استاندارد حسابداری شماره 14: نحوه ارائه دارایی های جاری و بدهی های جاری

کاربرد دارایی جاری

مهم ترین معیار برای محاسبه میزان سود و زیان هر مجموعه ای، ارزیابی صورت های مالی است. صورت مالی شامل اطلاعات مالی، شرایط دارایی، میزان سود دهی و بدهی ها است. ترازنامه بخشی از صورت مالی است که در آن گزارشات مربوط به دارایی جاری و غیر جاری ذکر می شود.

دارایی جاری یا Current Asset بخشی از ترازنامه است که گزارشی درباره تمامی دارایی های مجموعه که طی یک سال یا کمتر می توانند تبدیل به پول نقد شوند ارائه می دهد. مطلع بودن از دارایی جاری برای هر کسب و کاری مهم است. چون می توانند به عنوان سرمایه در مسیر پیشرفت استفاده شوند. دارایی جاری می تواند شامل هر چیزی باشد. کالا های تولید شده، لوازم مصرفی مجموعه مثل یخچال، میز یا صندلی می توانند جزوی از دارایی جاری باشند.

هر گونه دارایی که امکان فروختن یا تبدیل آنها به پول نقد وجود ندارد، جزو دارایی جاری به حساب نمی آید. برای مثال اوراق بهاداری که مهلت تسویه آن بیشتر از یکسال است. این دارایی ها تحت عنوان دارایی های بلند مدت یا دارایی غیر جاری دسته بندی می شوند. زمین، خانه، امکانات و تجهیزات و مجموعا هر چیزی که نمی توان آنها را در طول یک سال به سادگی فروخت جزوی از دارایی های غیر جاری هستند.

اهمیت دارایی های جاری و هزینه جاری

دارایی جاری از آن جهت برای هر مجموعه با اهمیت است که می تواند منبع تامین هزینه های جاری شود. هزینه های جاری شامل تمامی هزینه های محصولات یا ابزار مصرفی که به سود دهی شرکت کمک می کنند می شود. برای مثال هزینه سوخت خودرو مجموعه یا هزینه خرید لوازم تحریر برای کارمندان جزو هزینه های جاری محاسبه می شود.

هزینه جاری همچنان می تواند شامل هزینه خرید مواد اولیه برای تولیدات مجموعه باشد. برای مثال هزینه خرید کاغذ برای چاپخانه جزو هزینه جاری به حساب می آید. هزینه جاری از آن جهت اهمیت دارد که برای سوددهی مجموعه ضروری است.

دارایی جاری چیست؟

دارایی جاری (Current Asset) به هر نوع دارایی اطلاق می ‌شود که انتظار می ‌رود در طی یک سال یا کمتر به پول نقد تبدیل شود یا مصرف گردد. این دارایی ‌ها شامل پول نقد، معادل ‌های نقدی، حساب‌ های دریافتنی و موجودی کالا هستند. دارایی ‌های جاری همان دارایی ‌های کوتاه ‌مدت هستند که نقش پر رنگی در تامین نقدینگی و مدیریت مالی کوتاه ‌مدت مجموعه ها ایفا می ‌کنند.

انواع دارایی ‌های جاری

• موجودی نقد: شامل وجوه نقد و سپرده‌ های بدون سررسید است.
• سرمایه‌ گذاری ‌های کوتاه ‌مدت: به سرمایه ‌گذاری ‌هایی که تا تاریخ سررسیدشان کمتر از یک سال است.
• حساب ‌ها و اسناد دریافتی تجاری: شامل تمام مطالبات یک واحد تجاری است که انتظار می‌ رود ظرف سال مالی آینده وصول شوند. این مطالبات در جریان فعالیت اصلی واحد تجاری، مانند فروش کالا، ایجاد شده ‌اند.
• پیش ‌پرداخت ‌ها: به پرداخت ‌هایی اطلاق می ‌شود که انتظار می ‌رود در سال مالی آینده به دارایی تبدیل شوند. به عنوان مثال، وجهی که برای خرید کالا پرداخت شده و انتظار می‌ رود آن کالا در سال مالی آینده تحویل داده شود.

