مالیات پنهان چیست؟
به مالیاتی که به صورت نامحسوس از افراد گرفته می شود مالیات پنهان گفته می شود. تاثیر این نوع مالیات در زندگی روزمره افراد جامعه به صورت کاهش در حقوق و افزایش در قیمت ها رخ می دهد. به طور کلی این نوع مالیات باعث کاهش قدرت خرید افراد جامعه می گردد. مالیات هایی مانند مالیات واردات کالاهای خارجی، مالیات سفر، مالیات بر گناه و مالیات بر درآمد شرکت ها از نوع پنهانی هستند. در این مقاله به تفکیک این موارد را بررسی می کنیم.
مالیات سفر خارجی
یکی از انواع مالیات پنهان مالیات سفرهای خارجی است. این مالیات از تمام انواع سفرهای هوایی، زمینی و دریایی به کشورهای خارجی دریافت می شود و در قالب عوارض خارج از کشور دریافت می گردد. نوع وسیله نقلیه تاثیری در این مبلغ ندارد و ثابت است. این مالیات به خزانه دولت واریز می شود و جزء درآمدهای عمومی دولت ها می باشد. افرادی مانند کارمندان وسایل نقلیه، افراد دارای گذرنامه سیاسی، دانشجویان، بیماران، مرزنشینان، زائرین اربعین و افراد شاغل در خارج از کشور که کارنامه شغلی دارند از پرداخت مالیات سفر معاف هستند.
مالیات بر گناه
مالیات پنهان دیگری که به صورت نامحسوس توسط دولت ها از مردم دریافت می شود مالیات بر گناه نام دارد. این اصطلاح جنبه دینی و شرعی ندارد. به عنوان مثال مصرف نوشابه یا سیگار برای سلامتی افراد جامعه مضر است. سیاست گذاران بر روی این اقلام مالیات وضع می کنند. وقتی فردی این محصولات را می خرد به طور نامحسوس مالیات پنهانی را بابت آنها پرداخت می کند که مالیات بر گناه نامیده می شود. درآمد حاصل از این روش جهت مصارف عمومی جامعه صرف می گردد. در واقع مالیات بر گناه به کالاهایی مثل الکل، تنباکو، سیگار و نوشابه و … تعلق می گیرد که مصرف آنها برای بدن مضر است.
مالیات بر درآمد
مالیاتی که دولت از افراد بابت درآمدشان کسب می کند نوعی مالیات پنهان است که به آن مالیات بر درآمد می گویند. همه افراد و شرکت ها در پایان هر سال مالی باید میزان درآمد خود را به سازمان امور مالیاتی گزارش کنند تا بر اساس آن میزان مالیات پرداختی توسط آنها مشخص شود. دولت ها برای تامین مالی از این مالیات استفاده می کنند و منبع درآمدی برای تامین هزینه فعالیت دولت ها محسوب می گردد. در برخی کشورها مالیات بر درآمد به صورت تصاعدی اخذ می گردد به طوری که به ازای درآمد بیشتر مالیات بیشتری گرفته می شود.
اولین بار این مالیات پنهانی در سال 1812 در آمریکا وضع شد. هدف تامین بدهی 100 میلیون دلاری هزینه های جنگ بود. بعد از پایان جنگ این مالیات لغو شد. در اوایل قرن بیستم این مالیات به عنوان یک منبع درآمد دائمی برای دولت ها تبدیل شد. در کشور ما نیز این مالیات وجود دارد اما به علت عدم شفافیت در اطلاعات و همچنین نبود گروه بندی های متعارف دریافت آن به صورت صحیح انجام نمی شود.
انواع مالیات بر درآمد
مالیات پنهانی که از درآمد کسب می شود انواع مختلفی دارد که در ادامه به صورت خلاصه هر کدام را بررسی می کنیم. مالیات بر درآمد مشاغل شامل تمام اشخاص حقیقی و حقوقی (تمام کسبه، کارخانه داران، صاحبان کارگاه های تولیدی و مشاغل آزاد ) که درآمد دارند می شود. در واقع تمام مشاغلی که جزء مشاغل زیر گروه مشمول مالیات مستقیم می باشند جزء مشاغلی هستند که مالیات بر درآمد به
آنها تعلق می گیرد. نتیجه اخذ این مالیات کم شدن سود سهامداران و حقوق پرسنل است. اخذ این نوع مالیات باعث تاثیر در قیمت تمام شده کالا می شود و در نهایت مصرف کننده نهایی آن را می پردازد.
