چه شغل هایی در لیست مشاغل سخت و زیان آور قرار دارند؟
این یک واقعیت شناخته شده است که برخی بخش ها و مشاغل خطرناک تر از سایرین هستند. بنابراین حفاظت از کارگران در شرایط خطرناک، در مشاغلی که اغلب به عنوان مشاغل سه بعدی، کثیف، دشوار و خطرناک شناخته می شوند، تمرکز اصلی سازمان بین المللی کار است.
شغل سخت و زیان آور می تواند در حوزه کشاورزی، ساخت و ساز، معدن یا هر جایی که روابط یا شرایط کاری خطرات خاصی ایجاد می کند، وجود داشته باشد.
حوادث و بیماری های ناشی از کار به ویژه در کشور های در حال توسعه، جایی که تعداد زیادی از کارگران در فعالیت های اولیه و استخراجی که در بالا ذکر شد متمرکز شده اند، تلفات سنگینی وارد می کند. اغلب اتفاق می‌افتد که این کشور ها فاقد ظرفیت های فنی و اقتصادی کافی برای حفظ سیستم‌های موثر بهداشت و سلامت ملی، به‌ویژه مکانیسم‌های نظارتی و اجرایی هستند.
ILO از تجربه گسترده خود در ارتقای استانداردها، آیین نامه های عملی، راهنماهای فنی و مواد آموزشی و همچنین توسعه ابزار های عملی برای حفاظت از کارگران در شرایط خطرناک استفاده می کند.
110 شغل سخت و زیان آور توسط وزارت کار و بهداشت مشخص شده است. برخی از شغل هایی که در لیست مشاغل سخت و زیان آور قرار دارند به شرح زیر می باشند:
- کار در معدن
- کار استخراج
- کار در مخازن سربسته
- کار مستمر در کنار کوره های ذوب
- کارگرانی که در کارگاه ها کار می کنند.
- کارگرانی که در دامداری ها و طیور فعالیت دارند.
- کار در ارتفاع
- کار بر روی دکل های برق
- مشاغلی که با آسفالت خیابان ها ارتباط دارند.
- مشاغل مربوط به جوشکاری
- کار با مواد رادیو اکتیو
- کار در محل های پر فشار
- کار در مکان هایی که آلودگی صوتی بالایی دارند.
- کار با مواد شیمیایی
- کار در محیط پر ارتعاش
- کار در محیط ها خاص
- کار در بعضی حوزه‌های پزشکی
- کار در حوزه‌های خاص
تعریف مشاغل سخت و زیان آور
شغل هایی که در لیست مشاغل سخت و زیان آور قرار دارند، مدت خدمتشان نسبت به سایر مشاغل ۵ تا ۱۰ سال کمتر است. شنیدن این مسئله ممکن است هر فردی را هیجان زده کند که بعد از 20 تا 25 سال می تواند بازنشسته شود. اما باید گفت این موضوع زیاد هیجان برانگیز نیست زیرا شرایط کاری افرادی که شغل سخت و زیان آور دارند بسیار سخت است. شغل هایی که سلامت جسمی و روانی انسان را می تواند به خطر بیاندازد در لیست مشاغل سخت و زیان آور قرار دارد.
به عبارت دیگر چنانچه استاندارد های لازم از نظر شیمیایی، مکانیکی، فیزیکی و بیولوژیکی در محیط کار برقرار نباشد، سلامت شاغلین در آن محیط به خطر می افتد. تنش های موجود می تواند خسارت های جبران ناپذیری روی جسم و روح افراد داشته باشد. در مواردی نیز ممکن است این خطرات سبب از کار افتادگی شود.
کارفرمایان می کوشند تا با تدابیر مهندسی و فنی بتوانند خطرات مشاغل سخت و زیان آور را کاهش دهند. با وجود این تدابیر هنوز خطرات جدی شاغلین را در محیط های سخت و زیان آور تهدید می کند. به همین دلیل در قانون کار برای افرادی که مشاغل سخت دارند، زود تر بازنشسته می شوند.
گروه بندی مشاغل سخت و زیان آور
شورای عالی کار مشاغل سخت و زیان آور را به گروه های الف و ب تقسیم کرده است.
گروه الف: ماهیت این مشاغل را می توان سخت و زیان آور محسوب می شود؛ ولی کارفرما می تواند با بهره گیری از تمهیدات ایمنی و بهداشتی سختی ها را از بین ببرد.
گروه ب: ماهیت این گروه همانند گروه قبل سخت و زیان آور می باشد. تفاوت این دسته در این مورد است که کارفرمایان نمی توانند با بهره گیری از تمهیدات ایمنی و بهداشتی سختی های کار را حذف کنند. لازم به ذکر است که تدابیر کارفرما بی تاثیر نیست و تا حدودی می تواند سختی کار را کمتر کند.
کار در معدن
کار در معدن جزو لیست مشاغل سخت و زیان آور محسوب می شود زیرا کارگران در تونل ها و راهرو های سرپوشیده مشغول به کار می باشند.
کار در مخازن
حفر چاه، قنات و فاضلاب در گروه کار در مخازن قرار می‌گیرند و جزو مشاغل سخت و زیان آور هستند.
کار در کوره های ذوب
کار در کنار کوره های ذوب باید 2 شرط زیر را دارا باشد تا بتواند در لیست مشاغل سخت و زیان آور قرار بگیرد:
- کارگر با حرارت و بخارات زیان آور در ارتباط باشد.
- کارگر مسئول حمل و تخلیه مواد مذاب کوره ها را بر عهده داشته باشد.
کارگرانی که در کارگاه ها مشغول به فعالیت هستند
دباغی، روده پاک کنی و سالامبور سازی در این گروه قرار می گیرند. به علاوه افرادی که که در جمع آوری، حمل و دفن زباله ها به صورت مستمر کار می کنند نیز در این گروه قرار دارند.