دارایی غیر جاری چیست؟

دارایی غیرجاری به دارایی‌ هایی اطلاق می‌شود که برای مدت زمان طولانی ‌تری (بیش از یک سال) نگهداری می‌ شوند و معمولا نقدشوندگی پایینی دارند. این دارایی‌ ها به عنوان دارایی ‌های بلند مدت شرکت محسوب می ‌شوند و شامل مواردی مانند زمین، ساختمان و تجهیزات هستند.

انواع دارایی ‌های غیر جاری

• دارایی ‌های ثابت مشهود: شامل دارایی ‌هایی است که در جریان فعالیت اصلی واحد تجاری مورد استفاده قرار می‌ گیرد و انتظار نمی ‌رود که ظرف سال مالی آینده از جریان فعالیت کنار گذاشته شوند. به عنوان مثال، ماشین ‌آلات یک کارخانه نمونه‌ ای از دارایی ‌های ثابت مشهود است.
• دارایی‌ های نامشهود: این دارایی‌ ها قابل قیمت‌گذاری هستند. اما وجود فیزیکی ندارند. به عنوان مثال، حق تالیف نمونه ‌ای از دارایی ‌های نامشهود است.
• سرمایه‌ گذاری بلند مدت: به سرمایه‌ گذاری ‌هایی اطلاق می ‌شود که انتظار می ‌رود برای مدت زمان بیشتری از یک سال نگهداری شوند.
• سایر دارایی‌ ها: شامل دارایی ‌هایی است که در دسته ‌های یاد شده قرار نمی‌ گیرند و در این دسته طبقه ‌بندی می ‌شوند.

با توجه به این توضیحات، می ‌توان گفت که دارایی‌ های غیرجاری و جاری هر یک نقش مهمی در ساختار مالی و عملکرد شرکت ‌ها دارند و در ارزیابی و تصمیم‌ گیری‌ های مالی بسیار موثر هستند.

مزایای دارایی ‌های غیرجاری برای شرکت ‌ها

برخی از شرکت ‌ها دارای دارایی ‌های غیرجاری قابل توجهی هستند. این شرکت‌ ها حتی در صورتی که در فعالیت‌ های مالی خود زیان ‌ده باشند، به دلیل وجود دارایی‌ های زیاد، همچنان ارزشمند به حساب می ‌آیند. یکی از روش ‌های ارزیابی ارزش یک شرکت، بررسی ارزش دارایی‌ های آن است. بنابراین، اگر شرکتی دارایی ‌های غیرجاری چشمگیری داشته باشد، می ‌توان آن را به عنوان گزینه ‌ای جذاب برای سرمایه‌ گذاران در بازار سرمایه در نظر گرفت. این نوع شرکت‌ ها همیشه مورد توجه بازار قرار می ‌گیرند، صرف ‌نظر از اینکه عملکرد مالی آن ‌ها در حال حاضر چقدر مطلوب است.

افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی

از دیگر مزایای داشتن دارایی‌ های غیرجاری، امکان افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی است. تجدید ارزیابی به وضعیتی اطلاق می‌ شود که دارایی ‌هایی مانند ملک، زمین و ساختمان ‌های یک شرکت پس از گذشت زمان، ارزشی بیشتر از ارزش دفتری خود پیدا می ‌کنند. در این شرایط، شرکت می ‌تواند با اخذ مجوز از سازمان بورس، دارایی ‌های خود را تجدید ارزیابی کرده و افزایش سرمایه دهد. این افزایش سرمایه می ‌تواند مزایایی مانند معافیت ‌های مالیاتی را به همراه داشته باشد.

تفاوت دارایی ثابت و جاری

همانطور که گفته شد، دارایی ثابت در طبقه دارایی جاری طبقه بندی نمی شود. شاید این موضوع باعث سردرگمی شما شود. برای مثال، یک عدد کامپیوتر جزو دارایی ثابت مجموعه طبقه بندی می شود. ممکن است با خود بگویید، فروش کامپیوتر در کمتر از یک سال امکان پذیر است! دقیقا همینطور است. اما باید توجه داشته باشید که این کامپیوتر به سوددهی مجموعه کمک می کند و جزو ابزار ضروری برای کسب و کار است. در صورتی که این کامپیوتر فروخته شود و جایگزینی برای آن وجود نداشته باشد، کارایی کارمندان با مشکل مواجه خواهد شد. به همین دلیل دارایی های ثابت، جزو دارایی جاری طبقه بندی نمی شود.

