بررسی مفروضات حسابداری

مفروضات حسابداری چیست؟

اگر علم حسابداری را به درختی پر بار تشبیه کنیم، مفروضات حسابداری هر کدام یکی از شاخه های اصلی این درخت هستند. شاخه های اصلی درخت، به شاخه های فرعی نیز تقسیم بندی می شوند. اصول مهم حسابداری این شاخه های فرعی هستند. تنه این درخت مستحکم هم صورت مالی است. بر همین اساس، مفروضات حسابداری حدود 5 شاخه اصلی دارد. هر شاخه اصلی به چندین اصل حسابداری فرعی نیز تقسیم بندی می شود. این شاخه ها به شرح زیر هستند:

فرض تفکیک شخصیت، فرض تداوم فعالیت، فرض دوره مالی و فرض اندازه گیری، فرض تعهدی.

هر  کدام یک از مفروضات بنیادی مورد اشاره، به اصول کلی حسابداری مرتبط هستند. این اصول و مفروضات را می توان یک زنجیره کامل دانست. به همین دلیل باید حتما تمامی مفروضات و اصول بررسی شود. در این صورت یک گزارش مالی قابل اتکا و استناد خواهد بود. برای سرمایه گذاری پرسود هم این اصول باید از قبل بررسی شوند. به نوعی این مفروضات و اصول راهکاری برای بررسی کاربردی بودن یک واحد تجاری است.

انواع مفروضات

فرض تداوم فعالیت: هر واحد اقتصادی در علم حسابداری بنا دارد در دوره مشخصی به فعالیت خود ادامه دهد. بر همین مبنا دارایی ها و بدهی های این شرکت به دو دسته بلند مدت و جاری تقسیم بندی خواهد شد.

مبنای اندازه گیری در حسابداری نیز بر همین اساس، فرض تداوم فعالیت است. یعنی ارزش جاری مبنای اندازه گیری دارایی ها قرار نمی گیرد. این شاخه از مفروضات حسابداری، به نوعی تابع فرض تفکیک شخصیت است. این دو فرض به یکدیگر مستقیما مربوط هستند.

فرض تفکیک شخصیت: بر اساس این اصل، هر کسب و کار یا شرکت فارغ از حقوقی بودن یا غیر حقوقی بودن، مستقل در نظر گرفته می شود. هر واحد اقتصادی به صورت مستقل می تواند کسب درآمد داشته باشد. میزان دارایی، بدهی و سایر هزینه های هر واحد به صورت مجزا برای هر واحد در نظر گرفته می شود. بر همین اساس هر واحد مادامی که فعالیت تجاری خود را ادامه می دهد، دارای حقوق مجزا و استقلال مالی است.

فرض اندازه گیری: شالوده اصلی این فرض بر مبنای میزان پول و جنبه مالی یک واحد اندازه گیری بنا شده است. بر همین اساس تنها معیارهای مربوط به پول در این فرض گنجانده می شوند. دفاتر و صورت حساب ها به روحیه کارکنان و کارایی مدیریت ها اشاره ای نمی کنند. مبنای محاسباتی این فرض ارتباطی به جنبه های انسانی یک واحد تجاری ندارد. این بخش از مفروضات حسابداری به صورت مستقل فقط به جنبه های مالی واحد تجاری می پردازد.

فرض دوره مالی: در زمان خاتمه عملیات یک واحد تجاری، فرض دوره مالی تعیین خواهد شد. دقیقا دوره های 3 تا 6 ماهه و حتی یک ساله به عنوان زمان بندی مالی یک واحد تجاری قرار داده می شوند. تمام محاسبات و برآوردهای مالی در این زمان ها برای یک واحد تجاری محاسبه می شود. این بازه های زمانی، مربوط به عمر یک واحد تجاری هستند. در زمان این دوره ها، بستانکاران و افراد ذینفع باید در جریان نتایج دوره قرار بگیرند.

