در مورد حساب دائمی بیشتر بدانید

حساب دائمی چیست؟

حساب دائمی یک اصطلاح در حسابداری است که تعریف مخصوص خود را دارد. در واقع حساب دائمی به حساب دفتر کل گفته می شود و این حساب در زمان انتهای دوره مالی بسته نخواهد شد. این روند به صورتی است که مانده حساب دائمی سال جاری به سال بعد انتقال داده می شود و در نهایت به نام مانده اول دوره بعدی تبدیل خواهد شد. در حالت کلی باید گفت که حساب های دائمی به تمامی حساب ها در ترازنامه، اطلاق می شود. در نظر داشته باشید که حساب های ترازنامه شامل موارد زیر می شود:

• دارایی
• بدهی
• حقوق صاحبان سهام

البته حساب دائمی در موسسات غیر انتفاعی و دولتی تفاوت هایی با هم دارند. حساب های دائمی در یک موسسه غیرانتفاعی شامل موارد زیر است:

• دارایی ها
• بدهی ها
• خالص دارایی ها

انواع حساب دائمی

حساب دائمی از جمله حساب هایی است که حسابرسان بر روی آن ها بسیار حساس هستند. در علم حسابداری این نوع حساب دارای حساسیت بالایی است. شاید با خود فکر کنید دلیل این حساسیت بر روی حساب های دائمی چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که تمامی رویداد های مالی که در این حساب ها ثبت شده اند، به عنوان درآمد یا هزینه در نظر گرفته و ثبت شده اند که در نهایت از ترازنامه خارج خواهند شد. در یک موسسه مالی حساب دائمی به عنوان یک حساب واقعی نیز معرفی می شود. در واقع اگر بخواهیم نمونه حساب های دائمی را معرفی کنیم می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• حساب های دارایی که شامل وجوه نقدی، حساب های دریافتنی، موجودی کالا ها و محصولات، سرمایه گذاری ها، دارایی های ثابت و سایر موارد می شود.
• حساب های بدهی که شامل وام های پرداختنی، اسناد پرداختنی و حساب های پرداختنی می شوند.
• حساب های حقوق صاحبان سهام که همان سهامداران هستند و شامل سرمایه، سهام عادی، سود و زیان انباشته و دیگر موارد می شود، از جمله حساب های دائمی است.

انواع حساب های دائمی

این موارد را می توان از جمله انواع حساب دائمی محسوب کرد که در حسابرسی با این عنوان شناخته می شوند. از انواع حساب های دائمی در حالت کلی و به صورت موردی می توان تمامی گزینه های زیر را نام برد:

• دارایی های یک مجموعه
• بدهی های یک مجموعه
• حقوق صاحبان سهام
• موجودی نقدی
• حساب های پرداختی
• سرمایه ها
• سرمایه گذاری ها
• مالیات پرداختی
• صرف سهام
• حساب های دریافتی
• سود سهام پرداختی
• صرف سهام خزانه
• موجود مواد، کالا و محصولات
• تسهیلات مالی
• اندوخته قانونی
• پیش پرداخت ها
• ذخایر
• سایر اندوخته ها
• دارایی های نامشهود
• دارایی های ثابت مشهود
• پیش دریافت ها
• سود انباشته
• ذخیره مزایای پایا خدمت کارمندان و کارکنان
• سهام خزانه

در نظر داشته باشید که تمامی موارد ذکر شده در دسته بندی حساب دائمی قرار می گیرند. شاید با خود فکر کنید که حساب های دائمی چه تفاوتی با حساب های موقت دارند. در ادامه به توضیحاتی در مورد این موضوع خواهیم پرداخت. به صورت ملموس اگر بخواهیم حساب دائمی را به صورت کامل توضیح دهیم می توانیم به این صورت بیان کنیم که بر فرض مثال موجودی نقدی در پایان سال 1400 مبلغی معادل 4000000 ریال است. همانطور که گفته شد و این حساب، دائمی محسوب می شود باید تمامی موجودی نقدی حساب را به سال 1401 منتقل نمایید. در این حالت مانده اول دوره حساب موجودی نقدی در سال 1401 معادل 4000000 ریال خواهد بود.