اصطلاحات رایج در تهیه گزارش در این نوع دارایی

در صورتی که بدهی برای مجموعه ثبت شده باشد، باید نسبت نقدینگی مجموعه به بدهی ها محاسبه شود. به این گزارش، نسبت وجه نقد گفته می شود. این گزارش برای ارزیابی توانایی مالی مجموعه در مقابل بدهی ها ارائه می شود.

نسبت دارایی های جاری به بدهی های جاری نسبت جاری نام دارد. تفاوت آن با نسبت وجه نقد در محاسبه بدهی های جاری است. نسبت وجه نقد تمام بدهی ها را بررسی می کند و نسبت جاری فقط بدهی های جاری. به زبان ساده، نسبت جاری برای برنامه ریزی کوتاه مدت و نسبت وجه نقد برای برنامه ریزی مالی بلند مدت کاربرد دارد.

نسبت اسیدی یکی دیگر از اصطلاحات مورد استفاده در گزارش دارایی جاری است. نسبت اسیدی به مقایسه دارایی های جاری و غیر جاری می پردازد. تمام دارایی غیر جاری محاسبه می شود، سپس از مجموع نقدینگی و دارایی جاری کسر می شود. این گزارش توانایی شرکت در سرمایه گذاری کوتاه مدت برای سودآوری را محاسبه می کند. نسبت اسیدی به اسم نسبت آنی هم شناخته می شود. در صورتی که دارایی غیر جاری کمتر از دارایی جاری باشد، بهترین کار، اقدام به سرمایه گذاری بلند مدت است.

بدهی ‌های جاری

برای آن‌ که یک بدهی به‌ عنوان بدهی جاری طبقه ‌بندی شود، باید انتظار برود که آن بدهی در طول چرخه عملیاتی عادی واحد تجاری یا ظرف یک‌ سال از تاریخ ترازنامه، هر کدام که طولانی ‌تر است، تسویه شود. سایر بدهی ‌ها باید به ‌عنوان بدهی ‌های غیر جاری طبقه‌ بندی شوند.

بدهی‌ های جاری شامل موارد زیر هستند:

1. بدهی ‌های عندالمطالبه که انتظار می ‌رود در ظرف یک سال از تاریخ ترازنامه مطالبه شوند.
2. بخشی از بدهی ‌های بلند مدت که قابل انتظار است در مدت یک‌ سال از تاریخ ترازنامه تسویه گردد.

تجدید طبقه‌ بندی دارایی ‌ها و بدهی ‌ها

اگر پس از تاریخ ترازنامه و قبل از تصویب صورت‌ های مالی توسط مدیریت واحد تجاری، رویدادهایی باعث تغییر وضعیت دارایی ‌ها و بدهی ‌های جاری به غیرجاری و بالعکس شود، باید مطابق با استاندارد حسابداری شماره 5 تحت عنوان حسابداری رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه عمل شود.

نحوه ارائه در صورت ‌های مالی

جمع کل دارایی ‌های جاری و بدهی‌ های جاری باید در ترازنامه نشان داده شود. هیچ یک از مبالغ دارایی ‌های جاری یا بدهی ‌های جاری نباید از یکدیگر کسر شوند، مگر آنکه شرایط تهاتر دارایی ‌ها و بدهی‌ ها مانند آنچه در استاندارد حسابداری شماره 1 تحت عنوان نحوه ارائه صورت ‌های مالی ذکر شده، برقرار باشد.

تاریخ اجرای استاندارد حسابداری شماره 14

الزامات این استاندارد برای تمامی صورت‌ های مالی که دوره مالی آن ‌ها از تاریخ 1 فروردین 1380 به بعد آغاز می‌ شود، الزامی است.

تطابق با استانداردهای بین ‌المللی حسابداری

با اعمال الزامات این استاندارد، مفاد استاندارد بین ‌المللی حسابداری شماره 1 در زمینه نحوه ارائه صورت ‌های مالی نیز رعایت خواهد شد.