فرض تعهدی: هر نوع درآمدی بدون توجه به زمان پرداخت و دریافت آن ها باید در این فرض محاسبه شوند. ثبت نهایی این درآمدها، فرض دیگری از مفروضات حسابداری را تشکیل می دهد. در غیر این فرض هر پرداخت وجه شرکت، هزینه و هر دریافتی درآمد محسوب می شود. در این فرض این اصول به صورت دیگری در نظر گرفته می شوند. مبنای تعهدی را به صورت مستقیم با مبنای نقدی در تعارض است. یعنی این مبنا رو به روی مبنای نقدی قرار می گیرد.

مفروضات بنیادی چیست؟

مفروضات حسابداری به صورت بنیادی همان شاخه های اصلی درخت حسابداری می باشند. در مثال اول متن به این موضوع اشاره کردیم که این مفروضات مولد شاخه های کوچکتر حسابداری هستند. یعنی اصولی که امروزه در حسابداری مورد توجه قرار می گیرد، حاصل زایش این مفروضات است. تجزیه مفروضات بنیادی حسابداری، اصول اولیه حسابداری را می سازد. تمامی اصول حسابداری تنها با این مفروضات معنا پیدا می کنند.

انواع مفروضات در شرکت تضامنی

فرض تفکیک شخصیتی در یک حالت دارای استثنا می باشد. در حسابداری شرکت های تضامنی و موسسات خصوصی این فرض تغییراتی می کند. شخصیت شرکت یا موسسه، مستقل از دارنده آن است. بر اساس این فرض باید موضوع به صورت قانونی هم اینگونه باشد. با این که از نظر قانون، شخص حقیقی و موسسه هر دو یک هویت داشته و از یکدیگر مستقل نیستند. بر اساس مفروضات حسابداری افراد می توانند دارایی و طلب خود را از دارایی موسسه یا صاحبان آن ها مطالبه کنند. به طور کلی از نظر قانونی این نوع تفکیک فقط بر روی کاغذ است. یعنی مبنای قانونی نمی توان برای این تفکیک یاد شده در نظر گرفت. بر همین اساس شرکت های تضامنی، شامل فرض تفکیک شخصیتی نمی شوند.

اصول مهم حسابداری، زیر شاخه مفروضات حسابداری

چند اصل مهم در زیر شاخه مفروضات حسابداری وجود دارد. اولین اصل، اصل بهای تمام شده است. اصل تطابق درآمد با هزینه و تحقق درآمد نیز از اصول مهم این مفروضات می باشند.

طبق اولین اصل مورد اشاره، باید تمامی رویدادها با بهای تمام شده در سندها ثبت شوند. تاریخ وقوع ثبت و هزینه بهای تمام شده از بخش های اصلی این اصل حسابداری است. اشکالی که به این اصل می توان گرفت، ثبت نشدن میزان بالا رفتن ارزش پول در آینده است. میزان بهای ثبت شده در آینده ممکن است تغییر کند. این تغییرات در هیچ سندی ثبت نخواهد شد.

اصل مهم بعدی، اصل تحقق درآمد است. تمامی درآمدها به صورت کامل در این اسناد ثبت خواهند شد. شناسایی تمامی درآمدها در زمان تحقق و ثبت نهایی آن ها، از بخش های مهم این اصل حسابداری است.

اصل سوم، تطابق هزینه و درآمد است. هزینه هر دوره از سود کلی همان دوره کسر خواهد شد. در هر دوره باید بین هزینه و درآمد تطابق مالی منطقی وجود داشته باشد. در غیر این صورت دوره مالی ذکر شده، دارای تطابق مالی منطقی و اصولی نخواهد بود. نکته ای که در اینجا وجود دارد، نادیده گرفتن سود نهایی یک واحد تجاری بعد از پایان دوره مالی است. ممکن است نقایص دوره مالی گذشته در آینده به صورت بلند مدت جبران شده باشد.