حال در نظر داشته باشید اگر به همین مبلغ که از سال گذشته به مانده اول دوره اضافه شد در انتهای سال 1400 مبلغی معادل 2000000 ریال اضافه کنید در انتهای سال حساب دائمی شما موجودی معادل 6000000 ریال خواهد داشت. این در حالی است که این مبلغ به عنوان مانده اول دوره برای سال 1401 محسوب خواهد شد. این روند در مجموعه ها به همین صورت ادامه دارد تا زمانی که دیگر نیازی به حساب دائمی نباشد. البته عدم نیاز به حساب دائمی قاعدتا باید برای زمانی باشد که شما کسب و کار یا تجارت خود را تعطیل کرده باشید.

دوره مالی

با توجه به توضیحاتی که در پاراگراف های قبلی ذکر شد و مثال هایی که در مورد آن ها توضیح داده شد، حساب دائمی در واقع همان مانده حسابی است که در پایان سال یا دوره مالی به سال بعد یا دوره بعدی انتقال داده می شود. این حساب ها به نام حساب دائمی شناخته می شوند. در حالت کلی باید گفت تمامی حساب هایی که به صورت مستقیم در ترازنامه انعکاس پیدا می کنند به نام حساب های دائمی شناخته می شوند. در نظر داشته باشید که حساب های دائمی به نام حساب های ترازنامه نیز نامیده می شوند. حساب های ترازنامه در واقع حساب هایی هستند که مانده آن ها از یک دوره مالی به دوره مالی دیگر انتقال پیدا می کنند. در واقع یک کسب و کار یا مجموعه تا زمانی که به حیات خود ادامه دهد با حساب دائمی یا همان حساب های ترازنامه سر و کار دارد. در مقابل حساب های دائمی، حساب های موقت قرار دارند.

حساب موقت چیست؟

حساب موقت در واقع به مانده برخی از حساب های دفتر کل گفته می شود. در واقع این مانده حساب ها در پایان دوره مالی به دوره بعدی یا سال بعد منتقل نمی شوند. در واقع این حساب ها که به دوره بعدی انتقال نمی یابند به نام حساب موقت شناخته می شوند. تفاوت عمده این نوع حساب ها با حساب های دائم این است که به دوره بعدی منتقل نمی شوند. در واقع باید به این نکته اشاره کرد که حساب های موقت باعث تغییر سرمایه مالک می شوند. در نظر داشته باشید که یک حساب موقت شامل موارد زیر است:

• حساب های درآمد
• حساب های هزینه
• حساب های برداشت
• و …

افزایش سرمایه مالک

همانطور که اشاره شد حساب های موقت باعث افزایش سرمایه مالک می شوند. در واقع برخی از تراکنش های مالی باعث افزایش سرمایه و برخی دیگر باعث کاهش سرمایه خواهند شد. در نظر داشته باشید که وقوع هزینه ها و همچنین خروج مالک باعث کاهش حساب های موقت می شوند. این در حالی است که به حساب های درآمد و هزینه به نام های حساب های سود و زیان نیز شناخته می شوند. در علم حسابرسی، حساب های موقت در ترازنامه ها نشان داده نمی شوند. باید در نظر داشته باشید که بین درآمد و هزینه یعنی سود یا زیان خالص تفاوتی انعکاس پیدا نمی کند. در واقع این تفاوت در برداشت مالک نیز مشخص نمی شود. سرمایه صرفا در پایان دوره مالی وجود دارد. این سرمایه در ترازنامه گنجانده شده است.