کار در دامداری و طیور
کارگران این شغل وظیفه جمع‌آوری، انتقال و انبار کردن کود را به عهده دارند.
کار در ارتفاع
افرادی که در ارتفاع بیشتر از ۵ متر کار می کنند در لیست مشاغل سخت و زیان آور قرار دارند.
فرمول محاسبه سابقه پرداخت بیمه
سازمان تامین اجتماعی از فرمول زیر برای محاسبه سابقه بیمه استفاده می کند:
سوابق بیمه={(سابقه کار سخت و زیان‌آور ضرب در یک و نیم) + سابقه کار عادی}
حق بیمه
در مشاغل سخت و زیان آور کارفرما باید 27 درصد حق بیمه پرداخت کند که 4 درصد مربوط به مشاغل سخت است و 23 درصد همانند بیمه های مشاغل عادی است.
میزان ساعات کار و اضافه کاری
طبق ماده ۵۲ قوانین کار، ساعات کاری در مشاغل ۶ ساعت در روز می باشد و در هفته ۳۶ ساعت است. همچنین در ماده ۶۱ قانون کار قید شده است که اضافه کاری در مشاغل سخت و زیان آور ممنوع می باشد.
مرخصی
مرخصی سالیانه مشاغل سخت و زیان آور به مدت پنج هفته در سال است.
درخواست بازنشستگی
افرادی که در لیست مشاغل سخت و زیان آور قرار دارند برای ثبت درخواست باید در سامانه مشاغل سخت وزارت تعاون کار و امور اجتماعی درخواست بدهند.
تفکیک شرایط بازنشستگی
متقاضی باید ۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال متناوب مشغول به کار باشد.
شرایط بازنشستگی برای مردان به شرح زیر است:
- سن 50 سال و داشتن 30 سال سابقه پرداخت بیمه
- سن 60 سال و داشتن 20 سال سابقه پرداخت بیمه
- داشتن 35 سال سابقه بیمه بدون شرایط سنی
شرایط بازنشستگی برای زنان عبارت است از:
- سن 42 سال و 20 سال سابقه پرداخت بیمه
- سن 45 سال و 30 سال سابقه پرداخت بیمه
- سن 55 سال و 20 سال سابقه پرداخت بیمه
در چه مواقعی مرخصی جزو سابقه کاری محسوب می شود؟
- تعطیلات هفتگی، تعطیلات رسمی و روز های استفاده از مرخصی استحقاقی به شرط بودن در فواصل اشتغال به کار های سخت و زیان‌آور، جزو سابقه فرد محسوب می شوند.
- روز هایی که برای ازدواج، فوت همسر و یا پدر و مادر مرخصی گرفته اید اگر از 3 روز بیشتر نباشد جزو سابقه حساب می شود.
- ایام مرخصی استعلاجی یا استراحت پزشکی نیز جزو سابقه است. عمدتا حقوق این ایام توسط کارفرما پرداخت می شود. همچنین بیمه شده می تواند از غرامت دستمزد ایام بیماری استفاده نماید.
- روز هایی که توالی کار در مشاغل سخت و زیان آور را زایل نمی کند.
چه ایامی توالی را زایل نمی کند؟
ایام زیر در فواصل اشتغال به کار های سخت و زیان‌آور توالی را زایل نمی کند:
- ایام خدمت دوران سربازی: در این مورد باید کارگر 2 ماه بعد از پایان خدمت دوران سربازی به کار خود رجوع کند.
- روز های حالت تعلیق: ایام تعلیق شامل قهریه های طبیعی می باشد. قهریه ها عبارتند از زلزله، سیل، آتش سوزی و جنگ.
- دوران توقیف بیمه شده: به شرطی که حکم محکومیت برای فرد صادر نشود. همچنین در این مورد کارفرما موظف است که مطابق قانون حقوق ایام توقیف را به کارگر بپردازد.
- ایام استفاده از مقرری بیمه بیکاری: به شرطی که بیمه شده قبل از اتمام دوره یا بلافاصله بعد از آن به مشاغل سخت برگردد.
- ایام خدمت در جبهه
- دوران اسارت یا محکومیت سیاسی در صورتی که بیمه شده به عنوان آزاده شناخته شود.
- روز های استفاده از غرامت دستمزد.
- غیبت غیر موجه: طول غیبت نباید بیشتر از ۳۶۵ روز در ۲۰ سال باشد. همچنین بر اساس قوانین انضباطی استخدامی منجر به اخراج، انفصال موقت و دائم فرد نشود.
- روز هایی که کارگر بلاتکلیف باشد: کارگر برای اینکه مشمول این بند شود، به آرای صادر شده از سوی هیات های حل اختلاف نیاز دارد.
چه ایامی توالی کار در مشاغل سخت و زیان آور را زایل می نماید؟
ایام زیر اگر در فواصل اشتغال در کار های سخت و زیان آور اتفاق بیفتد توالی را زایل می نماید و مشمول تناوب در سابقه بیمه می شود:
- اخراج، استعفا، انفصال و بازخرید خدمت
- اشتغال در کار ها و مشاغل عادی
- اشتغال در حرف و مشاغل آزاد
شرایط بیکاری
- مرخصی بدون حقوق: اگر کارگر به مدت 2 ماه به هر دلیلی مرخصی بگیرد، کارفرما وی را اخراج می نماید.
- غیبت غیر موجه: چنانچه کارگر بیشتر از 10 روز به محل کار نیاید، غیبت وی غیر موجه بوده و کارفرما می تواند با توجه به قوانین انضباطی استخدامی کارگر را به صورت موقت و یا دائم اخراج نماید.