 اصل افشای کامل از دیگر اصل های مهم حسابداری است. این اصل در کنار سایر اصل های مورد اشاره جهت بهبود شرایط مالی واحد تجاری استفاده می شود.

نکاتی در مورد اصول حسابداری

اصول حسابداری را می توان بهترین راه برای اجرایی کردن انواع مفروضات حسابداری دانست. این مفروضات تنها یک سری قوانین خشک و خالی هستند. در صورتی که این اصول نباشد، مفروضات مورد اشاره اجرایی نخواهند شد. دغدغه ها و چالش های اصلی شرکت ها معمولا با این اصول کاملا برطرف می شوند. به طوری که استاندارد سازی این اصل ها، مشکلات احتمالی شرکت را برطرف می کند. بیشتر مشکلات شرکت ها بر مبنای بکارگیری غیر صحیح منابع مالی است. اصول حسابداری، راهکاری برای رفع این مشکلات احتمالی در آینده می باشد.

موارد محدود کننده در مفروضات حسابداری

موارد محدود کننده مفروضات حسابداری متعادل کننده اصول حسابداری و گزارش های مالی هستند. چند نکته مهم در این بین وجود دارد. در صورت برطرف نشدن این مشکلات، مفروضات حسابداری راهگشا نخواهد بود.

نکته اول مربوط به بیشتر نشدن هزینه گزارش های مالی از منافع این گزارشات است. گزارشات باید به صورت متعادلی آماده سازی شده و بررسی شوند. هزینه های آماده سازی این گزارشات باید توجیه اقتصادی داشته باشند.

اصل اهمیت نکته دوم این موارد محدود کننده است. بر اساس این اصل، برخی از هزینه ها توسط موسسات ثبت نمی شود. هزینه های ناچیز و بی اهمیت مربوط به عملکرد و محیط معمولا در این بخش نادیده گرفته می شوند. این مورد سبب می شود که مفروضات حسابداری به صورت دقیقی محاسبه نگردند.

اصل محافظه کاری نکته سوم در مفروضات بنیادی حسابداری است. باید درآمدها و هزینه ها را بیش از واقع حساب نکنید. این توضیح اصل محافظه کاری است. نحوه دقیق محاسبه این اصول بر این اساس است که این اصول باید واقع گرایانه باشند. یعنی صداقت باید در این محاسبات رعایت شود. مربوط بودن هزینه ها و درآمدها و قابل اتکا بودن نیز از دیگر زیرشاخه های این اصل می باشد. به هیچ عنوان نباید هزینه ها و درآمدها در این اصل بیشتر یا کمتر از واقع ارائه شود. اصولی که در این جا یاد شدند، کاملا اثر تعادل کننده ای بر انواع گزارش مالی دارند.

بهترین راهکار برای بررسی مفروضات حسابداری

استفاده از نرم افزارهای دقیق و جدید حسابداری امکان محاسبه راحت و با کیفیت را فراهم می کند. در صورت بهره وری از این نرم افزارها می توان مفروضات حسابداری را بهتر بررسی کرد. چالش های موجود در دنیای حسابداری معمولا در این نرم افزارها بررسی می شوند. بر همین اساس می توان این نرم افزارها را بهترین راهکار برای رفع چالش های احتمالی دانست. استانداردسازی این محاسبات نیز، بخش دیگری از مزایای مهم این کسب و کارها است.

صورت های مالی مهم در حسابداری

در کنار مفروضات حسابداری باید صورت های مالی زیر را در این علم مورد توجه قرار داد.

ترازنامه حسابداری، صورت مالی سود و زیان، صورت جامع سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد.

موارد فوق را باید به صورت حرفه ای مورد بررسی قرار دهید. در این صورت می توان آینده اقتصادی واحد مالی را بهتر پیش بینی نمود. برطرف کردن معایب موجود در واحدهای تجاری و مالی نیز از دیگر مزایای اصلی این صورت های مالی هستند.