مالیات پنهانی دیگری که جزء زیر گروه های مالیات بر درآمد محسوب می شود مالیاتی است که بر اجاره املاک تعلق می گیرد. حتی به تمام مستغلات خالی از سکنه مالیات تعلق می گیرد. همچنین به اجاره و نقل و انتقال املاک نیز مالیات بر درآمد تعلق می گیرد. تنها معافیتی که در این مورد وجود دارد سکونت افراد تحت تکفل مانند پدر و مادر یا فرزندان و … در ملک است. اگر فردی 4 واحد مسکونی و 3 فرزند بالغ داشته باشد و هر واحد را به یک نفر از فرزندانش تخصیص داده باشد از پرداخت مالیات بر درآمد بابت اجاره ملک معاف است.
افرادی مانند وکلا باید پنج درصد از حق الوکاله خود را به عنوان مالیات بر درآمد به دولت پرداخت کنند. این مورد نیز نوعی مالیات پنهانی محسوب می گردد که در نهایت توسط مراجعه کنندگان به وکلا به صورت نامحسوس پرداخت می شود.
مالیات پنهان بابت صدور کارت
هر فردی که بخواهد کسب وکاری را راه اندازی نماید باید پروانه کسب دریافت کند. برای صدور پروانه کسب از متقاضی هزینه ای بابت حق تمبر دریافت می شود. این هزینه نوعی مالیات پنهانی است که به خزانه دولت واریز می شود. از تمامی کارت هایی که برای افراد صادر می شود مانند گواهینامه، کارت پایان خدمت، پروانه اشتغال، گواهی اشتغال به تحصیل و … مبالغی تحت عنوان حق تمبر یا مالیات اخذ می گردد.
مالیات پنهان تورمی
وقتی حجم پول بدون پشتوانه در یک اقتصاد زیاد شود تورم افزایش می یابد. وقتی تورم در یک جامعه زیاد شود قدرت خرید مردم کم می شود. در دوران تورم دولت ها با انتشار پول سعی می کنند کسری بودجه خود را تامین کنند. در اثر این حرکت نقدینگی زیاد می شود و چون تناسبی با تولید واقعی ندارد تورم زیاد و قدرت خرید مردم کم می شود. در این حالت مالیات تورمی به مردم تحمیل می شود.
بیشترین افرادی که از مالیات تورمی ضرر می کنند کارگران هستند که افزایش درآمد آنها با افزایش تورم تناسب ندارد. افرادی که پول نقد پس انداز می کنند یا قراردادهایی که قبل از تورم بسته شده اند. تورم در آنها لحاظ نشده است همه دچار ضرر می شوند. همان طور که گفته شد علت اصلی مالیات تورمی کسری بودجه دولت ها است. برای رفع این مشکل باید به صورت عملی کسری بودجه را رفع کرد. همچنین باید از لحاظ بودجه بندی و شناسایی دقیق مشکلات برنامه ریزی مستمر انجام داد.
سرکوب مالی و تاثیر آن بر مالیات پنهان
سرکوب مالی روشی است که دولت ها برای پرداخت بدهی های خود به آن روی می آورند و در واقع نوعی مالیات پنهان بر مردم تحمیل می کنند. وقتی دولت ها بدهی زیاد داشته باشند منابع مالی را در قالب تسهیلات و … به نهادهای دولتی اختصاص می دهند که به این عمل سرکوب مالی گویند. سرکوب مالی در قالب ایجاد محدودیت در تراکنش های مالی با کشورهای خارجی، ایجاد سقف برای نرخ سود، اعطای تسهیلات به نهادهای دولتی اعمال می شود. سرکوب مالی سبب عدم توسعه یافتگی کشورها می شود.
