاوت تر از سایر نمونه های کار نوبتی می باشد. یک هفته صبح، یک هفته عصر، یک هفته شب این نمونه کاری جابه جا نیز می شود. 10 روز صبح، 10 روز عصر، 10 روز شب. در برخی از مراکز خدماتی که سه شیفتی است کارگران به صورت 6 روز صبح، 12 روز عصر، 12 روز شب مشغول به فعالیت هستند.

آشنایی با روش محاسبه نوبت کاری

•     محاسبه حقوق کارگران در صبح و عصر: برای محاسبه ی حقوق در هر نوبت‌کاری باید ابتدا یک کسر بنویسید به طوری که پایه حقوق کارگر در پایین کسر قرار گیرد. در بالای کسر نیز تعداد ساعات کاری ضرب در 110 می شود سپس عدد بدست آمده در 220 ضرب می شود.
•     محاسبه حقوق کارگران در (صبح و شب، عصر و شب): در پایین کسر حقوق پایه و در بالای کسر تعداد ساعات کاری ضرب در 5/122 می شود آنگاه جواب آن در عدد 220 ضرب می شود.
•     محاسبه حقوق کارگران در صبح، عصر و شب: در پایین کسر حقوق پایه  و در بالای آن تعداد ساعات کاری ضرب در 115 می شود. آن گاه جواب بدست آمده در عدد 220 ضرب می شود.

برای برآورد مبلغ فوق العاده از چه مبنایی استفاده می شود؟

نوبت‌کاری به کارهایی اطلاق می شود که یک ماه طول بکشد. بدین ترتیب طبق قانون کارهایی که کمتر از یک ماه به طول انجامد مشمول شیفت کاری نمی شوند. برای برآورد مبلغ نهایی حقوق، حقوق پایه ی کارگران را مبنای محاسبات قرار می دهند. به این نکته توجه کنید که برخی از کارکنان شرکت ها به صورت یک روز کار 2 روز استراحت یا یک روز کار یک روز استراحت فعالیت می کنند. این نوع از کار در طبقه بندی کار نوبتی قرار نمی گیرد بلکه به آن کار مختلط گفته می شود. حقوق نهایی این افراد براساس قانون جداگانه ای محاسبه می شود.

علت محاسبه ی فوق العاده نوبت کاری چیست؟

کارگرانی که به صورت نوبت‌کاری فعالیت می کنند به علت قرار گیری در شرایط سخت کاری باید دستمزدی علاوه بر دستمزد اولیه و پایه ی خود دریافت کنند. بدین ترتیب در زمان محاسبه ی نهایی حقوق کارگران به ازای هر یک ساعت کار یک مبلغ مشخصی به حقوق اضافه می شود. مطابق با قانون فوق العاده کار نوبتی به هر ساعت شیفت شب، هر روز جمعه، شیفت های صبح و عصر، صبح و شب و … تعلق می گیرد.

روش های محاسبه فوق العاده نوبت کاری عبارتند از: جهت برآورد دستمزد یک ساعت کارگر باید حقوق ماهانه ی فرد را تقسیم بر کل ساعات کاری وی در یک ماه کرد. پس از برآورد دستمزد هر یک ساعت کارگر برای تعیین میزان حقوق کارگری که به صورت شیفت صبح و عصر فعالیت دارد. باید حقوق یک ساعت کار معمول کارگر را در عدد 110 ضرب کنید. برای سایر شیفت های کاری نیز باید توجه به قانون، حقوق یک ساعت کارگر را در ضرایب تعیین شده ضرب کنید.

شرایط کار شیفتی در روز جمعه چگونه است؟

کارگران نوبت کار باید مانند سایر کارکنان از استراحت آخر هفته و تعطیلات رسمی بهره مند شوند. حال اگر فردی باید شیفت کاری خود را در تعطیلات انجام دهد قانون برای وی ضوابطی در نظر گرفته است که عبارتند از: حتما باید یک روز از هفته کارگر به طور کامل آزاد باشد. کارگر علاوه بر دستمزدی که متناسب با شیفت کاری دریافت می کند باید 40 درصد نیز بابت کار در روز جمعه حقوق اضافه بگیرد.

قوانین اضافه کار برای افرادی که به صورت شیفتی کار می کنند

قوانین اضافه کار برای کارگران نوبت‌کاری به دو صورت است که عبارتند از: در حالت اول افرادی که در روز جمعه یا ایام تعطیلات رسمی شیفت کاری دارند. از ساعات ابتدایی کار مشمول دریافت حقوق 40 درصدی اضافه کار می شوند.در حالت دوم مطابق قوانین کارگرانی که به صورت کار نوبتی فعالیت می کنند تا زمانی که ساعات هفتگی خود را تکمیل نکنند اضافه کاری برای آن ها محاسبه نمی شود. در صورت تکمیل ساعات کاری خود از اولین ساعتی که اضافه کاری کنند دستمزد آنها لحاظ می شود. جهت محاسبه ماموریت برای کارگران نوبت کار باید گردش کار طی یک ماه انجام گیرد. کارگران کار شیفتی عیدی و سنوات خود را مانند کارگران عادی دریافت می کنند.

شرایط محاسبه ی مرخصی برای کارگران نوبت کار

همانطور که میدانید مبنای برآورد حقوق نوبت‌کاری کارگران براساس حقوق پایه محاسبه می شود. بدین ترتیب اگر به کارگر مرخصی استحقاقی داده شود هیچ مبلغی از فوق العاده  وی کم نخواهد شد. چنانچه مرخصی کارگر از نوع استعلاجی باشد دستمزد فوق العاده را دریافت نخواهد کرد. گاهی اوقات ممکن است کارگر به صورت شیفتی کار کند اما مشمول قوانین کار نوبتی نشود به دلایل زیر: کار شیفتی کمتر از یک ماه، فعالیت در طول یک ماه در یک شیفت ثابت صبح، شب و عصر، کارگر یک روز کار یک روز استراحت داشته باشد.

سوالات متداول

1. آیا افرادی که به صورت نوبت کاری فعالیت می کنند می توانند دستمزد فوق العاده ی شب کاری را دریافت کنند؟

خیر، دستمزد فوق العاده شب کاری مخصوص کارگران نوبت کاری نمی شود. این افراد برحسب شیفت کاری خود فوق العاده دریافت می کنند.

2. تفاوت نوبت‌کاری و کارگران شیفت شب در چیست؟

افرادی که فقط از ساعت 10 شب تا 6 صبح مشغول کار هستند را کارگران شیفت شب می گویند. مطابق قانون این افراد علاوه بر حقوق پایه ی خود مبلغی را برای سختی کار در شب دریافت می کنند. کارگران نوبت کاری به صورت چرخشی در طول یک ماه در شیفت کاری خود مشغول هستند و قانون برای هر نوبت کاری یک فوق العاده جداگانه در نظر گرفته است.