در هر مجموعه ای حساب های موقتی همانطور که از نام آن ها پیدا است به صورت موقت در حسابرسی کاربرد دارند. در واقع حساب های موقت پس از اینکه مانده حساب های آن ها انتقال داده می شود، بسته می شوند. در انتهای هر دوره مالی در هر مجموعه ای مانده حساب های موقت صفر است. همین امر باعث خواهد شد که حساب ها در دوره مالی بعد هیچ موجودی نداشته باشند و در واقع حساب موقت با مانده صفر شروع شود. توجه  داشته باشید که در ابتدای هر دوره مالی مانده حساب های درآمد، هزینه و برداشت صفر می باشد. بستن حساب های موقت یک امر عادی و مرسوم در حسابرسی است. بستن حساب های موقت در واقع به معنی صفر کردن موجودی آن ها در پایان هر دوره مالی می باشد. اما در نظر داشته باشید که برای بستن حساب های موقت و انتقال آن ها به حساب دائم باید اقداماتی انجام داد.

بستن حساب موقت

اقداماتی که باید برای بستن حساب های موقت انجام دهید به این صورت است که باید در روزنامه ثبت نام انجام شود. در نهایت برای بستن حساب موقت باید انتقال به دفتر کل انجام گیرد. یکی از انواع حساب های موقت، خلاصه سود و زیان است. این نوع حساب اصولا برای بستن حساب های درآمد و هزینه کاربرد دارد. حساب خلاصه سود و زیان صرفا در پایان دوره های مالی استفاده می شوند و همانطور که اشاره شد برای بستن حساب های موقت استفاده می شود. در نظر داشته باشید که مانده حساب موقت به نوعی معرف سود و زیان خالص یک دوره مالی است. در انتها حساب موقت بسته می شود و سرمایه به حساب مالک واریز می شود و بسته خواهد شد. در نتیجه یکی از تفاوت های بارز انواع حساب دائم و موقت در این است که حساب های موقت در پایان دوره مالی بسته می شوند. این در حالی است که حساب های دائم تا پایان یک کسب و کار ادامه دارند.

چهار گام بستن حساب موقت

اگر بخواهیم توضیح دهیم که یک حساب موقت طی چه فرآیند هایی بسته می شود باید به چهار گام زیر اشاره کرد:

• بستن حساب های درآمد: در واقع هر کدام از حساب های درآمدی که مانده اعتباری دارند بدهکار شناخته می شوند و حساب خلاصه سود و زیان از کل موجودی حساب های درآمدی کسر خواهد شد.
• حساب های هزینه اختتامیه: در واقع هر کدام از حساب های هزینه ای که مانده بدهکار دارند، بستانکار است و حساب خلاصه سود و زیان از تمامی موجودی حساب های هزینه بدهکار خواهد شد.
• بستن حساب خلاصه سود و زیان: پس از اینکه کلیه حساب های درآمد و هزینه بسته شد، خلاصه سود و زیان سود خالص یک دوره مالی را نشان خواهد داد. در نظر داشته باشید که اگر مانده حساب خلاصه سود و زیان بستانکار باشد، این مانده حساب سود خالص را نشان خواهد داد. در نتیجه این سود خالص به حساب سرمایه واریز می شود. برای اینکه بتوانید مانده بستانکار حساب خلاصه سود و زیاد که همان سود خالص است را انتقال دهید، این حساب به میزان با توجه به موجودی که دارد بدهکار خواهد شد. در نتیجه این مبلغ به حساب سرمایه مالک واریز خواهد شد. توجه داشته باشید که عکس این موضوع نیز می تواند اتفاق بیفتد. در واقع اگر حساب خلاصه سود و زیان دارای مانده بدهکار باشد، به نام زیان خالص شناخته می شود. با توجه به حساب فوق به میزان موجودی که مالک دارد از حساب سرمایه برداشت می شود. در واقع با توجه به زیان خالص، به همان میزان از حساب سرمایه مالک بدهکار خواهد شد.
• بستن حساب های موقت دارایی ها و بدهی های جاری: این مورد می تواند شامل حساب برداشت شرکا و حقوق باشد. در این مورد به همان میزان اعتبار داده خواهد شد.