مالیات بر واردات
مالیات پنهان دیگری که می توان به ان اشاره کرد مالیات بر واردات است. این مالیات بخشی از هزینه های دولت ها را تامین می کند. مالیات واردات کالا از طریق حق الثبت سفارش کالا، اخذ هزینه گمرکی، عوارض اتومبیل های وارداتی و سود بازرگانی دریافت می شود. به مالیات واردات تعرفه گمرکی نیز می گویند. هدف از اخذ این مالیات کاهش خرید محصولات خارجی و افزایش تقاضا برای محصولات داخلی است.
سرکوب مالی و تاثیر آن بر مالیات پنهان
سرکوب مالی روشی است که دولت ها برای پرداخت بدهی های خود به آن روی می آورند و در واقع نوعی مالیات پنهان بر مردم تحمیل می کنند. وقتی دولت ها بدهی زیاد داشته باشند منابع مالی را در قالب تسهیلات و … به نهادهای دولتی اختصاص می دهند که به این عمل سرکوب مالی گویند. سرکوب مالی در قالب ایجاد محدودیت در تراکنش های مالی با کشورهای خارجی، ایجاد سقف برای نرخ سود، اعطای تسهیلات به نهادهای دولتی اعمال می شود. سرکوب مالی سبب عدم توسعه یافتگی کشورها می شود.
مالیات بر واردات
مالیات پنهان دیگری که می توان به ان اشاره کرد مالیات بر واردات است. این مالیات بخشی از هزینه های دولت ها را تامین می کند. مالیات واردات کالا از طریق حق الثبت سفارش کالا، اخذ هزینه گمرکی، عوارض اتومبیل های وارداتی و سود بازرگانی دریافت می شود. به مالیات واردات تعرفه گمرکی نیز می گویند. هدف از اخذ این مالیات کاهش خرید محصولات خارجی و افزایش تقاضا برای محصولات داخلی است.
نحوه اخذ مالیات پنهان
مالیات پنهان در قیمت نهایی کالاها لحاظ شده است و غیر قابل تشخیص است. مبالغی که بابت خرید بنزین یا سیگار پرداخت می شود شامل مالیات است. عوارضی که به عنوان تعرفه گمرکی از کالاهای وارداتی گرفته می شود نیز یک راه دیگر اخذ مالیات است. تمام بازرگانان موظف به پرداخت تعرفه گمرکی هستند. تمام کشورها برای حفظ بازارهای بین المللی سعی می کنند تعرفه خود را در قالب قیمت پنهان کنند تا به تقاضای کالا خدشه ای وارد نشود و سهم خود را از بازار بین المللی از دست ندهند. با زیاد شدن این هزینه های پنهانی در نهایت مصرف کننده نهایی مالیات پنهانی را پرداخت می کند.
نتیجه گیری نهایی
مهمترین اثر مالیات پنهان کاهش قدرت خرید مردم است. اثرات دیگری مانند افزایش تورم، عدم تاثیر در رفتار مصرف کننده از نظر کاهش مصرف، ایجاد مخفی کاری و عدم شفافیت در برخی مشاغل برای فرار مالیاتی نیز دارد. دولت ها جهت تامین کسری بودجه نباید تورم ایجاد کنند. تحمیل تورم بر مردم بدترین نوع مالیات پنهانی است که بر قدرت خرید مردم اثر مستقیم دارد. دولت ها باید با بودجه بندی صحیح و مدیریت اقتصادی مشکلات مالی خود را حل کنند. مالیات پنهان اقلام ضروری و قبوض تاثیری بر کاهش مصرف آنها ندارد. مالیات پنهانی اخذ شده در نهایت بر مصرف کننده نهایی فشار وارد می کند و قدرت خرید او را کاهش می دهد. اخذ این مالیات مورد بحث و انتقاد افراد زیادی است. به عقیده مخالفین با گران شدن محصولی مثل سیگار مصرف ان کم نمی شود. در حالتی مصرف کننده مصرف ان را کم می کند که از دریافت مالیات بابت خرید آن آگاه باشد.
